ارتباط علم و عصمت حضرت زینب(س) چیست؟

به گزارش خبرنگار حوزه معارف اسلامی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، حضرت زینب(س) در ۵ جمادی‌الاول سال پنجم یا سال ششم هجری در مدینه متولد شد. بر اساس روایات متعدد، نام‌گذاری حضرت زینب (س)، توسط پیامبر اسلام(ص) صورت گرفت. گفته شده است که جبرئیل از سوی خداوند این نام را به پیامبر (ص) رسانده است. در کتاب «الخصائص الزینبیة» آمده است پیامبر(ص) او را بوسید و فرمود: «حاضران امّتم، غایبان را از کرامت این دخترم زینب آگاه کنند؛ همانا او مانند جده‌اش خدیجه است.»

برای ایشان، القاب فراوانی نقل شده است، همانند عقیله بنی هاشم، عالمه غیر معلَّمه، عارفه، موثّقه، فاضله، کامله، عابده آل علی، معصومه صغری، امینةاللّه، نائبةالزهرا، نائبةالحسین، عقیلة النساء، شریکة الشهداء، بلیغه، فصیحه و شریکةالحسین.

حضرت زینب(س) ام المصائب

حضرت زینب(س) را به سبب سختی‌های بسیاری که در زندگی دید، ام المصائب نیز لقب داده‌اند. درگذشت جدش پیامبر(ص)، بیماری و به شهادت رسیدن مادرش، شهادت پدرش امیرالمؤمنین(ع)، شهادت برادرش امام مجتبی(ع)، حضور در واقعه کربلا و به اسارت رفتن در کوفه و شام از جمله وقایع سخت و تلخ زندگی وی به شمار می‌آید.

عقیله بنی هاشم پس از گذشت حدود ۱۸ ماه از شهادت امام حسین (ع)، در دمشق شام چشم از جهان فرو بست. در تاریخ وفات حضرت زینب کبری (س) سومین فرزند امیرمومنان حضرت علی (ع) اختلاف نظر وجود دارد، اما مشهور این است که آن حضرت در ۱۵ رجب سال ۶۲ هجری پس از تحمل مصائب کربلا و رنج‌های اسارت در ۵۷ سالگی به دیدار معبود شتافتند و در جوار حضرت حق آرام گرفتند.

بحرالمصائب نوشته است: حضرت زینب (س) بعد از واقعه کربلا و رنج شام و محنت ایام، چندان گریست که قدش خمیده شده و گیسوانش سفید گردید و زندگی‌ای سراسر حزن و‌اندوه داشت تا به سرای دیگر رخت بربست.

به مناسبت روز وفات حضرت زینب(س) به بررسی علم و عصمت این بانوی باعظمت می‌پردازیم.

عصمت شرط پیامبری و امامت

منظور از عصمت در باور شیعه، وجود ملکه‌ای است در انسان معصوم که او را از گناه و خطا بازمی ‌دارد. خداوند به معصومان گونه‌ای دانش و آگاهی بخشیده است که به واسطه آن گناه و خطا نمی‌کنند. بدین ترتیب، از معصومان، گناهی سر نمی‌ زند؛ خواه صغیره باشد و خواه کبیره. عصمت از مقوله علم است و از این رو، منافاتی با اختیار و اراده انسان ندارد.

عصمت وصفی است که انسان را از معاصی دور می کند و مراحلی دارد که برخی از آنها ذاتی است و برخی اکتسابی، یعنی در همه انسان ها استعدادی وجود دارد که در اثر آن، می توانند از طریق پرهیز از گناهان کبیره و صغیره و مراقبت دائمی به مقامات والای معنوی و درجاتی از عصمت برسند.

بالاترین مرتبه عصمت، متعلق به پیامبران ص و اولیاء و اوصیای الهی است. بنا بر اعتقاد شیعیان، در دین اسلام، پیامبر اسلام(ص)، حضرت زهرا(س) و دوازده امام(ع)، دارای بالاترین رتبه عصمت هستند، عصمت نبوی از طریق قرآن ثابت شده است، چنانکه عصمت حضرت زهرا(س) نیز از آیه تطهیر قابل اثبات است، عصمت امامان دوازده گانه نیز به دلایل متعدد از جمله قاعده لطف قابل اثبات بوده و لازمه امامت آنهاست.

مراتب عصمت زینب کبری(س) به استناد روایات اهل بیت(ع)

حضرت زینب(س) به اعتراف همه تاریخ نویسان، آراسته به همه فضایل و خصلت‌های والای اخلاقی و الهی بودند و در سایه این کمالات به مرتبه‌ای از منزلت انسانی دست یافتند که شایستگی محرم راز الهی و امین ودایع امامت و ولایت بودن را حداقل در بخشی از عمر شریفشان به خود اختصاص دادند. حضرت این را به برکت عنایات خاص الهی و پاکی سرشت و نحوه تربیت و پرورش در دامن پیامبر(ص) و مادرشان فاطمه(س) و پدرشان امیرالمؤمنین(ع) و تلاش‌هایی که در راستای کسب سجایای اخلاقی و به جای آوردن عبادات و فرامین الهی انجام داده بود به دست آورد.

امام سجاد (ع) در حقّ ایشان فرمودند: «أَنْتِ بِحَمْدِ اللَّهِ عَالِمَةٌ غَيْرُ مُعَلَّمَةٍ فَهِمَةٌ غَيْرُ مُفَهَّمَة»؛ تو به حمد الله عالمی هستی که تعلیم نگرفته‌ای و فهمنده‌ای هستی که تفهیم نشده‌ای. از این سخن معصوم بر می‌آید که حضرت زینب (س) متّصل به عالم غیب بوده و علم خویش را نه از راه تعلیم بلکه از راه ملائک دریافت می‌کرده است و عصمت، نتیجه چنین علمی است. چون وقتی کسی اتصال به عالم غیب داشت، اولاً احتمال خطایش زائل می‌شود، کجا رسد احتمال گناهش. ثانیاً محال است شخصی که گناه می‌کند « عَالِمَةٌ غَيْرُ مُعَلَّمَةٍ فَهِمَةٌ غَيْرُ مُفَهَّمَة » باشد.

عصمت درباره اشخاصی که از اولیاء الله هستند اما مقام امامت یا نبوت را ندارند؛ مانند حضرت عباس (علیه‌السّلام) و حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها)، به معنای عصمت از انجام هرگونه گناه و حتی مکروهات است، اما عصمت از اشتباه در مورد آنان صادق نیست. اگر چه این گونه افراد با توجه به مقام معنوی و روحانی‌شان؛ دچار اشتباه نشدند، اما نمی‌توان امکان اشتباه را در مورد آنان محال عقلی دانست.

از مجموع سخنان معصومین درباره شخصیت و جایگاه حضرت زینب (س) می‌توان دریافت که این بانوی بزرگوار متصل به عالم غیب بوده و علم خویش را نه از راه تعلیم بلکه از راه ملائکه دریافت می‌کرده است؛ و عصمت نتیجه چنین علمی است. پس هیچ تردیدی نمی‌ماند که آن بزرگوار، در مرتبه بسیار بالایی از کمالات انسانی بوده و بالتبع معصوم از گناه بودند، اما مرتبه کمالی و عصمت ایشان و هیچ کس دیگری، در حد چهارده معصوم (علیه‌السّلام) نبوده و نمی‌باشد.

انتهای پیام/4028/