نقد کتاب گفت‌و‌گو با یک متفکر مصری در سرای اهل قلم/ نسبت به محققان حوزه عرب کم‌اعتنایی وجود دارد
کتاب «محمد (ص) و آیات خدا»، دوشنبه 26 مرداد در چهل و ششمین نشست نقد خانه کتاب با حضور عبدالله نصری، قاسم پورحسن و علی بهرامیان در سرای اهل قلم مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی موسسه خانه کتاب، «محمد (ص) و آیات خدا» شامل گفت و گوهای «هلال سزگین»، روزنامه نگار و فعال حقوق بشر با «نصر حامد ابوزید»، متفکر مصری است. این کتاب توسط فریده فرنودفر از زبان آلمانی ترجمه شده و دکتر عبدالله نصری هم بر آن حاشیه نوشته است.
عبدالله نصری، استاد گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در ابتدای این نشست گفت:«به متفکران جهان عرب علاقه خاصی دارم. یکی از مواردی که همیشه تاسف می‌خورم این است که چرا اندیشمندان حوزه و دانشگاه به متفکران جهان عرب نمی‌پردازند. ما باید دوشادوش این که به اندیشه‌های جهان غرب می‌پردازیم، به اندیشه‌های جهان اسلام هم بپردازیم.»
نصری ضمن اشاره به این که بسیاری از کرسی‌های اسلام شناسی در جهان غرب در دست اندیشمندان عرب است، ابراز کرد: «زمانی که کتاب «راز متن» را می‌نوشتم فصل‌هایی را به اندیشه‌های ابوزید اختصاص دادم. در کتاب «کلام خدا» هم به ابوزید پرداختم.»
استاد گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی این موضوع را مطرح ساخت که به دنبال این بودم که ابوزید آرای جدیدی دارد یا نه و دراین باره چنین توضیح داد: «متوجه شدم کتابی به زبان آلمانی نوشته شده که مصاحبه‌های هلال سزگین با ابوزید است. این کتاب را در ایران پیدا نکردم و از خانم فرنودفر خواستم نسخه ای از این کتاب را از آلمان برایم بیاورد. او کتاب را فصل به فصل ترجمه کرد. من هم بر آن حواشی نوشتم.»
ابوزید مفهوم روشنی را از «تجربه» بیان نمی‌کند
قاسم پورحسن، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز ضمن اشاره به این که فکر می‌کنم هر دانشجوی رشته علوم انسانی با ابوزید آشنایی دارد، گفت:«بعضی از افراد به دلایلی به ابوزید دلدادگی دارند. برخی هم به دلایل خاص خود، آثار او را مطالعه نمی‌کنند.»
پورحسن نیز بر این نکته تاکید کرد که در ایران نسبت به محققان حوزه عرب کم اعتنایی وجود دارد و گفت: «اولین بار که الجابری در ایران مطرح شد به سبب نقدهای تندی که نسبت به فارابی و ابن سینا داشت به مذاق ما خوش نیامد. ما درباره ابوزید بیش از الجابری موضع گرفتیم.»
وی درباره دغدغه‌های ابوزید در کتاب «محمد (ص) و آیات خدا نیز گفت: «فهم اروپا از مسلمانان فهم عجیبی است. آن‌ها مسلمانان را آدم هایی مربوط به هزار و چهارصد سال قبل می‌دانند که با دنیای مدرن سازگار نیستند و می‌خواهند به بدویت بازگردند. ابوزید در این کتاب می‌خواهد فهم متفاوتی از دین اسلام را به آن‌ها معرفی کند.»
پورحسن درباره اندیشه‌های ابوزید نیز چنین بیان کرد: «ابوزید از «مفهوم النص» که مهم ترین اثر اوست تا «نقد و خطاب دینی» کاملا تفاوت پیدا می‌کند به قدری که باید از ابوزید یک و ابوزید دو صحبت کنیم. او در «مفهوم النص» عنوان می‌کند که اسلام بر وحی استوار است، اما در این مصاحبه وحی را چیزی جز انکشاف نمی‌داند. این دو ابوزید را باید از هم تفکیک کرد.»
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به این که در کتاب «محمد (ص) و آیات خدا» بر وحی و متن قرآن تاکید می‌شود، ابراز کرد: «این که یک فرد به دنبال این بوده که آخرین دیدگاه‌های ابوزید را ترجمه کند، برای جامعه ما غنیمت است. فکر می‌کنم مقدمه کتاب، اندک است و جا داشت در آن درباره تفاوت‌ها یا همانندی‌های این مصاحبه و مصاحبه گنجی با ابوزید توضیحاتی به مخاطب ارائه شود.»
وی ادامه داد:«چند بخش از این مصاحبه همان حرف‌های تکراری کتاب «مفهوم النص» است. در سراسر این کتاب، ابوزید مفهوم روشنی را از «تجربه» بیان نمی‌کند. آقای نصری می‌تواند بر این موضوع نقد بنویسد. ضمن این که ابوزید در این کتاب دچار اشتباهات تاریخی هم می‌شود.»
پورحسن همچنین گفت: «ابوزید در این کتاب تلاش می‌کند بفهمد که چرا در غرب تلقی منفی و خشنی از اسلام وجود دارد.»
دیدگاه‌های فکری ابوزید به خوبی منعکس نمی‌شود
دکتر علی بهرامیان، عضو هیات علمی مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی با اشاره به این که ما نسبت به اندیشه‌های عربی بیگانه هستیم، گفت:«فکر می‌کنم این کتاب دیدگاه‌های ابوزید را به خوبی منعکس نمی‌کند. ما با یک کتاب تحقیقی روبرو نیستیم. ابوزید چنین هدفی نداشته و حتی به نظر من مخاطبان او غربی‌ها نیستند بلکه جامعه هدف او جوامع مسلمان ساکن غرب است. انتشار این کتاب به زبان آلمانی این گمان را تقویت می‌کند.»
بهرامیان از ابوزید به عنوان یکی از افرادی که تفکر احیای دین را دارند نام برد و درباره کتاب «محمد (ص) و آیات خدا» بیان کرد:«مطالعه این کتاب به صورت مجرد و بدون در نظر گرفتن نظام فکری ابوزید، اطلاعات زیادی به مخاطب ارائه نمی‌دهد. ابوزید در این کتاب به نظام فلسفی خود نزدیک نشده است.»
وی گفت:«انتظار داشتم این کتاب این مساله را نشان بدهد که خلافت فهمی از اسلام بوده یا نه. همچنین می‌خواستم بدانم افراطی گری‌ها از کجا نشات می‌گیرد.»
عبدالله نصری در پاسخ به این پرسش‌ها گفت:«روشنفکران جهان عرب و افراطی گرایی‌ها بحث این کتاب نبوده است.»
نصری همچنین بیان کرد: «کاش این کتاب عین گفت و گوها بود که ما بدانیم دقیقا چه پرسش هایی مطرح شده و ابوزید چه پاسخ هایی داده است. این کتاب همان طور که مطرح شد با مصاحبه آقای گنجی با ابوزید قابل مقایسه نیست.»
انتهای پیام/
