دولت خواسته‌های جامعه را از طریق جامعه هنری برآورده کند

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا از روابط عمومی جایزه پژوهش سینمایی، علیرضا رضاداد در دومین نشست تخصصی جایزه پژوهش سینمایی که با موضوع حقوق و تعهدات متقابل فیلمسازان و دولت در دانشگاه سوره برگزار شد گفت: برای بحث درباره رابطه دولت و هنرمند و ریشه شناسی آن باید از حوزه‌های علمی جامعه شناسی و علوم سیاسی و حقوق کمک بگیریم تا بتوانیم یک چهارچوب نظری در این باره داشته باشیم. باید مفاهیمی مانند هنرمند وابسته و مستقل و ارزش‌گذاری در باره این مفاهیم را در آن چهارچوب نظری تحلیل کنیم که وابسته به چه و مستقل از چه؟

وی ادامه داد: وقتی باور ما به سمت دولت‌ ستیزی باشد یک ارزشی برای این مفاهیم ایجاد می‌شود و وقتی به دولت برآمده از مردم و نماینده مردم باور داشته باشیم آن وقت نظام ارزشی ما گوناگون می‌شود. آن وقت است که تحلیل ما درباره اینکه یک هنرمند ارزشمند ما می‌گوید من افتخار می‌کنم که فیلمساز وابسته‌ام، این وابستگی به مردم و حاکمیت برآمده از رای مردم، افتخارآمیز می‌شود. 

مشاور ارشد سازمان سینمایی یادآور شد: این سابقه چند هزار ساله تاریخی با انقلاب اسلامی تغییر کرد و ما چهل سال است که تجربه جمهوریت داریم و در این تجربه تحلیل‌های ما از دولت فارغ از اینکه چه میزان به قواعد جمهوریت نزدیک شده‌ایم و اصول آن چه میزان در شئونات جامعه اجرایی شده کاملاً با پیشینه ما و تلقی قبلی ما از دولت و رابطه آن با مردم و اقشار مختلف قاعدتا باید متفاوت باشد و البته این سابقه چهل ساله ما برای تنظیم همه روابط لازم در مقایسه با اروپا و آمریکا و سایر نظام‌های سیاسی متکی به رای مردم هم سابقه کمی است و متأسفانه بحث‌ها و گفتگوهای لازم در این زمینه کمتر شده و گاه به لحاظ همان سابقه و عادت تدریجی، حاکمیت پادشاهی و ارباب رعیتی هنوز هم تحت‌ نام و پرچم جمهور از همان قواعد و شیوه‌ها استفاده می‌کنیم. پیروزی انقلاب و تغییر نگاه و جایگزینی نظریه جمهوریت که با عنوان جمهوری اسلامی شناخته شد همه چارچوب‌های گذشته را تغییر داد و ما باید از نگاه و رای مردم همه چیز را ببینیم.

وی ادامه داد: در این نگاه وقتی هنرمند پرافتخاری از عنوان وابستگی استفاده می‌کند و به آن افتخار می‌کند طبیعی است که این وابستگی را یک جور شان می‌داند. همان گونه که  کسی که خود را فیلمساز مستقل می‌داند در جستجوی همان شأن از منظر و نگاه و خاستگاه نظری متفاوتی است .
این کارشناس فرهنگی با بیان اینکه داشتن بنیاد نظری ضروری است، گفت: اگر می‌خواهیم نظام ارزشی‌مان به سمتی برود که بگوییم هنرمند مستقل خوب است یا نه و رابطه دولت و هنرمند را تعریف کنیم باید بنیادهای نظری را بشناسیم و با آن آشنا باشیم. زیرا بنیادهای نظری کمک می‌کند تا مستقل، وابسته بودن، متعهد و بی‌تعهد و واژگانی از این قبیل را درست تعریف کنیم و چه دفاع کنیم و یا به آن حمله کنیم دارای پشتوانه نظری باشیم. نظریه‌پردازهای مختلف نیز دیدگاه‌های مختلفی دارند.

