دیوار کج آموزشوپرورش در مدارس غیردولتی/ مسیر اشتباه نظارت و صدور مجوز
به گزارش گروه رسانههای دیگر خبرگزاری آنا، مدارسی خاص با لیستی از برنامههای عجیب و شهریههایی از 14 تا 25 میلیون فقط برای پیشدبستانی و اول دبستان، ویژه فرزندان طبقات خاص جامعه، در کنار بیتوجهی دولت به مدارس دولتی، طبقاتی شدن آموزش در کشور را به ارمغان آورده است.
مدارسی که بخشی از شهریههای نجومی آنها بابت فعالیتهایی همچون استخر، منوی باز ناهار، اردوی خارج از کشور و ... اخذ میشود و برای دوره ابتدایی دانشآموز از ساعت 7 تا 15.30 بعدازظهر در مدرسه حضور دارد و در دوره متوسطه به ویژه سالهای نزدیک به کنکور نیز ویژه برنامههای خاصی برای دانشآموزان طراحی میکنند.
هر چند سازمان مدارس غیردولتی تابستان هر سال نرخ شهریه مصوب را برای دورههای تحصیلی مختلف مدارس اعلام میکند اما میزان شهریه دریافتی توسط مدارس با رقم اعلام شده از سوی آموزشوپرورش تفاوت بسیاری دارد و عمدتا در قالب فوق برنامههای مختلف هزینههای تحمیلی به خانوادهها چند برابر میشود و حالا شرایط به گونهای پیش رفته است که در چنین فضایی بخش قابل توجهی از مدارس غیردولتی به ارائه خدمات آموزشی بهعنوان «بازاری» نگاه میکنند که باید «مشتری» را به آن جذب کرد بنابراین دست به اقداماتی میزنند که فقط در منطق بازار قابل توجیه است. در این منطق، تفاوتی میان یک مرکز آموزشی و پرورشی و یک بنگاه اقتصادی و تجاری وجود ندارد و طرفین به کسب سود بیشتر فکر میکنند.
بهعنوان مثال بعضی از مدارس خود را مجری الگوهای تربیتی خارجی معرفی میکنند، در حالیکه در واقع به دلایل اجرایی و تربیتی نمیتوانند آن را اجرا کنند این فعالیتها را میتوان «ویترینی» و «تزیینی» یاد کرد که در لایههایی زیرین مدرسه و کلاس دنبال نمیشوند و صرفاً کارکرد تبلیغاتی دارند. گاهی هم برای نشان دادن خاص بودن و در نتیجه جلب مشتریان خاص، فعالیتهای خاصی تبلیغ و اجرا میشود که استفاده از معلمان مشهور و کنکوری، برگزاری اردوهای خارج از کشور برای دانشآموزان و معلمان، داشتن امکانات خاص مثل استخر و زمین اختصاصی ورزشی، چندزبانه بودن و ... از این جمله است.
محمود فرشیدی، وزیر اسبق آموزشوپرورش که خودش صاحب مدارس غیردولتی است، بر این باور است که دولت بدون مشارکت مردم در بخش آموزش و فعالیت مدارس غیردولتی نمیتواند بار سنگین آموزشوپرورش را بر دوش بکشد اما در کنار آن نظارت بر فعالیت مدارس غیردولتی باید جدیتر از وضعیت فعلی باشد.
مشروح گفتوگو با او درباره مدارس غیردولتی را بخوانید:
* سالهاست که بحث نظارت بر مدارس غیردولتی به عنوان یک مقوله جدی مطرح است که کاستیهایی در آن مشاهده میشود و عمده انتقادات مطرح در بحث تخلفات شهریه است اما اگر به نحوه فعالیت این مدارس متمرکز شویم، متوجه میشویم که به جز تخطی از شهریه در برخی مسائل پرورشی و آموزشی نیز قوانین تعیین شده از سوی آموزشوپرورش را رعایت نمیکنند
_ فعالیت مدارس غیردولتی مانند سایر مسائل آموزش و پرورشی بحث عمیق و پیچیدهای است که باید با نگاه کارشناسی آن را بررسی و موارد مثبت را ارزیابی و با موارد منفی قاطعانه برخورد کرد.
