به بهانه روزهای حساس انتخاب رشته کنکوری‌ها

عیار رشته‌های دانشگاهی در محک بازار کار

جهت کمک به کنکوری‌هایی که این روزها دغدغه‌ها و مشغله‌های زیادی دارند اما وقتی کم، امروز اطلاعاتی درباره وضعیت اشتغال و بیکاری فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف دانشگاهی ارائه می‌کنیم.

کد خبر : 302400

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، برای به دست آوردن اطلاعات درباره رشته‌های مختلف تحصیلی، به سختی شاید بتوان یک نفر تحصیل کرده آن رشته را جایی پیدا کرد و درباره رشته و آینده شغلی‌اش پرسید. حتی اگر چنین افرادی برای رشته‌های مختلف پیدا شوند، در نهایت اطلاعات یک نفر را دارید که ممکن است تصویر درستی از واقعیت بازار کار و دستمزد در آن رشته ارائه ندهد. البته نباید هم خیلی سخت گیر بود چرا که جمع آوری اطلاعات عمیق و دقیق و وسیع، ممکن است روزها و ماه‌ها زمان بطلبد و هزینه‌های زیادی داشته باشد. بهترین کار این است که بهترین استفاده را از همین اطلاعات موجود کنید و در کمترین وقت بهترین تصمیم را بگیرید. برای کمک به کنکوری‌هایی که این روزها دغدغه‌ها و مشغله‌های زیادی دارند اما وقتی کم، امروز اطلاعاتی درباره وضعیت اشتغال و بیکاری فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف دانشگاهی ارائه می‌کنیم. مبنای اطلاعات ما طرح آمارگیری نیروی کار کشور است که توسط مرکز آمار ایران انجام می‌شود و از نظر حجم نمونه یکی از معتبرترین طرح‌های آماری کشور است؛ یعنی تعداد افرادی که موردسوال قرار می‌گیرند خیلی زیاد است. در این طرح علاوه بر وضعیت اشتغال و بیکاری، حوزه فعالیت و همچنین رشته تحصیلی افراد هم سوال می‌شود بنابراین می‌تواند مبنایی برای مقایسه رشته‌ها از نظر نرخ بیکاری باشد. نکته مهم دیگر این است که مرکز آمار رشته‌های تحصیلی را بر اساس استاندارد بین‌المللی ایسکو دسته‌بندی می‌کند که ممکن است کمی برای شما نامانوس باشد و تطبیق برخی دسته بندی‌ها با رشته‌های موجود در رشته‌های دفترچه انتخاب رشته کمی تلاش بطلبد. اما در هر حال، این اطلاعات می‌تواند بخش مهمی از پازل تحقیقاتی شما درباره رشته‌های مختلف را پوشش دهد.

چنان چه نمودار زیر نشان می‌دهد، 4 رشته وجود دارد که همیشه از نظر اشتغال وضعیت خوبی داشته‌اند؛ حداقل در 10 سال اخیر که آمارش موجود است؛ بهداشت (پزشکی و دیگر رشته‌های مرتبط)، تربیت معلم، دام پزشکی و خدمات امنیتی (رشته‌های نظامی و امنیتی).

پزشکی؛ نرخ بیکاری اندکی که شاید کمتر نشود!

پزشکی (بهداشت)، چنان که انتظار هم می‌رفت، از سال 1388 به بعد هرگز نرخ بیکاری دورقمی به خود ندیده است. حتی در سال 92 و 94 نرخ بیکاری گروه بهداشت به زیر 7 درصد رسیده است. به این معنی که از 362 هزار و 521 نفری که در این گرایش تحصیل کرده‌اند و متقاضی کار بوده‌اند، بیش از 330 هزار و 600 نفر سر کار بوده‌اند و فقط درصد اندکی بیکار مانده‌اند. اگرچه روند نرخ بیکاری در این رشته مجموعا در سال‌های اخیر نزولی بوده است اما با موج ورود به این رشته معلوم نیست که این روند طی سال‌های آینده هم پایدار بماند.

تربیت معلم؛ بیکاری کم اما در حال رشد

در کنار گروه بهداشت، کسانی هم که تربیت معلم خوانده‌اند در سال‌های گذشته با نرخ‌های بسیار بالایی سر کار بوده‌اند. نرخ بیکاری این گروه هم در یک دهه اخیر همواره زیر 10 درصد مانده است. اما یک تفاوت محرز بین تربیت معلم و پزشکی وجود دارد. نرخ بیکاری در پزشکی در سال‌های اخیر نزولی بوده و از 10 درصد در سال 87 در سال‌های اخیر به زیر 7 درصد هم رسیده است. اما درباره تربیت معلم این نرخ به صورت یکنواخت افزایشی بوده است؛ از 5.7 درصد در سال 87 به 9.2 درصد در سال 95. با همه این‌ها وضعیت علوم تربیتی و تربیت معلم از نظر نرخ بیکاری همچنان خیلی خوب است.

