نشر ایران کجا و نشر آلمان کجا؟!/ سهم هر یک میلیون ایرانی 545 عنوان کتاب است

هادی حسینی‌نژاد، خبرنگار فرهنگی آنا: سیدعباس صالحی، معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در مراسم افتتاحیه ششمین نمایشگاه کتاب استان البرز که شنبه 21 شهریورماه در کرج برگزار شد، با اعلام آمار نشر کتاب در سال 93، نشر ایران را از لحاظ تعداد عناوین با کشورهای توسعه‌یافته‌، مشخصا با کشور آلمان هم‌تراز خواند، در حالی که بررسی اطلاعات نشر آلمان و مقایسه آن با آمار نشر ایران، نتایج کاملا متفاوتی حاصل می‌شود.

آمار ارائه شده از سوی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم، به آمار انتشار 73 هزار عنوان کتاب در سال 1393 اشاره دارد، آماری که جمیع عناوین کتاب‌های منتشر شده در این سال، اعم از کتاب‌های چاپ اولی و چاپ دومی را شامل می‌شود.

آمار نشر در سال 1393:

تعداد کل: 72893 عنوان

چاپ اول: 42548 عنوان

تجدید چاپ: 30345 عنوان

با نگاه به گزارش‌های انجمن ناشران جهانی International Publishers Association )IPA)، که هر سال ماه اکتبر منتشر می‌شود، و آخرین گزارش این انجمن که در اکتبر 2014 منتشر شده و آمارهای نشر جهان در سال 2013 را دربر دارد، بیان‌گر فاصله نشر ایران با کشورهای مختلف، و مشخصا آلمان است:

مطابق با اطلاعات این جدول در سال 2013 (یعنی 1391-1392) در آلمان 93600 عنوان کتاب جدید و کتابِ با ویراست جدید منتشر شده است. در وهله اول این آمار، با آمار دو سال بعد نشر ایران (یعنی سال 1393) قابل مقایسه نیست. خصوصا با در نظر گرفتن این توضیح که آمار ارائه شده در آلمان، آمار کتاب‌های جدید و کتاب‌هایی که با ویرایش جدید منتشر شده‌اند را شامل می‌شود، یعنی نباید آن را با آمار تعداد کل عناوین نشر ایران (یعنی اعم از چاپ اول و تجدید چاپی) مقایسه کرد. به عبارت دیگر انتشار کتاب با ویراست جدید، به هیچ وجه معنای تجدید چاپ نمی‌دهد، حال آنکه اصلا مفهوم تجدید چاپ به شیوه‌ای که در ایران مصطلح است، در کشورهای دیگر کاربرد ندارد.

حالا اگر تعداد عنوان تازه چاپ شده در سال 2013 آلمان را با نزدیک به دو سال اختلاف با آمار نشر کتاب‌های چاپ اولی در ایران (در سال 1393) مقایسه کنیم، به مقایسه 93600 عنوان در مقابل 42548 عنوان می‌رسیم، یعنی نشر ایران تا نیمه‌ی راهِ نشر آلمان نیز نرسیده، آن هم با دو سال فاصله! حتی اگر در این مقایسه، تعداد کل کتاب‌های منتشر شده در سال 93 را نیز لحاظ کنیم، همچنان تعداد عناوین کتاب ایران 20 هزار عنوان کم‌تر است.

فاکتور جالب توجه این جدول «تعداد عناوین کتاب برای هر یک میلیون نفر» است که در آلمان این عدد 1156 است و با احتساب جمعیت 78میلیونی برای کشورمان این عدد به 545 عنوان کتاب برای هر یک میلیون ایرانی می‌رسد. ضمن این‌که آلمان در این شاخص پایین‌تر از کشورهایی چون انگلستان، اسپانیا، تایوان، چک، گرجستان و اسلوونی است.

متاسفانه عادت مدیران دولتی به تکیه بر آمار‌ و ارقامی که توسط بدنه‌ خود دولت تولید می‌شوند، به عادتی‌ کلیشه‌ای تبدیل شده و در دولت‌های مختلف تکرار می‌شود، آنچنان که بدون در نظر گرفتن حقایق آماری و با استفاده از نا‌آشنایی مخاطبان، اطلاعات ارائه شده در جهت اثبات سلامت و صلاحیت و البته پیشرفت و حرکت‌های اثربخش به کار گرفته می‌شود.

هم‌تراز خواندن ایران با کشوری مانند آلمان در حوزه نشر کتاب، در شرایطی اتفاق می‌افتد که شمارگان کتاب روز به روز در حال کاهش است و رکود بازارهای نشر، بسیاری از کتاب‌فروشان را تحت فشار قرار داده و حتی به تعطیلی تهدید می‌کند. با این حساب به نظر می‌آید بهتر است به جای خوش‌بین کردن مخاطبان، اصلاح مشکلات موجود در چرخه نشر و تضمین آینده‌ آن در دستور کار قرار بگیرد.