گاهی مخالفت با مدارس غیردولتی به گونهای شدید است که به نظر میرسد، پیام امام خمینی (ره) در اینباره که مجوزی برای تاسیس این مدارس بود، را فراموش کردهاند البته در آن ایام نیز وزیر وقت آموزشوپرورش و برخی افراد دیگر به شدت مخالف مدارس غیردولتی بودند اما با پیگیری کار، امام خمینی (ره) در پیامی اعلام کردند مردم در فرهنگ مشارکت کنند.
* نبود نظارت قاطع مشکل اصلی مدارس غیردولتی
پس از آن مدارس غیردولتی مجوز تأسیس گرفتند و مانند سایر عرصهها که دولتها بدون حضور مردم به تنهایی نمیتوانند بار مسائل و مشکلات را به دوش بکشند، در زمینه تعلیم و تربیت نیز اینگونه است اما باید توجه داشت اگر نظارت قاطع دولت بر مدارس غیردولتی اعمال نشود، مشکلاتی به وجود میآید و این مسائل باعث لطمه به اعتبار سایر مدارس غیردولتی نیز میشود.
در حقیقت نظارت بر مدارس غیردولتی باید شدید، جدی، قاطع و در عین حال کارشناسانه باشد و هم اکنون مشکل اصلی، مسئله اعطای مجوز به افراد برای تاسیس مدرسه است یعنی فردی که میخواهد مدرسه تأسیس کند بیشتر از صلاحیتها در حوزه تخصص و تعهد باید امکانات مالی داشته باشد و بررسی میشود که آیا او پول و زمین برای تاسیس مدرسه دارد یا خیر و مسائل مالی در اولویت اعطای مجوز قرار دارد.
* توانمندی مالی معیار اصلی تاسیس مدارس غیردولتی
پس از آنکه مشخص شد فرد توانمندی مالی برای تاسیس مدرسه دارد آن وقت صحت سایر موارد را بررسی میکنند درحالی که روند باید برعکس باشد و مشارکت در عرصه تعلیم و تربیت همراه با انگیزههای تعلیم و تربیتی باشد نه انگیزههای اقتصادی و اصل این است که در هر عرصهای انگیزه مشارکت از جنس آن عرصه باشد یعنی در عرصه سیاسی اگر میخواهیم مشارکت افزایش یابد انگیزههای سیاسی و در عرصه اقتصادی نیز باید انگیزههای اقتصادی ملاک باشد برهمین اساس در عرصه تعلیم و تربیت نیز برای افزایش مشارکت باید به افرادی که انگیزه تعلیم و تربیتی دارند توجه کرده و از آنها کمک بگیریم و در مواردی ممکن است این افراد به لحاظ مالی امکانات کافی نداشته باشند.
اگر بخواهیم مشکلات مدارس غیردولتی برطرف شود باید نظارت دولت براین مدارس به صورت دقیق اعمال شود و در مرحله اعطای مجوز در بحث مسائل تعهدی و تخصصی سختگیری بیشتری شود و اعطای مجوز به افرادی باشد که واقعا انگیزه تربیتی دارند و در آموزش و پرورش تعداد زیادی از این افراد وجود دارد.
* فردی که توانایی مالی کافی ندارند چگونه میتواند مدرسه تاسیس و در این عرصه فعالیت کند؟
_ اگر دولت از مدارس غیردولتی حمایت کند پس از مدتی آنها بار اقتصادی از دوش دولت برمیدارند همچنین اگر در مرحله اعطای مجوز دقت کافی شود فعالیت این مدارس به لحاظ تربیتی و آموزشی نیز تضمین شده است. در اوایل تأسیس مدارس غیردولتی بخشی از کمکهای دولتی وجود داشت یعنی دولت برای تاسیس مدرسه زمین و بانکها نیز وام میدادند. هم اکنون نیز در قانون مدارس غیردولتی اعلام شده است دولت باید از این مدارس حمایت و به لحاظ هزینه به آنها کمک کند و در قبالش آنها موظفند به دانشآموزانی که از طرف آموزش و پرورش معرفی میشوند، تخفیف دهند.
