سالم‌سازی فضای مجازی برای کودکان و نوجوان از رهگذر ایجاد کلاب‌های اختصاصی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری آنا تهمینه کاویانپور – پژوهشگر؛ اینترنت و شبکه جهانی، زندگی همه ما را دگرگون کرده است و این مسئله، شامل نحوه تربیت فرزندان نیز می‌شود. این روزها، در همه خانه‌ها چند موبایل و تبلت و رایانه وجود دارد و معمولا همه آن‌ها به اینترنت نیز متصل هستند. این ابزارها از چشم کودکان کنجکاو دور نمی‌مانند. 

یک صحنه آشنا را همه ما در مهمانی‌های خانوادگی دیده‌ایم: کودکی که بیشتر از پدر و مادرش از زیر و بم‌های تلفن‌های همراه سر در می‌آورد و معمولاً هم با تشویق‌های اطرافیان مواجه می‌شود. همه فکر می‌کنیم بچه‌ای که به این راحتی با ابزارهای الکترونیکی کار می‌کند، بسیار باهوش است و برایش خوشحال می‌شویم. از سوی دیگر، مشغله‌های زندگی روزمره تا حد زیادی افزایش یافته و به همان نسبت، حوصله و صبر کم شده است. گاهی اوقات از سر بی‌حوصلگی موبایل‌مان را به بچه‌ها می‌دهیم تا بازی کنند و کاری به کارمان نداشته باشند. غافل از این که با این کار، راه را برای چه خطراتی باز می‌کنیم.  

فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان چه خطراتی دارد؟

همه تا حدودی از آسیب‌های کار کردن بیش از حد کودکان و نوجوانان با ابزارهای الکترونیکی آگاه هستیم. بعضی از این مشکلات، جسمی هستند؛ مثل کم‌تحرکی و چاقی، مشکلات ستون فقرات ناشی از نشستن بیش از حد، ضعیفی چشم و ... اما آسیب‌های روانی این مسئله گسترده‌تر هستند. ما هر روز در معرض بمباران اطلاعات مختلف هستیم. از تلویزیون و رادیو گرفته تا کانال‌های مجازی، همه، اطلاعاتی را فیلترنشده به ذهنمان سرازیر می‌کنند. این انبوه داده‌ها، حتی برای بزرگسالان هم مشکلاتی ایجاد می‌کنند چه برسد به ذهن حساس و تأثیرپذیر کودکان و نوجوانان. کودکان، دستگاه‌های متصل به اینترنت را در دست دارند و ممکن است با هر گونه محتوایی مواجه شوند. نیازی به گفتن نیست که محتوای نامتناسب، چه آسیب‌هایی به روح و روان آن‌ها وارد می‌کند.  

چگونه فضای مجازی را برای فرزندانمان امن کنیم؟

خوشبختانه، در سال‌های اخیر، توجه و آگاهی خانواده‌ها به مخاطرات فضای مجازی برای کودکان، بیشتر شده است. بسیاری از آن‌ها به دنبال راهکاری برای حل این مشکل می‌گردند. مقالات متعددی در این زمینه منتشر می‌شود و سمینارهای بسیاری برگزار می‌شوند. هر کدام هم روش‌هایی را مطرح می‌کنند: از محدود کردن دسترسی به اینترنت تا استفاده از نرم‌افزارهای نظارتی. در این مقاله، ما به روش دیگری اشاره می‌کنیم که ممکن است تاثیرات بیشتر و بهتری داشته باشد.

کلاب اختصاصی؛ راهکاری برای پیشگیری از آسیب‌های اینترنت

همه می‌دانیم که محدودیت، راه حل مناسبی برای پیشگیری از بسیاری آسیب‌ها نیست. همیشه، راهی برای دور زدن محدودیت‌ها وجود دارد. نشانه‌اش هم همین فیلترشکن‌هایی است که حالا همه کار کردن با آن‌ها را بلد هستند!

نگرانی در مورد دسترسی کودکان و نوجوانان به محتوای نامناسب، یک مسئله جهانی است و کشورهای مختلف، راهکارهای متنوعی برای آن پیدا کرده‌اند. یکی از بهترین استراتژی‌ها در این زمینه، ارائه جایگزین به کودکان و نوجوانان است.  

اگر می‌خواهیم فرزندانمان به سراغ پلتفرم‌های نامناسب نروند، باید بسترهای مناسب برایشان ایجاد کنیم. یکی از مهم‌ترین دلایل ما برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی، تعامل با دیگران است. در بسیاری موارد، حجم تعاملاتی که در فضای مجازی داریم، از ارتباطاتمان در زندگی واقعی بیشتر است. ما در فضای اینترنت، جامعه می‌سازیم و جوامع هم‌سو با خودمان را پیدا می‌کنیم.

