اروپا فرصت کمی برای حفظ برجام دارد/ عدم استقبال ایران از فرصت صادرات نفت از شبه‌جزیره کریمه

گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا-حسین ارجلو، مجتبی اسماعیلی: تحریم‌های آمریکا علیه ایران از اردیبهشت 1397 و پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام آغاز شد. در این یک سال مسکو یکی از طرف‌های برجام بوده که همواره بر حفظ این توافق بین‌المللی تأکید کرده است.

موضوع برجام، رژیم حقوقی دریای خزر، تحریم‌های آمریکا علیه ایران و روسیه و دیگر موضوعات بین‌المللی و منطقه‌ای ازجمله مباحثی بود که باعث شد گفتگویی تفصیلی با لوان جاگاریان، سفیر فدراسیون روسیه در ایران ترتیب دهیم.

آنا:‌ گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران ذیل بند 26 و 36 برجام آغاز شد، اما میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه در سازمان‌های بین‌المللی گفت که این اقدام خلاف برجام است. این در حالی است که رئیس کمیته روابط خارجی دوما نیز گفت که گام سوم پاسخی به تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران بود و با توجه به ناتوانی اروپا در عمل به وعده‌هایش در راه‌اندازی اینستکس، این حق ایران بود که این اقدام را انجام دهد. موضع رسمی روسیه در زمینه گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران چیست؟

جاگاریان:‌ ما همیشه چه قبل از امضای برجام و چه بعد از اینکه آمریکا به طور غیرقانونی از آن خارج شد، در کنار ایران بوده‌ایم و هستیم. اجازه دهید تأکید کنم که خروج آمریکا از برجام «غیرقانونی» بوده است. آنها خلاف حقوق بین‌المللی از این توافق خارج شدند و ما تصمیم جمهوری اسلامی ایران را در زمینه کاهش تعهداتش درک می‌کنیم.

نمی‌توان گفت که ما از این اقدام خوشحالیم، ولی می‌فهمیم و درک می‌کنیم که ایران از سر اجبار این کار را انجام داد، زیرا اگر اقدامات غیرقانونی آمریکا انجام نمی‌گرفت، ایران این اقدام را انجام نمی‌داد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیش از 10 بار تأکید کرده که جمهوری اسلامی ایران به‌طور کامل به تعهدات خود پایبند است، لذا ما موضع آمریکا را به‌شدت محکوم و از کشورهای اروپایی دعوت می‌کنیم که به‌صورت متحد برای حفظ برجام تلاش کنیم. هنوز وقت باقی است ولی خیلی کم است و ما یک بار دیگر اقدامات غیرقانونی آمریکا را به‌شدت محکوم می‌کنیم.

آنا: محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان بعد از دیدار هفته گذشته با سرگئی لاوروف، همتای روس خود، از روسیه به‌عنوان «دوست روزهای سخت» یاد کرد. از طرفی، الکساندر نوآک، وزیر انرژی روسیه پیش‌تر اعلام کرده بود که مسکو قصد حمایت از صنایع انرژی ایران را دارد. موضوع سرمایه‌گذاری 10 میلیاردی روسیه در پروژه‌های نفتی ایران که پس از دیدار با وزیر نیروی کشورمان مطرح شد، چه زمانی عملیاتی می‌شود؟

جاگاریان:‌ رضا اردکانیان هم‌زمان با سفر ظریف به مسکو در دوم سپتامبر (11 شهریورماه) حضور داشت و ملاقات‌های جداگانه‌ای با لاوروف و نوآک کاردو، رؤسای کمیسیون مشترک ایران و روسیه انجام داد. ما درباره اجرای پروژه و اینکه آمادگی داریم اعتبارات لازم را بازگشایی کنیم، صحبت کردیم و رایزنی‌هایی در زمینه  برقی کردن راه آهن گرمسار-اینچه‌برون و احداث نیروگاه حرارتی در شهر سیریک استان هرمزگان انجام دادیم.

ما باید ببینیم که این دو پروژه چگونه اجرایی می‌شود. امیدوارم که در روزهای آینده درباره پروژه سیریک خبرهای خوبی بشنویم ولی نمی‌توانم وارد جزئیات آن بشوم. درباره پروژه‌های نفتی، آقای نوآک از بیژن زنگنه وزیر نفت ایران دعوت کرد اوایل ماه اکتبر (اواسط مهر سال جاری) هم‌زمان با هفته انرژی مسکو به روسیه سفر کند. ظاهراً زنگنه دعوت نوآک را پذیرفته و ما از این موضوع خوشحالیم و امیدوارم که در این سفر درباره جزئیات موضوع صحبت‌هایی انجام شود.

