شرفی خبوشان: ادبیات انقلاب درعین بیان ضعف و کاستی‌ها به آرمان‌ها نظر دارد/ ضرورت آگاهی نویسنده از حوادث انقلاب اسلامی برای خلق رمان

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، جریانی به نام ادبیات انقلاب به وجود آمد که این ادبیات متاثر از حال و هوای روزهای انقلاب و دوران ۸ سال دفاع مقدس بود. هم زمان با تحولات سریع جامعه در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی داستان و شعر فارسی هم دچار تغییر و تحول می‌شد و نام‌ها و آثار جدید با مضامینی برآمده از دل انقلاب اسلامی پدید آمد. به مناسبت فرا رسیدن دهه مبارک فجر در پرونده «انقلاب در ادبیات و شعر» بنا داریم، تغییر و تحولاتی که پیروزی انقلاب بر جریان ادبی کشور داشته و همچنین انقلاب اسلامی را در آیینه ادبیات و شعر ایران و زبان فارسی بررسی کنیم.

محمدرضا شرفی خبوشان نویسنده برجسته و دبیرعلمی دوازدهمین جایزه جلال آل احمد در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا، درباره تاثیر انقلاب اسلامی بر ادبیات داستانی گفت: جنس خود انقلاب و به خصوص انقلاب اسلامی، یک هم‌خوانی با ماهیت داستان دارد. به این معنی که اگر انقلاب را یک تحول اساسی در ساختارهای سیاسی و اجتماعی و حتی فرهنگی یک جامعه تصور کنیم، آن چیزی هم که در داستان رخ می‌دهد، همین تحول و تغییر است. یعنی جوهره هر داستانی در هر شکلی از ادبیات داستانی، تکیه‌اش بر نشان دادن و نمایش این تحول و تغییر است.

وی با بیان اینکه نویسندگان تغییر و تحول حاصل از انقلاب اسلامی که یک تجربه زیستی ارزشمند بوده را به عینه و ملموس درک کردند، اظهار کرد: دسته‌ای از نویسندگان که شاهد این تحول بودند، از پیش از این تحول هم به نوعی در آن مشارکت داشتند و برخی هم هم‌زمان با این تحول، نظاره‌گر و صاحب این تحول بودند. می‌شود گفت حضور این تحول از قبل از رخداد انقلاب اسلامی بوده است. یعنی کسانی که کوشش می‌کردند تا این زمینه‌های رخداد را در شکل‌های مختلف اجتماعی در آثارشان بروز دهند.

برنده جایزه ادبی جلال آل احمد عنوان کرد: یک واقعه‌ای اتفاق می‌افتد، یک جامعه‌ای را متحول می‌کند و تأثیر این تحول به‌خصوص در ادبیات داستانی ظهور پیدا می‌کند. آنچنان که می‌شود گفت آثار شاخص ادبیات داستانی در دنیا، محصول همین تحولات تاریخی و اجتماعی هستند.

شرفی خبوشان ابراز کرد: منظر انقلاب اسلامی جنسی متفاوت دارد با سایر رخدادها و تحولات سیاسی و اجتماعی جغرافیاهای دیگر چرا که این رخداد و تحول جنسی کاملاً اعتقادی و مذهبی داشت. اصلی‌ترین نگرش و خواسته مردم به دست آوردن انتظاراتی بوده که از پیاده شدن یک ساختار متناسب با جامعه دینی داشتند و بنا بر همین اساس بوده که با حضرت امام خمینی(ره) همگام و همراه شدند چرا که آرا، نظرات و توجهات ایشان بر مبنای ایجاد یک جامعه دینی بود.

وی خاطرنشان کرد: مردمی که این انقلاب را رقم زدند نگاه‌شان به این تحول و رخداد دینی از این منظر بوده که به یک جامعه‌ای با مشخصه‌های جامعه دینی برسند. این معنایش این است که مردم همواره باید در همان حالتِ کوشش و تلاش باقی بمانند. معنای یک انقلاب اسلامی این نیست که حالا یک ساختاری تغییر پیدا کرده و ما به یک ساختار دیگری با توجه به مؤلفه‌های دینی دست پیدا کرده‌ایم. این جامعه نیازمند به قیام همواره است.

این نویسنده برجسته در نسبت آرمان‌های انقلاب اسلامی و ادبیات داستانی گفت: ایستادگی تک‌تک مردم پای آرمان‌هایی مانند ظلم‌ستیزی، عدالت‌محوری، ایجاد زمینه‌های برابری در جامعه، تقسیم درست و عادلانه موقعیت‌ها و فرصت‌های اجتماعی، احقاق حقوق تک‌تک مردم و همه اینها در سایه همان آموزه‌های دینی موضوعی است که ادبیات داستانی را به خودش متوجه می‌کند.