* ببینید! در شرایطی که مدارس دولتی با انواع مشکلات مواجه هستند و دولت سرانهای به آنها اختصاص نمیدهد و مدارس نیز کمکهای مردمی را الزامی کردهاند و شرایط به گونهای شده است که مدارس دولتی نیز شهریه دارند، چگونه برای افکار عمومی قابل پذیرش خواهد بود، در شرایطی که مدارس دولتی به حال خود رها شدهاند، دولت بیاید برای حمایت از مدارس غیردولتی هزینه اختصاص دهد و صندوقی را دراینباره ایجاد کند با 30 میلیارد تومان بودجه!
_ حمایت دولت از مدارس غیردولتی مانند مثال چشمه جدیدی است که ایجاد میشود و زمانی که این چشمه جاری شد به کمک دولت میآید و این همان سرمایهگذاری درازمدت است. تصور کنید فردی میخواهد یک مدرسه تأسیس کند و ممکن است برای راهاندازی مدرسه درصدی از سرمایه را نداشته باشد در این شرایط اگر دولت در کوتاه مدت به او کمک کند، این فرد در درازمدت به عنوان یک موسس مدرسه غیردولتی که خودکفا شده است به لحاظ اقتصادی دست دولت را میگیرد.
* ضرورت حمایت دولت از مدارس غیردولتی برای رونق فعالیت
اگر دولت به این مدارس کمک کند در قبال این کمک همانطور که در قانون پیش بینی شده است باید دانش آموزان با استعداد نیازمند از سوی آموزش و پرورش معرفی شده و در این مدارس به صورت رایگان ثبت نام شوند و آن وقت است که بحث تحصیل طبقاتی نیز از بین میرود و هر فردی که استعداد لازم را داشته باشد به دلیل نداشتن پول از ثبتنام در مدارس غیردولتی محروم نمیشود.
اگر آموزش وپرورش دانش آموز نیازمند مستعدی را معرفی کند، مدارس غیردولتی باید آنها را ثبت نام کنند. در گذشته طرح رافع وجود داشت که مطابق آن دولت اعلام میکرد بخشی از شهریه مدارس غیردولتی را پرداخت و بخشی را هم مدرسه تخفیف میدهد تا دانشآموزان نیازمند در این مدارس ثبتنام شوند.
هماکنون نیز به ازای وامی که به مدارس غیردولتی پرداخت خواهد شد این انتظار وجود دارد که از دانشآموزان مستعد نیازمند ثبتنام کنند و در شرایط فعلی که دولت دارای مشکلاتی است و از سوی دیگر صندلی برخی مدارس غیردولتی خالی است، این برنامه میتواند موفق شود.
همچنین دولت از لحاظ اقتصادی هیچوقت کارگزار موفقی نبوده اما بخش خصوصی میتواند در نهایت تدبیر کار را پیش ببرد و دانشآموزی که ممکن است برای دولت 5 میلیون تومان هزینه داشته باشد در بخش خصوصی با هزینه کمتر آموزش ببیند. یکی از راههای برون رفت دولت از مشکلات آموزش و پرورش این است که سرمایههای عظیم آموزش و پرورش مورد حمایت قرار بگیرند که در طولانی مدت نیز دولت از ثمرات آن بهرهمند میشود و دیگر مدارس غیردولتی مخصوص یک عده خاص نیستند و تمام مردم میتوانند از آن بهره ببرند.
* هم اکنون هدفگذاری دولت این است در یک پروسه زمانی به تدریج مدارس غیردولتی را توسعه دهد و اگر قرار باشد این اتفاق بیفتد فردی که توانایی مالی ندارد چگونه میتواند فرزندش را در مدرسه غیردولتی ثبت نام کند از سوی دیگر کیفیت مدارس غیردولتی به لحاظ شاخصها در حال افت است و همین مسئله منجر به ایجاد شکاف در آموزش میشود.
_وقتی تعداد مدارس غیردولتی زیاد شود و دولت از آنها حمایت کند هر دانش آموزی میتواند در آنجا ثبت نام کند.