آنا:‌ تهران و مسکو از قطب‌های نفتی جهان هستند و حتی در این زمینه با یکدیگر رقابت دارند. همکاری روسیه در عین رقابت با ایران چگونه قابل جمع است؟

جاگاریان: من فکر نمی‌کنم که با ایران رقیب هستیم، زیرا بازار ما و بازار شما به‌ویژه در اوضاع کنونی تفاوت دارد، اما این موضوع حساس است و لذا ما دیپلمات‌ها ترجیح می‌دهیم که متخصصان در وزارت نفت و وزارت نیرو درباره آن صحبت کنند، زیرا آنها بیشتر و بهتر به این موضوع اشراف دارند. چیزی که مربوط به ماست، این است که از لحاظ سیاسی از این موضوع حمایت کنیم.

آنا: دو هفته پیش، جورجی مرادوف، معاون نخست‌وزیر کریمه اعلام کرد که این شبه‌‌جزیره امکان دسترسی به بنادر خود را برای ایران فراهم کرده است تا ایران به این وسیله صادرات نفت انجام دهد، اما اعلام کردند که تاکنون از سوی دولت ایران اقدامی جدی انجام نشده است.  شما این خبر را چقدر تأیید می‌کنید؟

جاگاریان: موضوعات داخلی را بهتر است از دولت ایران بپرسید. طوری که ما می‌فهمیم، از سوی ایران تغییراتی به وجود آمده که بعد از بازگشت کریمه به روسیه، آن را به رسمیت نشناخته است و از سوی دیگر ما تشویق می‌کنیم که سرمایه‌گذاران خصوصی، تجار و روشنفکران ایرانی به کریمه سفر کنند و اگر شرایط را مساعد دیدند، قرارداد ببندند و با این شبه‌‌جزیره تجارت کنند.

گردشگران ایرانی نیز می‌توانند به کریمه سفر کنند، امسال چند میلیون نفر از روسیه و نه فقط از روسیه بلکه از اوکراین به کریمه سفر و در آنجا گردشگری و استراحت کردند. لذا ما می‌فهمیم که ساختارهای دولتی ایران نمی‌توانند همکاری کنند، زیرا آن‌طور که ما اطلاع داریم و به ما هم چندین بار گفته‌اند، موضوع حصر تمامیت ارضی وجود دارد. با وجود این‌، فکر نمی‌کنم مانعی بر سر راه همکاری شرکت‌های خصوصی کریمه و جمهوری اسلامی ایران وجود داشته باشد، زیرا کریمه در حال حاضر یکی از استان‌های روسیه است.

آنا: در ارتباط با تحریم‌های آمریکا علیه ایران، شما و مسئولان ارشد روسیه بارها اعلام کردید که تحریم‌ها علیه ایران را محکوم می‌کنید. لطفاً کمک‌هایی را که روسیه چه از نظر سیاسی و چه از نظر اقتصادی برای دور زدن این تحریم‌ها انجام داده است، بیان کنید.

جاگاریان: ما چندین‌بار این تحریم‌ها را محکوم کرده‌ایم و این طبیعی است، زیرا تحریم‌های آمریکا علیه ایران و روسیه غیرقانونی است و می‌شود گفت که ما با شما در یک سنگر هستیم. دولت روسیه هم به اتحادیه اروپا و هم به آمریکا و متحدانش گفته است که تحریم‌های یک‌جانبه علیه روسیه غیرقانونی است، ولی از شما خواهش نمی‌کنیم که تحریم‌ها را لغو کنید. ما ضد تحریم انجام داده‌ایم، این دیگر یک بازی باخت - باخت است. ما مبتکر لغو تحریم‌ها نخواهیم بود مگر اینکه طرف مقابل این خواسته را داشته باشد.

آنچه مربوط به ایران است، اعتراف می‌کنم که بر همکاری‌های دوجانبه تأثیری منفی دارد. این یک موضوع طبیعی است و نمی‌توانم انکار کنم و بگویم که اصلاً تأثیری ندارد ولی ما باید با هم فکر کنیم و با نهادها و وزارتخانه‌های مختلف ایران در حال رایزنی هستیم که چگونه می‌توانیم این تحریم‌ها را دور بزنیم. باید انعطاف‌پذیری بیشتری از خود نشان دهیم، ولی ما یک بار دیگر اعلام می‌کنیم که فدراسیون روسیه به هیچ وجه در زمینه روابط تجاری خود با ایران، از آمریکا اجازه نمی‌گیرد زیرا سیاست ما مستقل است.

در این هفته، آنکارا میزبان نشست سه‌جانبه ایران، ترکیه و روسیه خواهد بود و در حاشیه این جلسه حتماً ملاقات دوجانبه‌ای میان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران برگزار خواهد شد و البته در دستور کار مذاکرات دوجانبه، موضوعات اقتصادی قرار خواهد داشت. من بسیار امیدوارم که بعد از جلسه میان پوتین و روحانی پیشرفت خوبی در این زمینه به وجود آید.

