سال پرهیاهو اما هیچ برای نفت/بی‌تدبیری میلیاردها دلار را دود کرد

به گزارش خبرنگار حوزه نفت و انرژی گروه اقتصادی خبرگزاری آنا، بررسی وضعیت صنعت نفت ایران در سال 97 نشان می‌دهد که موتور محرک اقتصاد ایران امسال بیشتر به‌جای آنکه به سمت جلو حرکت کند، به دلیل حرکت‌های سیاسی در جامعه جهانی نتوانست انتظارات را برآورده سازد. در مورد علت این موضوع می‌توان ساعت‌ها بحث و گفت‌وگو کرد اما به‌طور اجمال باید گفت این‌که صنعت نفت ایران در سال 97 نتوانست سال درخشانی را داشته باشد دو مقصر اصلی دارد یکی مسئولانی است که به اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها دل‌بسته بودند و دیگری همان اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها هستند.

با نگاهی به اتفاقات مهمی که در صنعت نفت ایران رخ داد می‌توان گفت مهم‌ترین این اتفاقات خروج آمریکا از برجام، خروج شرکت‌های صنعتی از صنعت نفت ایران، خروج توتال از ایران، بلاتکلیفی فاز 11 پارس جنوبی، کاهش تولید و صادرات نفت خام ایران، بالا بودن مصرف بنزین در داخل کشور اشاره کرد که به‌طور اجمال در این گزارش به هریک از این موارد به‌طور جداگانه خواهیم پرداخت.

*خروج آمریکا از برجام

اردیبهشت سال 97 در روزهایی که صنعت نفت ایران مشغول برگزاری بزرگ‌ترین همایش سالانه خود یعنی نمایشگاه بین‌المللی صنعت نفت ایران بود آمریکا به‌یک‌باره از برجام خارج شد.

خروج آمریکا از برجام تأثیرات منفی بر صنعت نفت ایران گذاشت هرچند که مسئولان ارشد صنعت نفت ایران همواره اعلام می‌کردند خروج امریکا از برجام موجب خروج شرکت‌های اروپایی که گاه با آنها تفاهم‌نامه و قرارداد نیز امضاشده بود، نمی‌شود.

باید تأکید کرد خروج آمریکا از برجام اما موجبات ناراحتی مسئولان صنعت نفت را فراهم کرده بود زیرا عملاً خودشان هم نمی‌دانستند چه آینده‌ای برای صنعت نفت ایران متصور است زیرا که همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد اروپا و آمریکا چیده بودند.

علی کاردر در همان روزهای برپایی نمایشگاه در جمع خبرنگاران گفته بود با خروج آمریکا از برجام عملاً صنعت نفت ایران متوقف نخواهد شد و برای ادامه توسعه صنعت نفت ایران روش‌های دیگری وجود دارد اما در طول یک سال گذشته دیدیم که عملاً هیچ‌یک از میادین نفتی ایران به‌خصوص میادین مشترک توسعه پیدا نکردند و هر آنچه هست مربوط به گذشته است.

*خروج اروپایی‌ها از ایران

همان‌طور که در بالا اشاره شد با خروج آمریکا از برجام رفته‌رفته اروپایی‌ها از ایران خارج شدند. خروج آمریکا از برجام با فرمان دونالد ترامپ و آغاز دور جدیدی از گمانه‌زنی‌ها در کشورهای مختلف درباره ادامه حیات برجام بدون آمریکا و با تکیه‌ بر توان کشورهای اروپایی موجب شد تا شرایط برای توسعه صنعت نفت ایران که پایه آن بر حضور اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها بود سخت‌تر شود.

در روزهای ابتدایی خروج آمریکا از برجام میگل آریاس کانیته کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا برای دیدار با برخی از مسئولان انرژی ایران از جمله وزیر نفت، نیرو و رئیس سازمان انرژی اتمی به تهران سفرکرده بود.