* چطور هر دانش آموزی میتواند در این مدارس ثبت نام کند؟شما میگویید این مدارس در قبال حمایتهای دولت از دانشآموزان مستعد نیازمند ثبتنام خواهند کرد پس هر دانش آموزی امکان حضور در مدارس را نخواهد داشت از سوی دیگر با گسترش این مدارس و وضعیت فعلی مدارس دولتی، تفاوت بسیاری را در وضعیت آموزش دانشآموزان مشاهده میکنیم
_ وقتی تعداد مدارس غیردولتی افزایش یابد، استعدادها نیز تعریف میشود به عنوان مثال مدرسهای درجه یک است اما مدرسه دیگر به لحاظ علمی در سطح پایینتری قرار دارد اما به لحاظ شاخصهای فنی، دینی یا تربیتی شناخته شدهتر است برهمین اساس وقتی تعداد مدارس افزایش یابد تنوع نیز بیشتر میشود و تمام آنها به بحث علمی تأکید ندارند البته هم اکنون نیز تمام مدارس غیردولتی کنکوری نیستند و برخی به استعدادهای تربیتی و اخلاقی دانشآموز توجه دارند.
همچنین اگر بخواهیم در بحث تاسیس مدارس غیردولتی واقعا مردم را مشارکت دهیم نخست باید براساس ارزشها به افراد مجوز داده شود یعنی فردی که میخواهد مدرسه تأسیس کند باید به لحاظ معیارهای تخصصی و تعهدی در سطح بالایی باشد.
* این روند که هماکنون انجام نمیشود یعنی برای تاسیس مدارس غیردولتی معیارهای تخصص و تعهد تا چه اندازه مهم تلقی میشود؟ موسسان برخی مدارس در خارج از کشور زندگی می کنند و بخشی از سال را در ایران حضور دارند.
* تضعیف گزینش در آموزشوپرورش
_ هم اکنون مشکل همین است، اوایل دقت برای اعطای مجوز تاسیس مدارس غیردولتی بسیار بیشتر بود اما هماکنون موضوع رها شده است در حالی که گام اول نظارت بر مدارس غیردولتی از مرحله تاسیس مدرسه و اعطای مجوز آغاز میشود و گام دوم دقت در گزینش کارکنان مدارس غیردولتی است هماکنون با تضعیف گزینش و نداشتن نیرو و امکانات لازم، امکان بررسی دقیق وجود ندارد یا فرایند بررسی بسیار طولانی میشود همچنین اگر مدرسهای نیرو را به گزینش معرفی نکرد، اختیاری به گزینش داده نشده است که با آن مدرسه برخورد کند.
گام سوم، مرحله بازرسی و نظارت از مدارس است، هم اکنون نظارت مدارس غیردولتی بیشتر در بحث مسائل مالی است و تقریبا فرصتی برای نظارت بر فعالیتهای مدارس نیست در حالی که رویه باید برعکس باشد و اولویت نظارت مباحث پرورشی و آموزشی باشد.
اولویتهای اصلی باید این باشد که مدرسه در بحث مصونیت بخشی و آگاهی بخشی دانشآموزان درباره آسیبهای اجتماعی چقدر تلاش میکند هم اکنون برخی مدارس غیردولتی نه تنها به ارزشهای کشور و ضوابط آموزش و پرورش توجه نمیکنند بلکه شاهدیم برخی مدارس کلاسهای موسیقی و یا سفرهای خارج از کشور دارند.
* هماکنون اغلب نظارتها برشهریه است که درباره آن نیز کاستیهایی مشاهده میشود اما در بحث برخی برنامهها که ممکن است برخلاف ضوابط آموزشوپرورش باشد، تمایل موسسان و خانوادهها مشهود است یعنی خانوادهها خودشان خواستار سفر به کشور اروپایی یا اجرای برخی کلاسهای آموزشی در مدرسه هستند.
_ وقتی میگوییم آموزش و پرورش حاکمیتی است یعنی نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی الهام گرفته از قانون اساسی و اسناد بالادستی کشور است و ویژگیهای خاص خود را دارد و افراد آزاد نیستند تاهرگونه که میخواهند نسل آینده را تربیت کنند. باید توجه داشت گرانبهاترین سرمایههای کشور همین دانشآموزان هستند که در اختیار آموزشوپرورش قرار دارند و نباید اجازه داد افرادی خارج از ارزشهای کشور و قوانین آموزش و پرورش آنها را تحت آموزش و تربیت قرار دهند.
