وقتی هیچ‌کس به کتب علمی توجهی ندارد/ فروغی: کتاب‌های علمی در کمیته خرید کتاب وزارت ارشاد جایگاهی ندارد/ مدارس دنبال مدرک‌اند نه افزایش فهم دانش‌آموز

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، کتاب یار مهربانی است که در تمام ایام سال مهجور مانده و مظلوم واقع می‌شود، خیلی به آن پرداخته نمی‌شود. اینک هفته کتاب بهانه خوبی را فراهم کرده است تا به واکاوی مشکلات و مظلومیت کتاب در کشورمان بپردازیم و ببینیم چه شده که این ثروت ارزشمند این قدر مغفول مانده است. با ما در پرونده «کتاب مظلوم» همراه باشید.

آموزش دانش به مردم عادی، تقویت باور و اعتماد عمومی به علم، همگانی کردن آن و در یک کلام «علم برای مردم»، برنامه‌ای است که سال‌ها پیش در کشورهای مختلف به‌شدت موردتوجه قرار گرفت. پس از شروع این جنبش کتاب‌هایی عامه‌فهم (Pop Science) از دستاوردهای علمی بزرگ‌ترین دانشمندان کشورهای مختلف برای مخاطبان عادی منتشر شد. برخی از این کتاب‌ها در لیست کتاب‌های پرفروش قرار گرفت و بازخوردهای خوبی نیز در بین مردم داشت.

چند سالی می‌شود که برخی ناشران در ایران هم علاقه‌مند شده‌اند تا در این حوزه کتاب‌هایی را تنظیم و منتشر کنند و تلاش کرده‌اند تا عناوین و موضوعات جذاب علمی در قفسه‌های کتاب‌فروشی‌ها جایگاه خاصی پیدا کند.

«دانستنی‌های علم هوافضا»، «خلاصه روانشناسی برای همه»، «دانستنی‌های علم فیزیک» و «نانوتکنولوژی به زبان ساده» فقط تعدادی اندکی از عناوین کتاب‌های علمیِ عامه‌پسند انتشارات سبزان است که طرفداران خاص خود را در بین دوستداران علم دارد.

حبیب فروغی، مدیر انتشارات سبزان در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا، درباره تأثیر گرانی تولید کتاب گفت: وضعیت گرانی کاغذ تأثیر زیادی بر تولید و نشر طیف کتاب‌های علمی‌ای که ما کار می‌کنیم نداشت. این گرانی باعث کم شدن تقاضا می‌شود ولی نه آن‌قدر که در دیگر چیزها اثر می‌گذارد. اکثر مخاطبان ما اقشاری از جامعه هستند که دنبال نمره و مدرک گرفتن و پز دادن اینکه مثلاً من دکترای فلان و مهندس فلان هستم نیستند. آدم‌های خاصی هستند که از خواندن این نوع کتاب‌ها لذت می‌برند. مثل کتاب‌های کمک‌آموزشی نیست که تیراژ خیلی بالایی داشته باشد و مخاطبان تحت تأثیر جوّ سراغش بیایند. ما در این ۱۰ تا ۱۵ سالی که وارد این حوزه شدیم از مخاطبان خودمان راضی بودیم.

وی در پاسخ به این سؤال که چرا اکثر آثار منتشرشده در ایران ترجمه هستند و در این زمینه مؤلف نداریم، اظهار کرد: این مسئله یکی از دغدغه‌های من است. به‌عنوان یک ناشر هر روز با این موضوع روبه‌رو هستیم و به آن فکر می‌کنم. علتش هم این است که این فعالیت، صرفه اقتصادی ندارند. برای این است که دانایی در مملکت ما مساوی با زندگی خوب و راحت نیست. ما یک شعاری داریم و ابتدای اکثر کتاب‌هایمان می‌نویسیم «دانایی توانایی است»، این شعار عمومی انتشارات ما است اما آیا درواقعیت این‌چنین است؟

دانشمندان ایرانی هم که در سطح جهان مطرح هستند به تألیف کتاب علمی رغبتی ندارند

مدیر انتشارات سبزان عنوان کرد: ما دانشمندان و اساتید خیلی خوب و فرهیخته‌ای داریم اما ایشان می‌خواهند مثلاً بنشینند یک کتاب ۲۰۰ تا ۴۰۰ صفحه‌ای تحقیق کنند، بنویسند، بدهند به ناشر و ناشر هم مثلاً یک هزار نسخه از آن بفروشد. چقدر به مؤلف حق‌التحریر می‌رسد؟

فروغی بیان کرد: چون این کتاب‌ها اکثراً توسط غربی‌ها نوشته شده و آن‌ها هم هیچ توجهی به داشته‌های ما ندارند، یعنی می‌خواهند همیشه خودشان را در رأس قرار دهند، بگویند ما بودیم این کار را کردیم. ما به مترجمانمان تأکید می‌کنیم تا آنجا که می‌توانید به‌صورت پاورقی، این علوم را بومی‌سازی کنند و اشاره کنند که در تاریخ و کشور ما هم بوده چنین تحقیقات و علومی و این‌ها را در کتاب‌هایمان می‌آوریم.