رضاداد خاطرنشان کرد: ما در نسبت حاکمیت و مردم دیدگاه‌های مختلفی داریم و به واسطه این دیدگاه‌ها حقوق مردم و وظایف دولت امکان پذیر شده‌اند. در نظام های جمهوری دولت‌ها نهاد تشکیل دهنده اداره کشور هستند که با رای مردم سرکار می آیند و دو وظیفه دارند که اصلی‌ترین وظیفه آنها نسبت به شهروندان است و آن هم حفظ و تادیه حقوقی است که شهروندان دارند بنابراین می توان گفت مردم حقوقی دارند و دولت‌ها نسبت به مردم وظایفی دارند.
وی با بیان اینکه آنچه این رابطه را تنظیم و تعریف می کند قانون است گفت: بر اساس همین مجموعه قانون‌ها، دولت‌ها موظف می شود تا یک سری تکالیف را انجام دهند و رابطه بین مردم با مردم هم تعریف می‌شود و دولت حافظ و نگهبان این رابطه به عنوان وظیفه دوم است. یک قانون حافظ و ضامن تامین آزادی بیان و خلق اثر هنری توسط هنرمند است و قانون دیگر حافظ حقوق مردم در خصوص دسترسی به اثر خلق شده و حدود و ثغور آن است. اصلی‌ترین قانون هر جامعه ای هم که مردم به آن رای داده‌اند و میثاق نامه مردم با یکدیگر و با دولت است قانون اساسی است. در قانون اساسی آمده که شهروندان حق انتخاب شغل دارند و هنرمندان از این زاویه است که می‌گویند به من حق انتخاب شغل داده شده است و آموزش و ارتقاء دانش و زیست برتر از جمله حق‌های دیگری است که شهروندان دارند .

دبیر جشنواره کودک و نوجوان یادآور شد: حق آزادی بیان، خلق اثر هنری و حق آموزش همه در زمره حقوق هنرمندان است. دولت وظیفه دارد زمینه‌های لازم برای نشر آثار هنری و همچنین زمینه های مناسب برای هنرمندان را فراهم کند تا آنچه در ذهن دارد را خلق کنند.

وی ادامه داد: حقوق متعلق به شهروندان است و هنرمندان بخشی از شهروندان هستند که دولت در قبال آنها تکالیفی دارند.

رضاداد خاطرنشان کرد: اگر شرایط فعلی طوری است که بخشی از حقوق هنرمندان ادا نمی‌شود ریشه اصلی را باید در مناسبات دیگر جستجو کرد. از اینجا و با این بنیاد نظری می‌توانیم وارد بخش دیگری از این سوال شویم که دولت می‌تواند و باید از این ظرفیت جامعه برای حل مشکلات مردم استفاده کند که جواب آن مثبت است و این هم یکی از وظایف دولت است .

وی ادامه داد: دولت‌ها موظف به رفع همه نیازهای مردم بوسیله فعالیت خود مردمند و سؤال اینجاست که دولت‌ها چگونه به رفع این نیازها و اولویت‌های خود دسترسی پیدا می‌کنند؟ یکی از وظایف دولت ارتقاء بینش جامعه برای زندگی بهتر است. اینجاست که ما نیازمند ساختارهایی هستیم که در هر کشوری هم به‌گونه مختلفی است که بتواند اولویت‌ها و نیازهای مردم را به دغدغه هنرمند تبدیل کند. این امر در کشور ما با ساز و کار مدیریت فرهنگی اتفاق می‌افتد و مشکل از اینجا آغاز می‌شود که این مدیریت چون ناکارآمد است به حقوق هنرمند دست اندازی می‌کند. برای او تعیین تکلیف می‌کند. روش‌های او فراتر از قانون می‌شود و امر و نهی جای بستر سازی می‌نشیند .

رضاداد یادآور شد: آنچه رابطه بین هنرمند و فیلمساز با دولت را تهدید می‌کند قواعد و قوانین بالادستی ما نیستند بلکه فقدان کارآمدی این بخش از مدیریت است.البته در زمان‌های مختلف بسته به میزان اعتماد متقابل جامعه و دولت می توانیم آثار مثبت و منفی دولت ستیزی و دولت پذیری فیلمسازان را ارزیابی کنیم.