* بیدقتی در گزینش و اعطای مجوز فاجعه مدرسه معین را رقم زد
سالهای نخست که مدارس غیردولتی ایجاد شده بود، فضا اینگونه نبود اما به تدریج و به دلیل عدم نظارت شاهد بروز تخلفاتی هستیم و حتی برخی برنامهها در مدارس اجرا میشود که عملا مصداق 2030 است، نباید آنقدر در بحث اعطای مجوز یا نظارتها سهل بگیریم که حادثه مدرسه معین تکرار شود، اگر در ابتدا به موسس مدرسه با دقت مجوز اعطا میشد شاهد بروز چنین فاجعهای نبودیم همچنین اگر به فردی که دغدغه تربیت دارد مجوز تاسیس مدرسه اعطا شود بی توجهی به مسائل اخلاقی و تربیتی در مدرسه رقم نمیخورد.
* نگاه کاسبگرایانه برخی مدارس غیردولتی
در تاسیس مدارس غیردولتی نباید نگاه کاسبگرایانه وجود داشته باشد و افراد فرد به دنبال منافع اقتصادی باشند و برهمین اساس به دنبال استفاده از نیروهای ارزان قیمت برای تامین کادر مدرسه باشند.
مدارس غیردولتی پارهای جدا از آموزش و پرورش نیستند و تمام قوانین حاکم بر آموزشوپرورش برای آنها نیز مصداق دارد همچنین مسئولان باید به لحاظ پرورشی و آموزشی به این مدارس نظارت کنند از سوی دیگر شورای نظارت بر مدارس غیردولتی وجود دارد که طبق قانون افرادی که منتخب مدارس غیردولتی هستند در آنجا حضور دارند که در بحث تخلفات مدارس وظایفی را بر عهده دارند.
همانطور که در صنوف مختلف برای جلوگیری از خطا، افراد کارکشتهای از همان صنف را برای نظارت انتخاب میکنند در مدارس غیردولتی هم میتوان از مدیران و موسسانی که به لحاظ اخلاقی و تعهدی مدرسه آنها در تراز است، برای نظارت دعوت کرد.
متاسفانه بحث بازرسی و گزارش از مدارس غیردولتی نادیده گرفته شده است، درست است که کار نظارت دشوار است اما غیرممکن نیست.
*مسئله اصلی در مدارس غیردولتی بحث نظارت است و معضل این نیست که چرا مدرسه غیردولتی داریم یا چرا این مدارس باید توسعه یابند بلکه مشکل این است که نظارت جدی اعمال نمیشود. البته نظارت باید بر تمام مدارس اعمال شود چرا که در مدارس دولتی نیز شاهد مسائل اخلاقی و دریافت پول از خانوادهها هستیم و حلقه گمشده اصلی در آموزشوپرورش، بحث نظارت بر مدارس است نه تنوع مدارس.
اتفاقا معتقدم تنوع مدارس نیاز است تا استعدادهای مختلف دانشآموزان شکوفا شود یعنی تمام مدارس نباید به جنبههای آموزشی تاکید کنند بلکه باید مدارسی باشند که استعدادهای هنری، ورزشی و سایر استعددهای دانشآموزان را شناسایی و بر آن تمرکز کنند و نمیتوان تنوع را به طور کلی محکوم کرد.
* با دو ساعتی حضور بازرس در مدرسه آن هم یکبار در سال چگونه میتوان متوجه تخلفات مدرسه شد؟
_ باید شماره تماسهایی اعلام شود که خانوادهها شکایات خود را اعلام کنند و اغلب خانوادهها در مباحث اخلاقی و تربیتی حساس هستند و تخلفات در اینباره را قطعا گزارش خواهند داد اما راهکار لازم برای مقابله با تخلفات پیشبینی نشده است و به یک شبکه قدرتمند متشکل از افراد کارشناس و مسلط نیاز است تا موارد گزارش شده از سوی خانوادهها را سریع بررسی کنند.
* نظارت بر مدارسی که موسسان یا دانشآموزان آنها افراد صاحب نفوذی هستند، چگونه ممکن است آیا آموزش وپرورش توان بازخواست برخی مدارس خاص را دارد؟
_اگر آموزش و پرورش به تنهایی توان نظارت بر مدارس صاحب نفوذ را ندارد باید از سایر بخشها همچون مجلس همراهی بخواهد تا نظارتهای دقیق و کارشناسی بر این مدارس اعمال شود.
