منابع مکتوب پژوهشی که به صنعت سینما کمک کند نداریم

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا از جایزه پژوهش سینمایی سال، شهاب‌الدین عادل در چهارمین نشست تخصصی دومین جایزه پژوهش سینمایی با موضوع «روش‌شناسی پژوهش‌های سینمایی» که در دانشکده صداوسیما برگزار شد گفت: روش‌شناسی پژوهش یکی از مهمترین مسائلی است که در همه پژوهش‌ها با آن روبرو هستیم. هنگامی که می‌خواهیم یک پژوهش را انجام دهیم ابتدا مشخص کنیم که چه مسیری را برای به انتها رساندن آن باید طی کنیم این مسیر را سناریوی پژوهش می‌گویند. در بیشتر کشورها مهمترین مراکز پژوهش آنها در کنار دانشکده‌ها تعریف می‌شوند که اغلب پژوهشکده‌های آن دانشکده‌ها هستند.

وی با بیان اینکه پژوهش یک تجربه حسی و ادراکی در جهت کشف یک حقیقت موضوعی است که توسط پژوهشگر تعریف می‌شود، ادامه داد: یکی از مهمترین مسائلی که در آسیب های پژوهشی مطرح است بحث روش‌های پژوهشی است. زمانی که به مباحث سینمایی می‌رسیم مباحث تکنولوژیک و مباحثی که در حوزه تکنیک وجود دارد در سامان دادن به پژوهش‌ها در ایران دچار مشکل است.

این استاد دانشگاه یادآور شد: برخی مکاتب مختلفی در روش شناسی پژوهشی وجود دارد از جمله رفتارگرایی و طبیعت‌گرایی. رفتارگرایان از طریق پدیده های انسانی به کشف حقایق می‌پردازند و طبیعت گرایان از طریق تجربه پدیده های طبیعی یا به تعبیری علوم طبیعی و گروهی نیز از طریق قوانین مکانیکی به کشف حقایق پژوهش می‌پردازند. همچنین اولین منابع پژوهش شامل منابع شفاهی مکتوب تصویری مادی ابزاری و الکترونیکی است. روش‌های علمی نیز بر پژوهش شامل ابزار و فنون راه‌ها و قواعد واقعیت‌های علمی است که از این روش‌ها جهت کشف مجهولات استفاده می شود. 

عادل با بیان اینکه سه آسیب در پژوهش وجود دارد، ادامه داد: نخست اینکه پیش داوری نکنند. ما حتی در حوزه نقد هم پیش داوری داریم و اجازه نمی دهیم تا به نتیجه نهایی برسیم.ساختار پژوهش از راه تعقل و خردمندی شکل می گیرد و سوم اینکه باید با واقعیت دیگر مقایسه شود. انواع روش های پژوهشی عبارتند از روش های توصیفی، تحلیلی، بنیادی، مفهومی، تاریخی، اکتشافی، مورد پژوهانه، کوتاه مدت، کلینیکال، نتیجه گیرانه، کمی و کیفی.که تمامی این روش‌ها در پژوهش های علوم انسانی از جمله سینما بکار می آید.

وی ادامه داد: پژوهش‌ها باید با واقعیت‌های موجود تطبیق داده شود و نباید آنها را از دیگر علوم انسانی تفکیک کنیم. در پژوهش های سینمایی مهمترین نکته ای که باید به آن توجه داشته باشیم این است که موضوع اصلی‌مان چیست. متاسفانه ما سازمان‌ها ، مراکز و یا پژوهشکده‌هایی نداریم که به عنوان مراکز پژوهشی معتبر بتوانند به اطلاعات نیازمندان به پژوهش‌های سینمایی را برآورده کنند. اغلب پژوهش‌ها پراکنده هستند که در پایان نامه‌های دانشجویان رشته سینما در دانشگاه‌ها آنرا شاهدیم. دلیل اصلی این است که منابع بنیادی پژوهشی که باید در حوزه علوم انسانی صورت گیرد، وجود ندارد و پیرامون آن اتفاق قابل توجهی نیفتاده است. 

عضو شورای سیاستگذاری دومین جایزه پژوهش سینمایی خاطرنشان کرد: در کشور ما در حوزه سینما دو تکنولوژی CGI وvfx را نداریم در حالی‌که در آمریکا دو سوم فیلم ها با استفاده از این دو تکنولوژی ساخته می‌شوند. به دلیل اینکه به اندازه کافی به منابع پژوهشی در این خصوص دسترسی نداریم بنابراین چیزی بنام پژوهش‌های تکنیکی هم نداریم.

عادل با بیان اینکه توسعه تکنولوژی سینمای امروز یک علم محسوب می‌شود، افزود: تکنولوژی سینما بخش عمده‌ای از پژوهش‌های سینمای فعلی را در برمی‌گیرد و بسیاری از پژوهشگران سینمای جهان به دنبال توسعه اینگونه پژوهش‌ها هستند. 