دام پزشکی؛ رشته‌ای با سقوط شدید نرخ بیکاری

دام پزشکی هم که طی سال‌های دورتر جزو رشته‌های پربیکار بود، در سال‌های اخیر توانسته خود را به جمع تک رقمی‌ها برساند. در سال 87 بیش از 13 درصد فارغ‌التحصیلان این رشته بیکار بودند. این نرخ در سال 1390 تا 20 درصد هم بالا رفت اما در سال 94 و 95 به 6 و 8 درصد کاهش یافت. کاهش شدید نرخ بیکاری در این رشته قابل توجه است و ممکن است با توجه به تحولات اجتماعی در نگهداری حیوانات خانگی و همچنین توسعه تولیدات دامی به صورت مدرن و در قالب کشت و صنعت‌ها در کشور قابل توضیح باشد. باید منتظر ماند و دید که آینده این رشته چه خواهد شد، فعلا خودش را به فهرست رشته‌های با بیکاری تک رقمی رسانده است.

خدمات امنیتی و نرخ بیکاری اندک؛ انتظار دیگری هم نبود!

بین رشته‌های با بیکاری اندک، یک گروه دیگر را هم باید اضافه کرد؛ گروهی که انتظارش هم می‌رود؛ رشته‌های مرتبط با خدمات امنیتی و نظامی. بیش از 120 هزار نفر در کشور در حال تحصیل یا فارغ‌التحصیل رشته‌های افسری و نظامی و انتظامی هستند که از این تعداد 76 هزار نفر به مرحله ای رسیده‌اند که متقاضی شغل هستند؛ یعنی تحصیلات را تمام کرده و خواهان فعالیت شغلی هستند. از این تعداد حدود 68 هزار نفر شاغلند که نرخ بیکاری حدود 10 درصدی برای این گروه رقم می‌زند. به طور کلی نرخ بیکاری نظامی‌ها هم عموما تک رقمی و بین 5 تا 10 درصد در نوسان بوده است. با توجه به تضمین استخدام در اکثر دانشکده‌های افسری، پایین بودن نرخ بیکاری طبیعی است. اگر روحیه شما با امور نظامی تطبیق دارد، به این حوزه‌ها فکر کنید. البته بسیاری از آن‌ها گزینش‌ها و مصاحبه‌های جداگانه دارند.

علوم پایه‌‌ای‌ها؛ رشته‌هایی با بیکاری زیاد

رشته‌های علوم پایه یا اصطلاحاً علوم محض معمولاً طرفداران خاص خودش را دارد. برخی از بچگی عشق فیزیک یا شیمی یا ریاضیات محض هستند و از سر و کله زدن با فرمول‌های ریاضی یا وقت گذراندن در آزمایشگاه شیمی لذت می‌برند و خیلی به کاربردهای این علوم یا بازار کار آن فکر نمی‌کنند. درباره این افراد که تکلیف روشن است اما درباره کسانی که به امید اشتغال سریع و درآمد مناسب سراغ این رشته‌ها می‌روند، آمارها می‌گوید که کمی احتیاط کنند. علوم زیستی، علوم فیزیکی و علوم کامپیوتر و البته ریاضیات و آمار جزو رشته‌های محض قابل دسته بندی اند. البته رشته‌هایی مثل آمار به مراتب کاربردی ترند. رشته‌های علوم زیستی در سال‌های گذشته بیکاری فزاینده ای داشته‌اند؛ از 16 درصد در سال 87 تا 25 درصد در سال 95. علوم فیزیکی هم همین طور اما در سطحی بدتر! نرخ بیکاری علوم فیزیکی در سال 87 حدود 22 درصد بوده است و بعد از فراز و نشیب‌هایی اکنون در سطح 27 درصد قرار دارد. ریاضیات و آمار هم اگرچه در برخی سال‌ها بیکاری بالایی داشته اما عمدتاً این نرخ در محدوده 15 تا 20 درصد بوده است. بین رشته‌های علوم پایه، بدترین وضعیت به علوم کامپیوتر اختصاص دارد.

علوم کامپیوتر را با مهندسی کامپیوتر اشتباه نگیرید

جالب است که نرخ بیکاری علوم کامپیوتر، هم بسیار بالاست و هم طی سال‌های گذشته در سطوح بالایی پایدار مانده است. این رشته در کنار رشته کم جمعیت محافظت از محیط زیست بیشترین نرخ‌های بیکاری را به خود اختصاص داده است. مثلا در سال 1389 نرخ بیکاری رشته علوم کامپیوتر به 50 درصد رسیده است؛ یعنی نیمی از فارغ‌التحصیلان جویای کار این رشته بیکار بوده‌اند. در سال‌های قبل و بعد هم بیکاری این رشته عمدتاً در حدود 30 تا 40 درصد قرار داشته است. البته دقت کنید که علوم کامپیوتر متفاوت با کامپیوتر است. این رشته در دسته بندی‌های استاندارد مربوط، ذیل رشته‌های مهندسی دسته‌بندی می‌شود.