شرفی خبوشان درباره ماموریت داستان‌نویس در ادامه انقلاب اسلامی بیان کرد: نگاه ادبیات داستانی پس از انقلاب باید معطوف به بن‌مایه‌های بر مبنای ساختن، پیشرفت، امید و ترمیم ضعف‌ها و کاستی‌ها حرکت کند؛ یعنی از یک طرف نگاه به آرمان‌ها داشته باشد، از طرفی ضعف‌ها و کاستی‌ها را نقد کند و از طرفی جامعه را دعوت کند به همدلی، اتحاد، امید و حرکت به سمت همان آرمان‌هایی که برای آنها قیام کرده و انتظار و چشم‌اندازش رسیدن به همان جایگاه بوده است. و مسلم است که رسیدن به آن جایگاه و آرمان‌های نیاز به همدلی، همراهی، تلاش و کوشش جمعی دارد.

وی ادامه داد: نقش نویسنده‌ای که متأثر از جریان انقلاب اسلامی است باید ایجاد همدلی و دعوت مردم به اتحاد بین حکومت و مردم باشد؛ این دوگانگی و این جدایی را که محصول دوره‌های تاریخی پیش از انقلاب بوده را ترمیم کند. اگر نویسنده می‌خواهد اثر مثبتی داشته باشد باید با تولید آثاری در این زمینه در حوزه ادبیات داستانی انقلاب اسلامی، باید به این احساس و این حقیقت بپردازد که تک تک مردم صاحب و مالک آن چیزی هستند که به دست آورده‌اند.

دبیر دوازدهمین جایزه ادبی جلال آل احمد با بیان این نکته که پس از وقوع انقلاب اسلامی توجه به برخی مفاهیم و مضامین مانند ظلم‌ستیزی، عدالت، فداکاری و .. بر اساس نیاز افزایش یافت، اظهار کرد: جامعه احساس نیاز کرد برای حفظ این انقلاب و حفظ آن حرکتی که به وجود آورده به عدالت، برابری، احقاق حقوق عامه مردم بپردازد و از آنها پاسداری کند. در برابر بی‌عدالتی و کسانی که فقط به منافع فردی توجه می‌کنند و منافع جمع را فدای منافع خود می‌کنند، بایستد. اینها نیازهایی است که جامعه به آنها توجه می‌کند و یک نویسنده انقلابی هم باید در همین جهت حرکت کند چرا که راه حفظ و پاسداشت انقلاب همین است.

شرفی خبوشان ادبیات دفاع مقدس را با ادبیات انقلاب اسلامی دچار پیوستگی عمیق دانست و بیان کرد: دفاع مقدس را هم نمی‌توانیم ساختاری جدا از انقلاب اسلامی در نظر بگیریم. یعنی جریانات دفاع مقدس، پیروزی ما در دفاع مقدس و دستاوردهایی که داشتیم حاصل انقلاب اسلامی بوده است. یعنی اگر ما این انقلاب اسلامی را با این کیفیت و ویژگی‌ها نمی‌داشتیم، آن رشادت‌ها و ایثار و فداکاری‌هایی که در دفاع مقدس شاهدش بودیم، رخ نمی‌داد. آبشخور این حماسه‌ها، انقلاب اسلامی بوده است.

وی با اشاره به اینکه یک نویسنده ادبیات داستانی هشت سال دفاع مقدس را با جریان انقلاب اسلامی پیوند می‌دهد، گفت: نمی‌شود این دو برهه را از هم جدا کرد. به خصوص این دو برهه حساس تاریخی فاصله زمانی زیادی هم از یکدیگر نداشتند. بلافاصله ما درگیر یک جنگ تحمیلی شدیم و برمبنای ایمان و اعتمادی که به این انقلاب داشتیم، ایستادگی کردیم تا آن چیزی را که به دست آوردیم، از دست ندهیم و مردانه هم ایستادند، کسانی که در انقلاب مشارکت کردند، مردانه از جان‌شان مایه گذاشتند و از چیزی که به دست آوردند، پاسداری کردند.

این نویسنده برجسته بیان کرد: نویسنده ادبیات داستانی اگر می‌خواهد سراغ مقوله انقلاب اسلامی برود می‌بایست حوادث تاریخ انقلاب را به خوبی درک کند. به خصوص در یک اثر عظیمی مثل رمان. یعنی می‌خواهد رمان بنویسد، به خصوص در زمانه اکنون که رخدادهای تاریخی پیچیده‌تر شده‌اند.

شرفی خبوشان گفت: تجربه تاریخی و شگفت انقلاب اسلامی باعث شده نویسندگان، بن‌مایه‌هایی قوی را برای بنا کردن شاکله ادبیات داستانی پیدا کنند. به سرنوشت انسان، به عملکرد او، به شخصیت و جایگاه او در چشم‌انداز روایی توجه بسزایی کردند. ما تولید امید و نگاه روشن به آینده را در آثار ادبیات داستانی انقلاب به وضوح می‌بینیم. برخلاف آثار ادبیات داستانی که قبل از انقلاب تولید می‌شده و همچنان تولید می‌شود. یعنی اثر داستانی که ما می‌توانیم اطلاق کنیم این اثر، ادبیات داستانی انقلاب اسلامی است، مشخصاً امید به آینده، انتظار انسان برای شرایط بهتر را درونش دارد و تشویق انسان به تلاش، به رسیدن به اهدافش، حفظ ارزش‌ها در آن دیده می‌شود.

انتهای پیام/4028/