وی ادامه داد: بخشی از مشکلات امروز میان فیلمساز و دولت به عملکرد دولت یا انتظار فیلمساز برنمی‌گردد. بلکه به دلایل گوناگون سیاسی اجتماعی، امروز پژوهشگران و مدیران عالی کشور می‌گویند اعتماد متقابل میان دولت و جامعه تضعیف شده و آسیب دیده و بخشی از مشکلات ناشی از این آسیب است. همچنین اگر آسیب‌هایی را در جامعه داریم و میبینیم کارکردهای فرهنگی به درستی اتفاق نمی‌افتد باید در حوزه مدیریت فرهنگی آن را جستجو کنیم.

رضاداد گفت: امروز باورهایمان نسبت به قوانین و کنش‌های دولت و جامعه تغییر کرده و اعتماد متقابل بین مردم و دولت در گذشته (اوایل انقلاب ) بیشتر بوده است. دولت هم در  رابطه خود با جامعه فرهنگی و هنری نتوانسته بخشی از وظایفش را به به ویژه در حوزه های اقتصادی و معیشتی به درستی به سرانجام برساند و این فقط مخصوص فیلمساز هم نیست بلکه از تادیه بخشی از حقوق شهروندی و حقوق دیگری از مردم نظیر مسکن هم به خوبی برنیامده است.

وی ادامه داد: ما در اینجا با یک اصطلاح جدید در رابطه دولت و فیلمساز روبرو می شویم که دیگر حقوق و تعهد نیست بلکه عنوان آن فرصت است و این آن چیزی است که برخی از دولت‌ها و کشورها از آن استفاده بهتری کرده‌اند یا لا اقل گمان می شود استفاده بهتری کرده‌اند و اگر آن را قبول داریم باید ببینیم از چه شیوه‌هایی استفاده می‌کنند و چگونه این فرصت‌سازی‌ها را می‌کنند.

وی ادامه داد: دولت بدون دستور دادن می تواند از فرصت‌ها بهره‌برداری کند تا بخشی از خواسته های جامعه از طریق جامعه هنری برآورده شود. البته باید دید که دولت‌ها در چه شرایطی می توانند از این خلق اثر توسط هنرمندان برای رفع نیازهای مخاطب استفاده کنند. مثلا برخی از سیاسیون از واکنش هالیوود در خصوص سیاست خارجی آمریکا مثال می زنند . فارغ از صحت و سقم و میزان درستی یا نادرستی این نوع بهره برداری که گاه با تحمیق مخاطب همراه است باید نمونه‌ها و روشها را مطالعه کنیم. این‌ها همان مطالبی است که باید در بحث فرصت‌های دولت برای مشارکت دهی فیلمسازان در حل مشکلات جامعه و راهکارها به گفتگو بنشینیم.

مدیرعامل خانه سینما نیز گفت: برای ورود به موضوع نشست ابتدا باید دید دولت چیست و با چه رویکردی به آن نگاه می‌کنند. دیدگاهی در کشور ما وجود دارد مبنی بر اینکه هیچ دولتی را از خودمان نمی‌دانیم بنابراین با این دیدگاه می‌توان گفت روحیه ضد دولتی به شکل کلاسیک و تاریخی در ما وجود دارد.

منوچهر شاهسواری ادامه داد: ما معمولا دولت را مزاحم فرض می‌کنیم و آنرا مانع پیشرفتمان می دانیم. حال سوال این است که آیا این فرض از یک واقعیت می‌آید و یا از یک ذهن. تجربه می گوید درصدی از این ماجرا برگرفته از ذهنیت تاریخی ما است اما بخشی هم این است که رفتار برخی دولتها این مسئله را تشدید می‌کند. در ذات دولت تمایلی وجود دارد که دائم دایره اختیارات و تصمیماتش را وسیع کند و هیچ دولتی علاقه‌مند به واگذاری حقوقش نیست.