علت حضور این مقام ارشد اتحادیه اروپا در ایران برطرف کردن مشکلات پیش روی برجام پس از خروج آمریکا از این معاهده اعلام‌شده است. وی اعلام کرده است: روند کلی اتحادیه اروپا به‌این‌ترتیب نیست که اگر آمریکایی‌ها تحریم‌ها را تشدید کردند ایران را ترک کنیم و رسماً اعلام کرد با توجه به خروج ایالات‌متحده آمریکا از برجام و تدوین و اعمال تحریم‌های جدید، اتحادیه اروپا تا حدی که بتواند مشکلات مربوط به نقل و انتقالات مالی ایران را حل می‌کند و این‌گونه نیست که با تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها ایران را رها کنیم.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه مسئله انتقال پول ایران تنها مربوط به نقل و انتقالات بین‌بانکی نیست، افزود: این رویه جوانب دیگری نیز دارد اما در تلاشیم تا با ارائه راه‌حل‌هایی به شرکت‌های اروپایی مطرح کنیم که بازار ایران برای سرمایه‌گذاری ایمن است.

* اروپایی‌هایی که از ایران می‌روند

علی‌رغم گفته‌های کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا، با اعلام تصمیم «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا درباره خروج از برجام و تصمیم او مبنی بر تحریم شرکت‌های اروپایی که با شرکت‌های ایرانی همکاری می‌کنند، شرکت‌های بزرگی چون توتال، انی، زیمنس، ایرباس، آلیانتس، ساگا، دنیلی و مرسک تصمیم گرفتند از ایران خارج شوند.

10 روز پس از اعلام تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا درباره خروج از برجام، کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا اعلام کرد این اتحادیه برای محافظت از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران قرار است مقررات بازدارنده‌ای را به‌ اجرا درآورد. اما گفته‌های وی بر خلاف خبرهایی بود که درباره خروج برخی از شرکت‌های بزرگ و چندملیتی اروپایی از ایران به گوش می‌رسید.

شرکت نفت و گاز فرانسوی توتال با صدور بیانیه‌ای اعلام کرده است که با توجه به خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، در صورتی که مورد معافیت قرار نگیرد، مجبور است از پروژه توسعه میدان گازی پارس جنوبی خارج شود.

شرکت فولاد ایتالیایی دنیلی، کار برای یافتن پوشش مالی سفارش‌های ایران به‌ارزش 1.5 میلیارد یورو یا معادل 1.8 میلیارد دلار را متوقف کرده است.

شرکتی نروژی ساگا که در حوزه انرژی خورشیدی فعال است و در اکتبر 2017 قراردادی به‌ارزش 2.5 میلیارد یورو برای ارائه خدمات انرژی خورشیدی به‌مدت پنج سال با شرکت «توسعه‌دهندگان انرژی امین» امضاء کرده است نیز بعد از اعلام تصمیم ترامپ درباره برجام از خروج این شرکت از ایران خبر داده است.

شرکت نفتی ایتالیاییانی نیز تصمیم گرفته توافق خود را با ایران درباره مطالعه میدان‌های نفتی و گازی لغو کند.

علاوه بر این شرکت دانمارکی مرسک Maersk به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت کشتیرانی جهان روز پنجشنبه 27 اردیبهشت اعلام کرد که کلیه فعالیت‌های تجاری خود با ایران را متوقف خواهد کرد. به گفته محمدحسین داجمر، مدیرعامل اسبق کشتی‌رانی شرکت‌های بزرگی مانند مرسک و مرسی به سبب اینکه بازار بزرگی در آمریکا دارند، نگران هستند که مشمول تحریم‌های آمریکا شوند.

همچنین شرکت چندملیتی خدمات مالی آلیانتس، که دفتر مرکزی آن، در شهر مونیخ، آلمان قرار دارد، تصمیم گرفته از ایران خارج شود.

اخیراً نیز پویانه مدیرعامل شرکت توتال فرانسه رسماً اعلام کرده است در حال حاضر بدون اعمال معافیت‌های تحریمی از سوی آمریکا سرمایه‌گذاری در ایران سخت شده است و توتال نمی‌تواند خطر از دست دادن دسترسی به سیستم‌های بانکی آمریکا را بپذیرد.