وی یادآور شد: بسیاری از پژوهش‌ها در دانشکده‌های غیر سینمایی همچون دانشکده های علوم انسانی به خصوص علوم اجتماعی انجام می شود که در نتیجه همان پژوهش‌ها شاهد مقولات مختلفی در حوزه مباحث بین رشته‌ای با سینما هستیم برای مثال، جامعه شناسی شغل زنان در سینما و یا جامعه شناسی کار سینما. متولیان سینما در کشور به جای اینکه به پژوهش‌های اساسی بپردازند بیشتر به موارد دیگر توجه می‌کنند بنابراین هیچ منابع مکتوب پژوهشی سینمایی که بتواند به صنعت سینما کمک کند تا کنون به طور جدی نداشته‌ایم. 

وی با بیان اینکه سه نوع پژوهش داریم، گفت: بسیاری از پژوهش‌های سینمایی آموزش محور هستند و کارآفرین محور نیستند. علاقه بیشتر پژوهشگران این است تا به سمت مباحث بنیادی و به خصوص توصیفی- تاریخی بروند و زیاد به روش‌شناسی و اینکه هر پژوهشی روش‌های خاص خود را دارد، توجه نمی‌کنند.

این استاد دانشگاه گفت: جامعه سینمایی ما کمتر به موارد بینا رشته ای و پژوهش های تکنیکی می پردازند در حالیکه در پژوهش های سینمایی بسیار به این موارد نیازمندیم.در مجموع در حوزه مطالعات سینمایی روش‌هایمان بیشتر به اروپایی‌ها نزدیک است و اسلوب روش تحقیق و مقاله نویسی ما با تشتت آراء روبروست.

وی ادامه داد: توصیه می کنیم پژوهشگرانی که پژوهش تولید می کنند زیاد به سمت پژوهش های تاریخی و توصیفی نروند زیرا در دنیای امروز اطلاعات و دیتاها به دلیل فضای مجازی به سرعت در اختیار علاقه‌مندان قرار می گیرد. در تولید پژوهش های سینمایی پژوهش‌های کاربردی، بنیادی و تحلیلی در شرایط فعلی بسیار مهم‌ترند و پژوهشگران به این ٣ جریان بسیار نیازمند هستند. 
عادل خاطرنشان کرد: سینما خود بازتابنده است یعنی خود فیلم‌ها نیز به عنوان پژوهش محسوب می‌شوند.

 مهدی رحیمیان نیز گفت: سالهاست که در حوزه سینما پژوهش می‌شود. پژوهش در سینما فعالیتی به شدت متکثر است ، هم از نظر شکل اجرایی و هم به دلیل محتوا و آرایی که تولید می‌شود. به همین جهت باید برای مواجهه با این تکثر از دیدگاه‌های روش‌مند و مناسب استفاده کرد. 
وی با بیان اینکه در حوزه پژوهش‌های سینمایی پژوهش های کیفی و بنیادی فراوان و گسترده و جامعی انجام شده و لازم است روش‌های دیگری هم مورد حمایت و توجه قرار گیرد، ادامه داد: تصورم بر این است که باید به سمت پژوهش‌های کاربردی و کمی برویم تا برای تصمیم سازی و سیاستگذاری در حوزه سینما دانش لازم فراهم شود.

رحیمیان با بیان اینکه هر پژوهشی به دو دلیل صورت می‌گیرد ،اظهار داشت: پژوهش یا برای درک و فهم بیشتر یک پدیده است تا معرفت ما را نسبت به چند و چون آن پدیده ارتقا دهد و یا پژوهش می کنیم تا به کمک یافته های پژوهش راه را برای توسعه آن پدیده هموار کنیم. متاسفانه در حوزه پژوهش‌های سینمایی این وجه دوم یعنی استفاده از یک پژوهش برای توسعه سینما در ابعاد مختلف اقتصادی ، زیرساختی، و حتی ارتقا کیفی آن نادیده گرفته می شود. این وجه کاربردی پژوهش در امر توسعه سینما نیازمند شیوه های ابداعی و متمایز از مباحث مطالعات سینمایی و پژوهش‌های کیفی و بنیادی سینماست.

وی با بیان این که مطالعات سینمایی درمجموع یک گفتمان برآمده از پژوهش‌های سینمایی است که ما را به نظریات متفاوت در حوزه سینما رسانده‌اند، گفت: علیرغم انبوهی هرگز این مطالعات نتوانسته‌اند نظریه واحدی را تشکیل دهد و به پرسش اصلی و مهم ما در تاریخ سینما یعنی اینکه سینما چیست پاسخ دهند. زیرا نظریه فیلم و مطالعات سینمایی از مشخصه‌های متفاوتی برخوردارند و همواره در سیطره شیوه های توصیفی گرفتارند.

