حسن عابدینی: تا وقتی ایران از فواید برجام محروم است حضور یا خروج آمریکا از آن تفاوتی ندارد

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، کمتر از یک هفته به موعد اعلام تصمیم ترامپ درخصوص ادامه حضور آمریکا در برجام مانده و همه نگاه‌ها به تصمیم رئیس جمهور آمریکا دوخته شده. تصمیمی که هر چه باشد بنا به گفته مقام‌های مسئول در ایران واکنشی متناسب را در پی خواهد داشت. همین باعث شده تا آینده برجام در‌هاله ای از ابهام قرار گیرد. در بررسی این وضعیت با دکتر «حسن عابدینی» کارشناس مسائل بین الملل و قائم مقام خبرگزاری صدا و سیما به گفتگو نشستیم. متن این گفتگو را در ادامه می خوانید.

بیست و دوم اردیبهشت ماه ترامپ باید در خصوص تمدید تعلیق تحریم‌ها و ماندن آمریکا در برجام یا خروج از توافق هسته ای تصمیم بگیرد. در حالی که ترامپ به ادامه همکاری تمایل چندانی نشان نمی دهد و در مقابل اروپایی‌ها به حفظ برجام تاکید دارند ارزیابی شما نسبت به آینده برجام چیست و 22 اردیبهشت ماه چه اتفاقی خواهد افتاد؟

دولت ترامپ نه تنها در برجام درباره سایر معاهدات بین المللی آمریکا مسیر مشابهی را در پیش گرفته. ترامپ معتقد است برجام بدترین قرداد بین المللی آمریکاست. اینکه دولت قبلی آمریکا تعهدی را امضا کند و دولت بعدی آن را رد کند مغایر با عرف روابط بین الملل است. اما آمریکایی‌ها متاسفانه در دورهای مختلف اینگونه عمل کردند. دیدگاه دولت جدید آمریکا این است که هر چه دولت قبل امضا کرده به گونه ای آن‌ها را زیر پا بگذارد. نکته دیگر در مورد محتوای برجام است. بالاخره طی دو سه سالی که از اجرای برجام گذشته جمهوری اسلامی به تمام تعهدات خود عمل کرده. ایران در چارچوب شفاف سازی اجازه داده بازرسان آژانس از سایت‌های هسته ای مختلف بازرسی کنند و دوربین‌ها فعال باشند و با این حال هیچگونه انحرافی طی چهارده سال گذشته در این خصوص ثبت نشده.

دومین نکته آن است که آمریکایی‌ها و غربی‌ها پیش از این می گفتند ما نگرانی‌هایی در مورد برنامه هسته ای ایران داریم. جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برجام این نگرانی‌ها را نیز برطرف کرده است یعنی جمهوری اسلامی ایران علی رغم اینکه مجلس شورای اسلامی هنوز مصوب نکرده ولی پروتکل الحاقی را به طور داوطلبانه به اجرا در آورده یا کد اصلاحی 1/3 یک را اجرا می کند که هر گونه برنامه ی هسته ای حتی در مراحل اولیه را نیز به آژانس گزارش می کند.

سومین نکته این که در مرحله ایجاد اعتماد نیز آمده و اعتقاد آنها آن است که ایران به گریز هسته ای نزدیک شده بود اما غنی سازی 20 درصد را در فوردو به طور کامل متوقف کرد و در نطنز صرفا تعدادی سانتریفیوژ در حالی غنی سازی اورانیوم با غنای 75/3 هستند.

بنابراین در این زمینه جمهوری اسلامی به تمام تعهداتش که در برجام هست عمل کرده اما طرف مقابل باید تحریم‌ها را بر می داشت که متاسفانه همچنان باقی است وهمه مقامات جمهوری اسلامی بار‌ها این موضوع را ناشی از کارشکنی‌های آمریکا می دانند. با این اوصاف باید گفت از جهت برداشته شدن تحریم‌ها تا کنون برجام سودی برای جمهوری اسلامی نداشته است.

علی رغم تمام این موضوعات ترامپ در تلاش است تا هربار آینده برجام را در‌هاله ای از ابهام قرار دهد که ایران نتواند از هیچ گونه فواید اقتصادی برجام بهره ببرد. یعنی هر سه ماه یک بار تهدید به خروج از برجام می کند و این امر باعث می شود تا شرکت‌های اروپایی وسایر شرکت‌ها و کشورها دچار تردید شوند تا با ایران وارد تبادلات اقتصادی شوند و سرمایه گذاری کنند. بنابراین حتی همین که خارج هم نشده به منزله این است که مانع از دسترسی جمهوری اسلامی به بهرمندی از فواید برجام بشود. این روند اگر ادامه پیدا کند مثل خارج شدن است یعنی وقتی جمهوری اسلامی نتواند از فواید برجام استفاده کند حالا چه آمریکا داخل آن باشد چه نباشد تفاوت چندانی نخواهد داشت.