*خروج توتال از فاز 11 و بلاتکلیفی در این فاز

یکی از شرکت‌هایی که برای حضورش در ایران برنامه‌های مفصل چیده شده بود اما با خروج آمریکا به‌راحتی ایران را ترک کرد شرکت توتال فرانسه بود.

توتال که توسعه فاز 11 پارس جنوبی را برای دومین بار در یک دهه اخیر در اختیار داشت با خروج آمریکا و اعمال تحریم‌های نفتی ایران را ترک کرد.

بیژن زنگنه وزیر با تائید خروج توتال از ایران گفت شرکت CNPC چین رسماً جایگزین توتال شده برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی شده، اما عملاً شروع به کارنکرده است.
وی همچنین اعلام کرده است باید با شرکت چینی CNPC مذاکره شود تا مشخص شود فعالیت عملیاتی و اجرایی را از چه زمانی آغاز می‌کند.
نکته‌ای که باید به آن اشاره شود این است که زنگنه پیشتر یعنی 5 ماه قبل نیز این موضوع را اعلام کرده بود و همه کارشناسان و صاحب‌نظران می‌دانستند که توتال از ایران خارج‌ شده و شرکت چینی جایگزین آن شده است اما سؤال اینجا است که چرا با گذشت 4 ماه و حتی بیشتر مسئولان وزارت نفت به چینی‌ها اعلام نکرده‌اند باید هرچه زودتر کار توسعه این فاز مرزی را آغاز کنند؟
زمانی که وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران بعد از سال‌ها معطلی در سال 95 قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی را برای دومین بار به کنسرسیومی به رهبری شرکت توتال فرانسه داد کارشناسان و منتقدین اعلام کردند بدعهدی توتال در گذشته این احتمال را جدی‌تر خواهد کرد که این شرکت با بازگشت تحریم‌ها عطای این پروژه را به لقایش ببخشد و دوباره ایران را ترک کند. اما مسئولان وزارت و شرکت ملی نفت ایران نسبت به این انتقادات بی‌توجه بودند تا اینکه همه حتی موافقین امضای این قرارداد با توتال مشاهده کردند که با بازگشت تحریم‌ها و یا بهتر است بگوییم زمانی که هنوز تحریمی اعمال نشده بود این شرکت فرانسوی ایران را بدون کوچک‌ترین توبیخی ترک کرد و گفت نمی‌تواند در این پروژه شرکت کند.
از سوی دیگر باید گفت مشخص نیست چرا وزارت نفت در خصوص توسعه فاز 11 تعلل می‌کند و اجازه می‌دهد منافع ملی در این میدان مشترک از دست برود.
* تاریخ تکرار می‌شود؟
محمدامین قاسمی یکی از کارشناسان صنعت نفت با اشاره به تاریخچه حضور توتال در فاز 11 به خبرنگار آنا گفت: شرکت ملی نفت ایران و شرکت توتال در سال 1379 برای توسعه بخش بالادستی فاز 11 پارس جنوبی به توافق رسیدند و تفاهم‌نامه‌ای به امضا رساندند. اما عملاً اقدام خاصی از طرف این شرکت فرانسوی صورت نگرفت و درنهایت توتال فرانسه که به دنبال خروج از این پروژه بود با ارائه رقمی بسیار بالا برای توسعه این فاز، ایران را در شرایطی قرارداد که نتواند پس از حدود 8 سال معطل ماندن فاز 11، این قرارداد را با شرکت فرانسوی به امضا برساند.
وی ادامه داد: شرکت ملی نفت ایران در آن زمان با پیشنهاد حدود 10 تا 11 میلیارد دلاری فرانسوی‌ها مخالفت کرد و به‌این‌ترتیب شرکت توتال از این پروژه کنار گذاشته شد و چینی‌ها گزینه جایگزین برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی شدند.
قاسمی خاطرنشان کرد: این طرح در سال 1388 نیز با هزینه 4 میلیارد دلاری به شرکت سی.ان.پی.سی واگذار شد و بعد از گذشت چهار سال از امضای قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی با این شرکت چینی، به دلیل اینکه چینی‌ها هیچ اقدام مؤثری برای توسعه این فاز انجام نداده بودند، طی یک توافق دوجانبه قرارداد توسعه این فاز با چینی‌ها فسخ شد.
این کارشناس صنعت نفت تصریح کرد: در سال 1397 نیز تنها یک هفته بعد از اعلام خروج آمریکا از برجام توسط ترامپ، شرکت فرانسوی توتال با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که چنانچه این شرکت نتواند از آمریکا معافیت تحریمی دریافت کند، از پروژه توسعه فاز 11 میدان گازی پارس جنوبی کناره‌گیری می‌کند و توتال برای بار دوم از این پروژه خارج شد و شاهد هستیم که دوباره مسئولان وزارت نفت که آن دوره نیز در رأس کار بودند این پروژه را به چینی‌ها سپردند و هم‌اکنون نیز از چینی مطالبه‌ای صورت نمی‌گیرد که این فاز را اجرایی کنند.
وی خاطرنشان کرد: شرایطی که وزارت نفت دنبال می‌کند نشان می‌دهد ظاهراً مسئولان صنعت نفت هیچ تمایلی ندارند تا این فاز راه‌اندازی شود والا تاکنون باید چینی‌ها کار خود را آغاز می‌کردند.
این کارشناس صنعت نفت خاطرنشان کرد: برای بازنشستگانی که در وزارت نفت کار می‌کنند و یا کسانی که تنها چند سال به بازنشستگی آن‌ها باقی نمانده است فرقی نمی‌کند که فاز 11 اجرایی شود یا نشود و ظاهراً دلیل تلاش برای انعقاد قرارداد با توتال نیز فقط به دلیل آن بود که وزیر نفت بگوید در دوران من اروپایی‌ها به ایران بازگشتند که همگان دیدند راهی که وزیر نفت می‌رفت ما را به سرمنزل مقصود نمی‌رساند.