منظور از جامعه، گروهی از افراد است که علایق، تفکرات و منافع مشترک دارند. با این تعریف، حتی مخاطبان یک وبلاگ را می‌توان جامعه نامید. بودن در کنار افرادی که با آن‌ها زمینه‌های مشترک داریم، باعث می‌شود کمتر احساس تنهایی کنیم. کودکان و نوجوانان نیز به چنین فضایی نیاز دارند؛ جایی که دغدغه‌هایشان را با هم سن و سالان خود مطرح کنند. نتیجه ی تمامی این صحبت‌ها این می‌شود که فرزندان ما نیز به جوامع آنلاین نیاز دارند. همان طور که خود ما نمی‌توانیم زندگی امروزی‌مان را بدون این جوامع تصور کنیم. 

بسیاری از کشورها، مدت‌ها قبل به این نتیجه رسیده‌اند و برای این مساله چاره‌ای اندیشیده‌اند. آن‌ها کلاب‌های اختصاصی برای کودکان و نوجوانان به راه انداخته‌اند. جامعه یا کلاب آنلاین، بستری است که در آن، محتوا توسط کاربران تولید می‌شود. اینجا دیگر صحبت از تولید بازی، کارتون یا فیلم برای کودک و نوجوان نیست. قرار نیست آن‌ها را سرگرم کنیم یا چیزی یادشان بدهیم. استراتژی، این است که فضایی فراهم کنیم که در آن با هم ارتباط برقرار کنند. ارتباط و به اشتراک گذاشتن تجربه‌ها و احساسات، چیزی است که هم کودکان و هم بزرگسالان، برای زندگی بهتر، به آن نیاز دارند.

کلاب‌های اختصاصی، انواع مختلفی دارند و به روش‌های متعددی ایجاد می‌شوند. یک مثال خوب، کلاب‌های اختصاصی مدارس است. پلتفرمی که دانش‌آموزان یک مدرسه در آن عضو می‌شوند و به تعامل با هم می‌پردازند. فضایی که در آن حرف‌ها و دغدغه‌هایشان را مطرح می‌کنند و  اطلاعاتشان را به اشتراک می‌گذارند، محتوا توسط خودشان تولید می‌شود و نقش بزرگسالان، تنها، نظارت بر مطالب منتشر شده است. 

اپلیکیشن‌های اختصاصی نیز می‌توانند چنین نقشی را ایفا کنند. منظور اپلیکیشن‌هایی است که به‌صورت اختصاصی برای کودکان و نوجوانان طراحی شده‌اند. این برنامه‌ها نیز می‌توانند بستری برای ایجاد جوامع و کلاب‌های اختصاصی آنلاین باشند. شکل ناقصی از این کلاب‌ها در کشور ما هم دیده می‌شود؛ البته بیشتر در مورد نوجوانان؛ گروه‌هایی که شاگردان یک کلاس یا مدرسه در تلگرام می‌سازند هم می‌توانند به‌عنوان یک جامعه آنلاین در نظر گرفته شوند. مشکل این جا است که بستری که جامعه در آن شکل گرفته است، اختصاصی نیست. در این پلتفرم‌ها، همه جور محتوایی وجود دارد و منتشر می‌شود و طبیعتاً بچه‌ها هم به آن دسترسی دارند. یک کلاب اختصاصی، یک پلتفرم اختصاصی نیز هست؛ جایی که تنها به کودکان و نوجوانان تعلق دارد و فقط محتوای متناسب با سن کاربران را منتشر می‌کند. 

در مجموع می‌توانیم بگوییم محدود کردن دسترسی کودکان و نوجوانان، بدون ارائه جایگزین مناسب، یک راهکار ناقص است. یک استراتژی همه‌جانبه برای سالم‌سازی فضای مجازی، باید در عین حذف کردن عوامل آسیب‌رسان، جایگزین مناسبی به کودکان ارائه دهد و کلاب‌های اختصاصی می‌توانند یک جایگزین بسیار مناسب برای فضاهای آسیب‌رسان باشند؛ محیطی که منحصرا برای کودکان و نوجوانان طراحی شده باشد تا در آن با هم تعامل داشته باشند و خودشان محتوای مناسب را در آن منتشر کنند. این محیط و محتوای اختصاصی، تا حدود زیادی، تمایل آن‌ها را به استفاده از فضاهای مجازی نامناسب، از بین خواهد برد.

انتهای پیام/4127/