مدعیان مهدویت و هزاره‌گرایان را بهتر بشناسیم

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، کتاب «مدعیان مهدویت و هزاره‌گرایان» با نام فرعی«نگاهی به جنبش‌های غالیان شیعی عراق در سده‌های نخستین» نوشته ویلیام فردریک تاکر (متولد 1941میلادی) استاد بازنشسته گروه تاریخ دانشگاه آرکانزاس و پژوهشگر تاریخ اسلام است. این کتاب که توسط حمید باقری ترجمه شده محصول پژوهش در تاریخ عقاید شیعی است و چگونگی شگل‌گیری و شرایط تاریخی این عقاید را بررسی کرده است.

تاکر در دیباچه کتاب خود وقوع انقلاب اسلامی ایران را عاملی برای آگاهی جهان غرب از اهمیت و قدرت برانگیزاننده و فکری اسلام شیعی دانسته است. وی انقلاب اسلامی را نقطه آغازی برای توجه دانشجویان و ناظران رخدادهای جهانی برای مطالعات تاریخی شیعی به زبانهای غربی معرفی می‌کند. از نگاه وی پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران بود که مشخص شد آثار علمی موجود درباره تاریخ شیعه در غرب، بسیار کمتر از حد انتظار است. هر چند پژوهش­‌های حامد الگار، الساندرو بوزانی، هانری کربن، میشل مزاوی و تا حدی متأخرتر شاهرخ اخوی، میشائیل فیشر، سعید امیرارجمند و عبدالعزیز ساچدینا در این‌باره وجود داشت، امّا به نظر تاکر نمی­‌توان بررسی­‌های شایان توجه چندانی درباره تشیع اثنی‌عشری (امامیه یا میانه‌روها) در ایران برای چهار قرن گذشته یافت. از این رو وی روایت تاریخی شیعه را از نخستین جنبش­‌های شیعی آغاز کرده است.

ویلیام تاکر در این کتاب چهار فرقه بیانیه، مغیریه، منصوریه و جناحیه از نخستین فرق شیعه را مطالعه و اثرگذاری آنها را بر سیر تحولات عقاید شیعی سنجیده است. این فرقه‌­ها در این کتاب تحت عنوان جنبش­‌های هزاره‌گرا دسته‌بندی می‌­شوند. این کتاب شامل یک دیباچه و شش فصل است. همچنین مترجم و ناشر کتاب نیز به طور جداگانه مقدمه‌­ای بر این اثر نگاشته‌اند. امّا بخش اصلی کتاب از دیباچه آغاز شده است. دیباچه کتاب به معرفی منابع و پژوهش‌­های پیشین در این حوزه می‌­پردازد. فصل نخست به جنبش­‌های اولیه‌­ای چون سبئیه و پیروان عبدالله بن سبا،جنبش مختار و کیسانیه می­پردازد که بعدها از بطن آن چهار فرقه مورد بررسی در این کتاب به وجود می‌­آیند.

فصول دوم تا پنجم به ترتیب درباره «بیان بن سمعان و بیانیه»، «مغیره بن سعید و مغیریه»، «ابومنصور عجلی و منصوریه» و «عبدالله بن معاویه و جناحیه» است. هر یک از این چهار فصل، خود ساختاری چهارگانه و مشابه دارد. نخست به معرفی رهبر فرقه و بعد ترکیب اعضای فرقه می‌­پردازد. سپس اندیشه‌های دینی و مذهبی خاص هر فرقه، شرایط و خاستگاه شکل گیری آن فرقه و ویژگی‌­های رفتاری آن مورد بحث قرار می‌­گیرد. در نهایت نیز تأثیر و فرجام این فرقه‌­ها بررسی می‌­شود.

فصل ششم با عنوان تأثیر و اهمیت این چهار فرقه، نخست اثرگذاری این فرقه­‌ها را بر جنبش‌­های دینی بعدی و تحولات عقاید شیعی مورد بررسی قرار می­‌دهد و سپس بحث را با تمرکز برمؤلفه­‌های هزارهگرایانه ادامه می‌­دهد. این کتاب با یک نتیجه‌گیری، خاتمه بحث و کتاب­نامه پایان می ‌یابد. آنچه در این قسمت مورد تأکید نویسنده است، اهمیت پژوهش تاریخی در دوره معاصر درباره این فرقه­‌ها و جنبش‌های هزاره‌گرا برای درک بهتر تحولات جدید جهان اسلام به ویژه روند قدرت‌یابی حزب‌الله لبنان است.

کتاب مدعیان مهدویت و هزاره‌گرایان در 236 صفحه و با بهای 25 هزار تومان توسط انتشارات حکمت در سال 1397 منتشر شده است.

انتهای پیام/4072/