آمریکا در حال حاضر سود دیگری هم می برد یعنی آمریکا از برجام خارج نمی شود اما جمهوری اسلامی را وادار میکند تا تمام تعهداتش را انجام دهد و در عین حال خود به تعهداتش عمل نمی کند. اما اخیرا کشورهای اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان میگویند که آمریکا از برجام خارج نشود. آنها می‌خواهند پوسته را حفظ کنند چرا که مدعی هستند اگر ایران از برجام خارج شود می‌تواند کارهایی را انجام دهد که به ضرر اتحادیه اروپا و امریکا است.

لذا در جمع بندی دیدارهای فشرده اروپایی‌ها با ترامپ باید گفت این احتمال که آمریکا در برجام بماند خیلی احتمال بعید و دور از ذهنی نیست. امریکا با همین شیوه تردید به برجام نگاه خواهند کرد. با این وجود نباید فراموش کرد که اتحادیه اروپا به ویژه فرانسه اسب‌های تراوای آمریکا هستند. بنابراین ما نباید انتظار داشته باشیم که اگر آمریکا فشار آورد این کشور و اتحادیه اروپا طرف ایران را بگیرند. حتما طرف آمریکا را خواهند گرفت قبل از آن هم اینگونه بوده است.

چندی پیش آقای ظریف سه گزینه را به عنوان پاسخ‌های احتمالی ایران به خروج آمریکا از برجام مطرح کرد گزینه‌هایی که عبارت بودند از خروج ایران ازبرجام و از سر گیری غنی سازی اورانیوم، شکایت از طریق سازکارها تعبیه شده در برجام و خروج از NPT. ارزیابی شما در مورد این سه گزینه چیست وکدام یک را نزدیکتر به اجرا می بینید؟

به نظر من جمهوری اسلامی هر سه گزینه را روی میز دارد و حتی گزینه‌های بیشتر که توان عملیاتی کردن آنها رانیز دارد. اگر آمریکایی‌ها خارج شوند ایران ممکن است همچنان با اروپایی‌ها در برجام بماند. البته نقدهایی در این خصوص وجود دارد. نخست آنکه پیش از این از 82 تا 84 جمهوری اسلامی ایران با سه کشور اروپایی مذاکراتی را انجام داد ولی متاسفانه در نهایت آنها اعلام کردند که ما اگر به تفاهمی هم دست پیدا کنیم به خاطر مخالفت آمریکا نمی توانیم آن را اجرا کنیم و به همین دلیل به آمریکایی‌ها پیوستند. نکته بعدی در باره مذاکرات 92 تا 94 است. در این حد فاصل اصولا ایران با آمریکایی‌ها مذاکره می کرد واین آمریکایی‌ها بودند که اروپایی‌ها را قانع می کردند. حتی ما مذاکراتی داشتیم از قبیل مذاکرات مسقط که آقای ظریف و کری در ان حضور داشتند. این مذاکرات در وین و ژنو هم ادامه داشت. بنابراین این توافق بخش عمده آن ناشی از مذاکرات ایران و آمریکا بوده است. در شرایط کنونی ارزیابی‌ها به این برمی گردد که آمریکا چگونه رفتار کند تا جمهوری اسلامی در چارچوب رفتار آمریکا یکی از آن گزینه‌ها را یا گزینه‌های بیشتررا مورد استفاده قرار دهد.

حداقل واکنش این است که آن را اجرا بدهند به کمیته نظارت برجام که به نظر نمی رسد خیلی سودی داشته باشد جز وقت کشی برای جمهوری اسلامی ایران. چون سازوکاری که در برجام پیش بینی شده است هیچگونه منفعتی برای جمهوری اسلامی ایران ندارد. به هر ترتیب در این ساز و کار نهایتا موضوع شکایت بعد از کارشناسان به وزاری وزارت خارجه ودرنهایت به شورای امنیت بر می گردد و چون آنها در شورا دارای امتیاز وتو هستن طبعا شرایط به سود آنها خواهد بود و دست آخر نیز تمامی تحریم‌ها بازخواهد گشت. البته نباید از نظر دور داشت که اساسا هنوز تحریم‌ها به آن صورتی که انتظار می رفت برداشته نشده که حالا ما انتظار یا دغدغه این را داشته باشیم که چه بر سر برجام می اید.

پاسخ دیگر آن است که ایران بخشی از فعالیت‌های خود را که در چارچوب برجام متوقف کرده از جمله غنی سازی 20 درصد را می‌تواند از سر بگیرد. این کاردشواری برای ایران نیست و سازو کارش نیز موجود است. همه دنیا هم متوجه می شوند که ایران ضمن پایبندی به قوانین بین المللی وتعهدات بین المللی در عین حال از حقوق خودش دفاع کرده و هیچ مشکلی نیز ندارد. یعنی وقتی که یک تعهدی امضا شد و یک طرف قضیه آن را رد کرد و به تعهدات خود پایبند نبود طرف دوم طبعا آز آن خارج می شود. چون تمام افکار بین المللی می دانند که در این چندسال گذشته جمهوری اسلامی به تمام تعهدات خود عمل کرده واین آمریکایی‌ها بودند که پشت پا زدند. بنابراین به نظر می رسد که این گزینه بسیار محتملی است که جمهوری اسلامی می توانداز آن استفاده کند.

منبع: خبرنامه دانشجویان ایران