*کاهش تولید و صادرات نفت ایران

همان‌طور که گفته شد با اعمال تحریم‌های نفتی از سوی آمریکا تولید نفت ایران نیز کاهش و به دنبالش صادرات نفت نیز کاهش یافت.

صادرات نفت ایران که تا پیش از تحریم‌ها حدود 2.5 میلیون بشکه در روز بود به گفته رسانه‌های بین‌المللی به 700 هزار بشکه در روز رسید.

نکته حائز اهمیت در این است که آمریکا 8 کشور بزرگ مشتری نفت ایران را از تحریم‌های نفتی معاف کرد اما از این میان فقط کشورهای آسیایی خریدار نفت ایران بودند و به قول زنگنه اروپایی‌هایی که در این فهرست قراردادند جواب تماس‌های ما را نیز نمی‌دهند.

این موضوع موجب شد تا درآمدهای نفتی ایران کاهش یابد هرچند که مسئولان صنعت نفت ایران معتقدند پول فروش نفت ایران به‌طور کامل دریافت می‌شود.

*تذکر رهبری به دولت و وزارت نفت برای کنترل مصرف بنزین

از دیگر موضوعات مهمی که در سال 97 رخ داد تذکر رهبری به هیئت دولت و وزارت نفت در خصوص افزایش مصرف بنزین بود.

مصرف بنزین که در تابستان به حدود 100 میلیون لیتر در روز رسید موجب شد تا کارشناسان از وضعیت مصرف بنزین در کشور نگران شوند به همین دلیل پیشنهادهایی از قبیل اصلاح قیمت و یا احیای مجدد کارت سوخت مطرح شود.

در یکی دو ماه گذشته شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی به نام‌نویسی از کسانی که کارت سوخت نداشتند ادامه  داد که با این کار گمانه‌زنی‌ها برای احیای کارت سوخت در سال 98 شدت یافت هرچند که تاکنون نمایندگان مجلس و دولت اعلام کرده‌اند برنامه‌ای برای سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین ندارند و این موضوع موجب شده است تا کارشناسان اعلام کنند می‌توان کارت سوخت را بدون اعمال سهمیه‌بندی احیا کرد.

در پایان باید گفت انتظار می‌رود مسئولان صنعت نفت ایران با تغییر رویه گذشته شرایط را برای ایجاد روزهای بهتر در صنعت نفت ایران فراهم کنند.

انتهای پیام/4083/پ