مدیرعامل خانه سینما بیان کرد: در واقع انگار مجموعه‌ای از حقوق ناشی از انقلاب و انتخابات در اختیار دولت قرار گرفته و تصور می‌کند مالک ازلی و ابدی است و فقط گاهی لطف می‌کند چیزهایی را واگذار می‌کند که با این دیدگاه باید مقابله جدی شود.

شاهسواری ادامه داد: ما به عنوان فیلمساز نسبت به تاریخ و مردم و سرزمین مسئولیت و تکالیفی داریم و اگر کم‌کاری کنیم صدمات جبران ناپذیری به کل کشور و تاریخ می زنیم. اینکه دولت در نظام سیاسی ما نسبت به سینما مسئولیتی احساس می‌کند موضوع مهمی است که نیاز به بحث دارد.

وی خاطرنشان کرد: دولت از لحظه ای که سینمای ایران شکل گرفته نسبت به آن بدبین بوده است و معتقد بودند سینما وسیله ای است که باید مواظب آن بود. در اولین یادداشت‌ها و آیین نامه‌ها که در حوزه ممیزی نوشته شده در حوزه سینما این بوده که اجازه دارید کجا و چگونه کار کنید. سنت اجازه گرفتن از دولت همچنان با فراز و نشیب و رفتار حُکمی اتفاق افتاده البته گاهی بین فیلمسازان و مدیران دولت در حوزه سینما افق مشترکی شکل می‌گیرد که در چنین حالتی می‌توان با آن مسیرهای سخت را طی کرد اما گاهی فیلمسازان و مدیران صاحب نقطه مشترک نیستند و مسیر را سخت طی می‌کنند.

این تهیه کننده سینما گفت: راز ماندگاری سینما این است که فیلم بسازیم، نمایش دهیم و مردم را به سینما بکشانیم. فیلم را برای آیندگان نمی‌سازیم و یا در خانه‌هایمان آنها را نگهداری کنیم بلکه آن را برای نمایش آن‌ هم برای مردم می‌سازیم.

وی ادامه داد: باید توجه داشت که هرجایی که رابطه ما با مردم مستقیم می‌شود این رابطه تکاملی است و هر وقت مدیران دولت کنار فیلمسازها باشند به کامل شدن این اتفاق کمک می‌کنند.

شاهسواری یادآور شد: معمولا علاقه دولت‌ها (حداقل دولت های 10 سال اخیر) در ایران اینطور بوده که علاقه جدی دارند تا از همه رازهای مطلع باشند و خود را عقل کل فرض کنند.

وی با بیان اینکه زمین فرهنگ پاکی است، گفت: هر وقت چیزی شکل و شمایل خوبی دارد حتما از یک بستر فرهنگی آمده است و زمانی‌ که مبنا را اصالت فرهنگی بگذاریم همه اجزای زندگی‌مان عوض می شود.

مدیرعامل خانه سینما ادامه داد: زمانی که از اصالت فرهنگی حرف می زنیم از فیلم های روشنفکری و کتاب‌های فرهنگی صحبت نمی‌کنم بلکه بدین معنی است که وقتی از کنار هم رد می شویم به هم طعنه نزنیم. اساساً ما قائل به حقوق خصوصی نیستیم و نسل جدید ما بیشتر به دنبال شئون فردی خود است. رابطه متقابل این است که برای هم، حق قائل باشیم. بسیاری تصور می‌کنند باید با قانون و شیوه‌نامه کارهایشان را جلو ببرند اما جهان آینده شبیه نقاشی های مدرنی است که وقتی روی آن یک نقش می کشیم ممکن است مدتی بعد آن نقش وجود نداشته باشد.

در این نشست احمد ضابطی جهرمی دبیر و خسرو دهقان عضو شورای سیاستگذاری جایزه پژوهش سینمایی نیز حضور داشتند.

دومین دوره جایزه پژوهش سینمایی به دبیری احمد ضابطی جهرمی همزمان با هفته پژوهش در آذرماه برگزار می شود.

 انتهای پیام/4046/