علی شیرین*
در چه حوزه‌هایی به وقف نیاز داریم؟
بعضی موضوعات وقف در کشور نیازمند همت واقفان است و جامعه نیاز وافری به‌این‌گونه موقوفات دارد.
به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، دهه وقف امسال را نیز پشت سر گذاشتیم. روزهای دهه وقف فرصتی است تا به ابعاد داشته‌ها و ظرفیت‌های وقف، این فرهنگ تمدن‌ساز توجه بیشتری شود. فلسفه نهاد وقف در اسلام برطرف کردن نيازهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و هر نوع نیاز در جامعه با مشارکت مردم و نهادهای مردمی و خیراندیشان واقف است.
بر این اساس، ضرورت پرداختن به نیت واقفان و هدایت آنها به سمت نیازهای روز جامعه و وجود وقف‌هایی متناسب با نیاز روز مردم یکی از اولویت‌هایی است که جامعه امروز را از فقر و مشکلات و معضلات لاینحل که دولت و دستگاه‌های اجرایی از حل آن عاجز یا نسبت به آن بی‌توجه‌اند می‌رهاند.
ایران از لحاظ نیت‌های خیرخواهانه وقفی، کشوری بی‌نظیر است. شناسایی حدود 800 نوع نیت خیرخواهانه در موقوفات کشور و ظرافت و نکته‌سنجی پیشینیان ما حاکی از دیرینگی و استواری سنت حسنه وقف در جامعه ایرانی و نقش بی‌بدیل آن در گره‌گشایی مسائل و مشکلات و دستگیری از نیازمندان و فراتر از همه اینها پایه‌گذاری فرهنگ و تمدن بر مبنا و اساس وقف است؛ لذا شناسایی و هدایت نیت‌های خیرخواهانه و فرهنگ‌سازی گفتمان وقف یکی از مباحث مهم و نیازهای اساسی این حوزه است.
علاوه بر این، فرهنگ‌سازی و نهادینه کردن فرهنگ وقف نوین در جامعه، یکی از مؤثرترین راهها برای احیای این سنت حسنه و بازآفرینی نقش تاریخی وقف در تمدن کهن اسلامی است که در سال‌های پس از انقلاب دچار کم رونقی و در مقاطعی بی‌رونقی شده بود که این رویه البته در حال تغییر و تحول است.
براین‌اساس دو کار باید در دستور کار جدی قرار می‌گرفت که اولین اقدام پرداختن به موضوعی بود که در آن تمام نیات موقوفات کشور به‌صورت جزیی احصاء و برای هر منطقه اعداد و ارقام شناسایی و نیاز هر استان استخراج می‌شد.
پس از احصای این نیازها، باید مشخص می‌شد که هر استان به چه موضوعات و وقف‌هایی بیشتر نیاز دارد. به‌عنوان مثال در یک استان موقوفات قرآنی وجود داشت، اما در برخی استانها حتی یک موقوفه قرآنی هم ثبت نشده بود یا در یک شهرستان موقوفه تعزیهداری وجود داشت، اما در برخی شهرها چنین وقفی انجام نشده بود یا در بعضی جاها مدرسه و مسجد داریم اما فاقد مراکز درمانی هستیم که طبیعی است باید واقفان را به سمت تأسیس مراکز درمانی سوق داد.
در مجموع بعضی موضوعات وقف در کل کشور تعداد آنها بسیار محدود است، کم شمارترین نیات موقوفات مربوط به قرآن است که در کل کشور کمتر از پنج درصد موقوفات را به خود اختصاص داده و از سایر موقوفات کمتر است و یا موقوفات در زمینه ازدواج نیز بسیار کم است. این در حالی است که جامعه امروز نیاز وافری به این‌گونه موقوفات دارد.
این نیازها شناسایی شده و اولویت‌های آنها در سازمان متولی استخراج شده است. امروزه ساخت مدرسه، بیمارستان، درمانگاه، آموزشگاه، ورزشگاه، دانشگاه، پژوهشگاه، آسایشگاه، شیرخوارگاه، زیست‌گاه و در حوزه‌های علمی، هنری، فرهنگی و قرآنی ترویج مفاهیم قرآنی، ایجاد دارالقران‌ها و مدارس قرآنی، تولید محصولات قرآنی، تربیت مربی و حافظ قرآن کریم، حمایت از نخبگان و مؤسسات دانش بنیان و ...، از جمله مصادیقی است که به کمک‌های حوزه وقف نیازمند است.
این در حالی است که بیشترین فراوانی وقف‌های دینی و مذهبی در خصوص عزاداری امام حسین (ع) و برپایی مجالس اهل‌بیت (ع) است. البته این بدان معنی نیست که نباید در این عرصه وقف کرد؛ بلکه باید شیوه و شکل آن‌را تغییر داد، آیا تولید نرم‌افزار و یا فیلم و محصولات فرهنگی عاشورایی نمی‌تواند جزء نیات واقفان قرار گیرد؟
تغذیه روحی و فکری مردم نیازمند محصولاتی است که اشباع‌کننده روح و جان مخاطبان باشد، یا اگر یک بازی رایانه‌ای در خصوص حماسه کربلا و نهضت عاشورا تولید شود، آیا نمی‌توان آن را در سطح جهانی عرضه کرد.
عرصه علم و فناوری و ازدواج زوج‌های جوان نیز جزء ضرورت‌های دیگر وقف است که باید دنبال شود. در بحث علمی و معرفتی به‌خصوص در حوزه‌های پژوهشی حوزه علمیه نیز کمبود وقف داریم که جز ضروریات است.
غیراز‌این که نیات وقف نوین باید تغییر کند مدل وقف کردن هم نیازمند تغییر و تحول اساسی است. چنان‌که نگاه سنتی مردم هم به وقف باید تغییر کند، چراکه امروز با خرد شدن مالکیت‌ها و تقسیم میراث‌ها و مرده‌ریگ‌ها دیگر امکان وقف‌های بزرگ بسیار کمتر شده؛ لذا توسعه ترویج وقف‌های مشارکتی و توزیع اوراق وقف گامی است برای تغییر در روش وقف کردن؛ اما این کافی نیست و باید طرحی نو درانداخت تا آحاد مختلف مردم در این مسیر خیرخواهانه گام بردارند.
* کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی
انتهای پیام/4072/4104/ن
انتهای پیام/
