بررسی شاهکار ادبیات کهن در «بلاغت ساختاری نحوی در تاریخ بیهقی»

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، کتاب «بلاغت ساختاری نحوی در تاریخ بیهقی»؛ در واقع پایان نامه دکترای لیلا سیدقاسم است که برنده چهارمین دوره جایزه دکتر فتح‌الله مجتبایی، برنده یازدهمین دوره جایزه جلال آل‌احمد و برنده جایزه کتاب سال 97 شده و از سوی انتشارات هرمس منتشر شده است.

بلاغت ساختارهای نحوی بخشی از دانش بلاغت است که نظریه آن را برای نخستین بار عبدالقاهر جرجانی، بلاغی شهیر قرن پنجم، طرح کرد و اکنون به نظریه نظم شهرت دارد. بر اساس این نظریه، نحو ظرفیت ناشناخته‌­ای در خلق معنا دارد که عموماً از آن غافلیم، نویسنده کتاب «بلاغت ساختاری نحوی در تاریخ بیهقی» می‌کوشد با اتکا بر نحو زبان فارسی در یکی از شاهکارهای نثر فارسی، ساختارهای مبلغ معنا را در این زبان بازشناسد تا بعدها در کنار پژوهش­‌های همانند، بدنه استواری برای دانش معانی در زبان فارسی فراهم آید.

آن شاهکار نثر که در این کتاب کاویده می‌شود «تاریخ بیهقی» است. تاریخ بیهقی عهده‌دار بیان واقعیات است و بدین سبب از بسیاری از ابزارهای زیبا­آفرینی در شعر بی‌بهره مانده، نه اهرم وزن و قافیه و نه جادوی خیال دارد. در عوض ویژگی‌های ترکیب و تنوعات ساخت نحوی، یکی از ظرفیت‌های نثر بیهقی برای تاثیرگذاری است. با مبنا قرار دادن نظریه عبدالقاهر جرجانی درباره نحو و زیبایی‌شناسی و سپس با بهره‌گیری از ابزارهای تکمیلی آن در زبان‌شناسی مدرن و نیز در نظر گرفتن قابلیت‌های خاص زبان بیهقی می‌توان چارجوب مناسبی برای بررسی بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی، رویکرد زیباشناسی و بلاغی ناگزیر با رویکرد اجتماعی و گفتمانی می‌آمیزد. این درآمیختگی برخاسته از نثر بیهقی است که در آن مقاصد زیبایی‌شناسی با مقاصد ارتباطی و اجتماعی گره خورده است. به بیان دیگر، بلاغت بیهقی بلاغتی طبیعی است که تا حد زیادی از ساختارهای نحوی آن نشأت می‌گیرد.

پژوهش سیدقاسم جزء آن دسته از مطالعات زبانی قرار می‌گیرد که یک سرِ آن با دستور زبان و نحو و سر دیگر آن با زیبایی‌شناسی و بلاغت در پیوند است و از پژوهش‌هایی از همین نوع، سود می‌جوید. افزون بر این، گاه برای تکمیل بحث از دو حوزه روایت و تحلیل گفتمان نیز بهره برده است.

این کتاب در سه بخش که هر بخش از فصل‌های مختلف تشکیل شده، تدوین شده است. عنوان بخش نخست «پایه‌های نظریه بلاغت ساختارهای نحوی»، عنوان بخش دوم «پژوهش در تاریخ بیهقی» و بخش سوم با عنوان «بلاغت ساختارهای نحوی در تاریخ بیهقی» آمده است.

کتاب «بلاغت ساختاری نحوی در تاریخ بیهقی» در 391 صفحه با قیمت 60 هزار تومان از سوی انتشارات هرمس منتشر شده است. 

انتهای پیام/4028/