آنا: درباره گفتگوهای حقوقی دریای خزر، فضاسازی رسانه‌ای سنگینی شکل گرفته و گفته می‌شود که حق ایران در این منطقه ضایع می‌شود. واقعیت ماجرا از نظر حضرتعالی چیست؟

جاگاریان: خزر موضوع بسیار حساسی برای جامعه ایران است. سه کشور معاهده آن را در کمیسیونی که یک سال پیش برگزار شد، تصویب و امضا کردند. نخست‌وزیر روسیه ماه گذشته اعلام کرد که روسیه نیز به‌زودی آن را تصویب می‌کند و در واقع به تصویب سه کشور می‌رسد. در ایران رایزنی‌های بسیار داغی در حال انجام است و ما در حال پیگیری آنها هستیم. متأسفانه بعضی‌ها فکر می‌کنند که با روسیه فقط باید یک مذاکره تند انجام دهند، ولی فراموش می‌کنند که به جز ایران و روسیه در منطقه خزر، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان نیز حضور دارند و دیگر شوروی موجودیت ندارد. 25 سال از فروپاشی شوروی گذشته است و سه کشور دیگر سیاست‌های خود را دارند. 

فکر می‌کنم هدف اصلی ما این است که با گفتگو، به‌ نوعی توافق درباره مثلاً خط مبدأ دست یابیم. ما خیلی تلاش می‌کنیم که رایزنی‌های دوجانبه میان ایران و روسیه برگزار شود، توافقات اصولی هم وجود دارد و باید راه‌ حلی پیدا کنیم که همه کشورهای حاشیه خزر راضی باشند و هر چه سریع‌تر باید اقدام کنیم. چند موضوع است که ما را نگران می‌کند و عمده‌ترین آن، موضوع محیط زیست است که باید هرچه سریع‌تر اقدامات لازم را برای حفظ دریای خزر انجام دهیم. موضوع دیگر این است که نباید اجازه دهیم کشورهایی که خارج از این منطقه هستند، در این دریای داخلی و میان پنج کشور حضور یابند و به‌ویژه اینکه بخواهند حضور نظامی خود را تقویت کنند. ما به‌طور قطع با این رویکرد مخالفیم و جمهوری اسلامی نیز چنین رویکردی دارد. در حیطه محیط زیست، اگر کشوری می‌خواهد در آنجا پروژه‌هایی همچون لوله‌کشی اجرا کند، به پیگیری خیلی جدی نیاز دارد تا تأثیر احتمالی آن بر محیط زیست بعدها پشیمانی به بار نیاورد.

آنا: پیمان INF (منع تولید موشک‌های میان‌برد هسته‌ای) پس از خروج یکجانبه آمریکا از آن منقضی شد و واشنگتن یک مهلت 6 ماهه به مسکو داد و روسیه را به نقض این معاهده متهم کرد. آینده این معاهده به کجا منتهی خواهد شد؟ آیا پیمان جدیدی منعقد می‌شود؟ چندی پیش مسئولان روسی اظهار خوش‌بینی کرده بودند که در این زمینه به توافق با واشنگتن دست یابند.

جاگاریان: برخورد آمریکا غیرسازنده است و آنها روسیه را متهم کرده‌اند. ما یک موشک ساختیم، آن را در وزارت دفاع به معرض نمایش گذاشتیم، از وابستگان نظامی کشورهای مختلف دعوت و مشخصاتش را به آنها ارائه کردیم، ولی آمریکا و کشورهای ناتو نماینده‌ای را به مسکو نفرستادند. این نشان‌دهنده چیست؟ اینکه اصلاً آمادگی ندارند درباره این موضوع صادقانه همکاری کنند. این آمریکاست که این پیمان را نقض کرده و بارها دنبال بهانه‌ای برای خارج شدن از قرارداد INF بود.

در حال حاضر یک قرارداد نظامی دیگر وجود دارد، ولی می‌بینیم که کشورهای ناتو ناگزیر از انتقاد کردن هستند و ما این انتقادات را نمی‌پذیریم، اما درهای مذاکره باز است. ما از خود ابتکار نشان نخواهیم داد، زیرا چندین بار پیشنهاد مذاکره را مطرح کرده‌ایم. اگر آنها آماده مذاکره هستند، مشکلی نیست و ما آماده‌ایم، ولی از این به بعد باید ابتکار از طرف آمریکا باشد و آنها هم تمایل دارند که چین به مذاکرات بپیوندد، ولی ما نمی‌توانیم این موضوع را به چینی‌ها پیشنهاد کنیم، اگر چین نمی‌پذیرد، پس نمی‌پذیرد؛ این تصمیم مستقل جمهوری خلق چین است.

انتهای پیام/4106/4033/پ