رحیمیان ادامه داد: به چند دلیل باید مطالعات سینمایی را در کشور خودمان به سمت وجه کمی و کاربردی آن که متاسفانه کم رنگ تر ظاهر شده‌اند سوق دهیم. اولا این رویکرد باعث ورود حوزه های دیگر علوم از جمله اقتصاد، روانشناسی و جامعه شناسی به حوزه پژوهش‌های سینمایی می شود. دوم اینکه، پژوهش‌های بنیادین در مطالعات سینمایی عمدتا زبانی یعنی پرفورماتیو هستند و کمتر اکتشافی و جهان پژوه و ابداعی‌اند و بیشتر به ارجاعات اهمیت می دهند تا به یافتن راه حل ها برای مشکلات حوزه سینما. سوم اینکه رویکردشان با جهان امروز و مسایل سینمای امروز کمتر مرتبط است. این در حالی‌ است که سینمای امروز ایران در حوزه پژوهش به مهارت‌های کمی و آماری نیاز دارد. زیرا مقادیر فراوانی اطلاعات و داده در جامعه وجود دارد که ناشناخته مانده و برای توسعه سینما به‌کار گرفته نشده است.

رحیمیان گفت: ما امروز در حوزه سینما به پژوهش‌های تاثیر گذار نیاز داریم. موضوعاتی چون مطالعات روی مخاطب، عناصر روانشناختی در جذب مخاطب و چگونگی تصمیم گیری در زمینه گرایش های تولیدی و بسیاری موارد موثر دیگر. پژوهش‌های سینمایی در کشور ما باید به سمت و سوی پژوهش‌های شاهد محور برود و این مستلزم رویکردی کمی و کاربردی در امر پژوهش و استفاده از روش‌های جدید و ابداعی و همچنین بکارگیری ذهن‌های جوان در دانشگاه‌ها است. چون همین جوانان هستند که آینده این سینما را در حوزه های مختلف اجرایی و خلاقه شکل خواهند داد. 

رحیمیان گفت: باید به‌گونه‌ای پژوهش کنیم که بتوان در هر مرحله‌اش مشارکت انتقادی داشته باشیم و این فقط از طریق پژوهش‌های کاربردی و کمی امکانپذیر است. در حال حاضر سینمای ما به پژوهش‌هایی نیاز دارد که به نظام های مولد محتوا و تولید فیلم و مدیران مسئول دستگاه سینما کمک کند و بی واسطه در توسعه و ارتقاء سینمای ما در همه وجوه فنی و اقتصادی و توسعه ای نقش داشته باشد. قطعا پژوهش های کاربردی می توانند در این امر کمک کنند. برای تغییر رفتارهای پژوهشی باید جریان سازی شود و این امر می تواند از دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و فعالان حوزه پژوهش پیگیری شود.

در ادامه دبیر دومین جایزه پژوهش سینمایی نیز گفت: روش شناسی پژوهش یکی از تخصصی‌ترین مباحث آکادمیک و تحلیلی‌ترین آنهاست. کسانی که در حیطه مطالعات علمی با مقوله سینما سر و کار دارند امر روش شناسی اصلی‌ترین و مهمترین جنبه کار آنهاست. پژوهش ما را به آگاهی می رساند تا در تصمیم‌گیری‌هایی که برای درک نیازها می گیریم به ما و علاوه بر آن به مدیریت آینده نیز کمک می کند.

وی با بیان اینکه پژوهش مقوله ای است که سینمای ایران به آن بسیار نیاز دارد، گفت: اگرچه جایزه پژوهش سینمایی جوان است اما فضای مطلوبی برای بحث های آکادمیک در حیطه بحث های زیربنایی سینما در آن در جریان است.

ضابطی جهرمی یادآور شد: شیوه ای از پژوهش وجود ندارد که در سینما بکار نیاید لذا سینما یک رشته علمی هم محسوب می شود و تنها تجارت و صنعت نیست. سینما نیم قرن محکوم بوده که پژوهش های آن بیشتر جنبه کیفی دارد و امروز پژوهش های آزمایشگاهی و کمی در فیلم‌ها به کار برده می شود.

وی گفت: تا دهه ٦٠ پژوهش های سینما با مرکزیت تئوری و نقد فیلم و مطالعات درون حوزه سینما بود و سینما در همین دهه متفکرین و متخصصین را در درون خود داشت. باید توجه داشته باشیم که ما دو نوع پژوهش برای سینما داریم. پژوهش‌هایی که به مطالعات درون سینما می پردازند و دیگری پژوهش‌هایی بیرون از سینماست.

انتهای پیام/4046/4071