از سوی دیگر از این نکته غافل نشویم که دولت به تنهایی نمیتواند مشکلات آموزشوپرورش را حل کند و نمیتوان گفت چون دولت نمیتواند از مدارس دولت حمایت کند پس تمام مدارس باید در یک سطح باشند و هیچ مدرسهای پیشرفت نکند.اگر بار دولت سبک شود فرصت میکند به مدارس دولتی پرداخته و به آنها رسیدگی کند و باید از توانمندی معلمان در عرصه آموزشوپرورش استفاده کرد از سوی دیگر دیگر با تخلفات و رانتهای احتمالی نیز با قاطعیت برخورد شود.
* شما معتقدید مدارس غیردولتی جنبهای از مشارکت مردم در امور دولت هستند اما هم اکنون برخی مدارس به بنگاههای اقتصادی تبدیل شدهاند همچنین برخی مسئولان آموزش و پرورش مجوز تاسیس مدرسه گرفتهاند و این سوال مطرح است مدرسهداری مسئولان تا چه اندازه منجر به استفاده از رانت میشود و تا چه اندازه مانع از اعمال نظارتهای آموزش و پرورش بر مدرسه خواهد بود؟
_ در بحث اعطای مجوز، یک فرمول عام وجود دارد و هر فردی که میخواهد مجوز بگیرد میتواند متقاضی شود و بنده زمانی که مجوز تاسیس مدرسه غیردولتی را گرفتم معلم بودم همچنین بسیاری از فرهنگیان به عنوان یک معلم، مجوز تاسیس مدرسه غیردولتی دریافت کردهاند؛ گرفتن مجوز امتیاز نیست و با طی کردن سیر اداری میتوان آن را دریافت کرد و حتی گلایه داریم که سختگیریها به لحاظ تعهدی و اخلاقی برای اعطای مجوز وجود ندارد.
* رانت در مدارس غیردولتی
*بحث این است که مسئولان با دریافت مجوز تاسیس مدارس غیردولتی از برخی امکانات بهرهمند شوند که آنها رانت محسوب میشود یعنی فردی که مسئول است بتواند امکانات بیشتری را برای مدرسه خود فراهم کند و علاوه بر مجوز، امکاناتی نیز دریافت کند. اینکه فردی در مسند قدرت امکانات ویژهتر مانند زمین یا وام بگیرد رانت محسوب میشود به عنوان مثال فضای یک مدرسه دولتی را به مدرسهای غیردولتی واگذار کردهاند که اقدام به تخریب مدرسه کرده و مجدد مدرسه غیردولتی ساختهاند.
هماکنون مشکل نظارت در کل کشور از دستگاههای مختلف تا آموزش و پرورش وجود دارد و این معضل باید حل شود.بازرسی که برای نظارت به مدارس میرود باید کارشناس باشد و فردی که به کار وارد نیست برای این عرصه انتخاب نشود همچنین نحوه شکایت مردم از مدارس متخلف اطلاع رسانی شود این شرایط باعث میشود، مدارس وقتی احساس کنند نظارتها از سوی آموزشوپرورش جدی است خود را با قوانین تطبیق دهند.
*اولویت در شرایط فعلی مسائل تربیتی و پرورشی است. با توجه به محدودیت و ضعفهای نظارتی باید اولویتها مشخص شود و ابتدا تلاش شود بیدرو پیکری مدارس غیردولتی در مباحث پرورشی و تربیتی رصد و با آنها برخورد شود. بی توجهی به مسائل تربیتی و پرورشی باعث ایجاد مسائل و مشکلات اخلاقی میشود ودانشآموز به عنوان سرمایه اصلی کشور لطمه میبیند و خط قرمزهای کشور و آموزشوپرورش نیز لحاظ نمیشود.
خانوادهها خواستار مدارسی هستند که به لحاظ اخلاقی و تربیتی محیط امنی داشته باشند بنابراین نظارت بر مسائل پرورشی باید با حساسیت دنبال شود.
منبع: تسنیم
انتهای پیام/
انتهای پیام/