حقوق خوانده‌های بی‌حقوق!

در کنار رشته‌های علوم پایه، که بیکاری بالایی دارند باید رشته حقوق را هم اضافه کرد؛ این رشته هم اکنون بیکاری حدود 25 درصدی دارد اما نکته مهم این است که بیکاری این رشته در سال‌های اخیر به شدت فزاینده بوده است؛ به گونه ای که از 13 درصد در سال 87 به حدود 26 درصد رسیده است. معلوم نیست که این روند ادامه پیدا کند یا نه اما در صورت تمایل به انتخاب این رشته حتماً با فارغ‌التحصیلان حقوق مشورت کنید و درباره محدودیت‌های موجود مثل ظرفیت پایین آزمون‌های وکالت وسردفتری و... سوال کنید. آن چه اکنون در این رشته رخ داده این است که بیش از یک چهارم فارغ‌التحصیلانش بیکار و بی‌حقوق مانده‌اند!

اشتباه نکنید، وضعیت علوم انسانی بد نیست؛ احتمالاً بهتر هم می‌شود

اما یک سری رشته‌ها هم هستند که بیکاری معمولی دارند؛ یعنی نه خیلی زیاد و نه خیلی کم؛ مثلا بین 10 تا 20 درصد. عمده رشته‌های معروف هم در همین دسته قرار می‌گیرند. بیکاری رشته‌های مهندسی عمدتا در محدوده 20 درصد قرار دارد. کشاورزی هم وضعیت مشابهی دارد. البته نرخ بیکاری این رشته از مهندسی‌ها هم اندکی بیشتر است. در این میان رشته‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی وضعیت خیلی بهتری دارند. فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم انسانی در سال‌های اخیر عمدتا با بیکاری 11 تا 15 درصدی مواجه بوده‌اند. این نرخ در علوم اجتماعی کمی بالاتر و در محدوده 17 تا 20 درصد بوده است. نکته جالب این است که بیکاری رشته‌های علوم انسانی همواره کمتر از رشته‌های مهندسی بوده است. انتظار می‌رود با توجه به کاهش جمعیت دانشجویان این رشته‌ها در آینده نرخ بیکاری علوم انسانی خوانده‌ها کمتر هم بشود. به ویژه این که درک عمیق‌تری از اهمیت این علوم در جامعه و توسعه کشور حاصل شده است و نگاه مهندسی محور گذشته، در حال به حاشیه رفتن است.

مهندسی عمران؛ یک مهندسی با نرخ بیکاری فزاینده

بین رشته‌های مهندسی، رشته‌های معماری و ساختمان و عمران وضعیت نسبتا وخیم‌تری (نسبت به میانگین) دارند. بیکاری مهندسی عمران به حدود 28 درصد رسیده است که نسبت به 10 سال قبل 10 واحد درصد بیشتر شده است. روند فزاینده بیکاری در این رشته از سال 87 به بعد با توجه به رکود بخش مسکن از سال 90 تاکنون کاملا قابل توضیح است. اگر سیاست‌های فعلی حوزه ساختمان همچنان پایدار باشد نباید منتظر بهبود وضعیت اشتغال در این رشته بود. مگر آن که از محل کاهش تعداد متقاضیان این رشته، کل جامعه مهندسین عمران کوچک شود.

حواس‌تان به بازار کار باشد

درباره تحلیل‌ها و آمار فوق، ذکر این نکته لازم است که با توجه به جمعیت نمونه آمارگیری نتایج قابل اتکایی دارد. اما درباره تفسیر آن باید دقت کرد. در آمار فوق کسانی که در رشته غیرمرتبط کار می‌کنند شناسایی و تفکیک نشده‌اند. مثلا ممکن است نرخ بیکاری کمتر در رشته‌های علوم انسانی نسبت به مهندسی به این خاطر باشد که فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها حساسیت کمتری برای اشتغال در حوزه‌های غیرمرتبط با رشته خود دارند بنابراین بیکاری کمتری دارند اما این لزوما خوب نیست بلکه به معنی بی تاثیر بودن تحصیلات است. همچنین باید درباره رشته‌های ذیل هر مجموعه دقیق‌تر تحلیل کرد. آن چه گفته شد درباره گروه‌های کلی رشته تحصیلی است و ممکن است ذیل یک گروه با وضعیت بد، برخی تک رشته‌ها وضعیت مناسبی داشته باشند. خلاصه این که آن چه گفتیم یک تصویر کلان از وضعیت اشتغال در رشته‌های مختلف را نشان می‌دهد که باید با مشورت و استفاده از تجربه افراد مختلف، این اطلاعات تکمیل و بهترین تصمیم ممکن، در این وقت کم، گرفته شود. امیدواریم که یک تصمیم عالی بگیرید!