وی درباره ضعف تألیف کتاب در این زمینه افزود: دانشمندان ایرانی که در سطح جهان هم مطرح هستند، چرا نمی‌نشینند یک کتاب علمی عامه‌پسند بنویسند؟ باوجوداینکه هیچ مشکل مالی هم ندارند. این مربوط به فرهنگی است که در تاروپود جامعه ما فرو رفته است. این فرهنگ ایجاب می‌کند، جوان ما برای اینکه فیزیک را خوب بفهمد دنبال فلان کتاب حل‌المسائل برود چون می‌خواهد نمره بگیرد، یک مدرکی بگیرد و نهایتاً برود یک جایی استخدام شود.

بستر اقتصادی و اجتماعی برای استقبال از این کتاب‌‌ها وجود ندارد

مدیر انتشارات سبزان درباره جامعه مخاطب کتاب‌های علمی عامه‌پسند گفت: این کتاب‌ها مال کسانی است که بنشیند در یک محیط آرام بخوانند و لذت ببرند. درواقع این نوع کتاب‌ها مال جوامعی است که از لحاظ اقتصادی و آرامش اجتماعی کمی فراتر از جامعه ما هستند. جوامعی که ساده‌ترین مسائل خودش را توانسته‌اند حل کنند، مسائل اقتصادی و اجتماعی‌شان را حل کرده‌اند، بنابراین در این جامعه یک جوان به دنبال این نیست که حتماً یک مدرک داشته باشد که برود جایی استخدام شود. در جامعه ما این‌چنین نیست، مردم تا هفت و هشت شب کار می‌کنند، بعد می‌خواهند بروند خانه، حالا در مورد کوانتوم مثلاً دو کلمه هم کمتر بداند خیلی اتفاقی نمی‌افتد.

فروغی ادامه داد: مدارس هم خیلی کم استقبال می‌کنند چون مدرسه دنبال این است که بگوید امسال من این تعداد رتبه دورقمی دادم، دنبال این نیست که من آدمی تحویل جامعه دادم که شعور دارد، فهم اجتماعی دارد. مدارس خوب ما که همه سرودست می‌شکنند بروند آنجا ثبت‌نام کنند شهریه‌های نجومی می‌گیرند ولی آن‌ها هم دنبال این نیستند که بچه‌شان بفهمد، دنبال این هستند که دانش‌آموزان یک مدرک اینجا بگیرند و بعد بتوانند بروند در فلان دانشگاه داخلی یا خارجی یک مدرک دیگری بگیرد.

مردم باید بدانند کشف آتش از اختراع اینترنت مهم‌تر است

وی ضمن تأکید بر اینکه با آگاهی از مشکلات این حوزه در آن فعالیت می‌کنند، اظهار کرد: دولت هم از این نوع کتاب‌ها استقبال نمی‌کند. شما بروید لیست کتاب‌هایی که کمیته خرید وزارت ارشاد انتخاب می‌کنند، ببینید ترکیب کتاب‌هایش چگونه است. برای او هم مسئله این نیست که مردم این کتاب‌ها را بخوانند. او می‌گوید سیاست کلی من این است که در فلان شاخه‌های علوم انسانی کتاب بخرم و به کتابخانه‌ها بدهم.

مدیر انتشارات سبزان با اشاره به اینکه «علم برای عموم»، نحوه رسیدن علم به این مکانی که ما هستیم و کجا بودیم و به کجا رسیدیم نشان می‌دهد، عنوان کرد: خواندن تاریخ علم مثل خواندن یک رمان است. شما وقتی یک رمان خوب می‌خوانید، با زندگی یک شخص آشنا می‌شوید و می‌روید در قالب آن قهرمان رمان، خیلی چیزها از زندگی یاد می‌گیرید. خواندن تاریخ علم یا علم برای عموم هم همین حالت را به مردم می‌دهد. اگر دولت و نهادهای فرهنگی از این موضوع پشتیبانی کنند، مطمئن باشید اگر اعتراضی هم در جامعه ما صورت بگیرد، خشونت‌آمیز نخواهد شد. آن جوان یا آن شخص می‌فهمد که برای رسیدن به هدف خودش باید آرام حرکت کند. باید یک مسیری را طی کند که از درون آن جامعه باشد.

مدارس ما به دنبال این هستند که بگویند امسال ما این تعداد رتبه دورقمی در کنکور داشتیم

فروغی درباره این مطلب که برخی مخاطبان کتاب‌های علمی عامه‌پسند را کتاب‌های سطحی و زرد می‌دانند، خاطرنشان کرد: مثلاً «۱۰۰ نموداری که دنیا را تغییر داد» در قالب همان کتاب‌هایی است که ما درواقع به‌عنوان تاریخ علم به آن‌ها نگاه می‌کنیم. حالا این اسمش ۱۰۰ نمودار است ولی وقتی آتش کشف شد، ارزش آن خیلی بیشتر از اختراع اینترنت در دنیای کنونی است، این را ما باید بدانیم. این ۱۰۰ نموداری که مثال زدید و عیناً اسم یکی از کتاب‌های ماست، اصلاً زرد نیست، باید این را خواند.

انتهای پیام/4028/پ