وحدت برای تشکیل یک جامعه الهی لازم است اما کافی نیست

به گزارش خبرنگار گروه رسانه های دیگر خبرگزاری آنا، محسن اسماعیلی در یکصد و ششمین جلسه شرح و تفسیر نهج‌البلاغه در محل مجتمع فرهنگی سرچشمه، افزود: نکته بسیار ظریف و لطیفی که از نهج‌البلاغه درمی‌یابیم آن است که برای رسیدن به حیات طیبه و تشکیل یک جامعه الهی، وحدت لازم است اما کافی نیست.

وی افزود: وقتی که ابوموسی اشعری نامه‌ای راجع به حکمیت به امام علی(ع) نوشت، حضرت در پاسخ تاکید کرد که به رغم همه جفاها باز هم «حریص‌ترین فرد» نسبت به حفظ یکپارچگی مردم است، اما نه فقط وحدت؛ بلکه وحدت و الفت «وَلَیْسَ رَجُلٌ ـ فَاعْلَمْ ـ أَحْرَصَ عَلَی جَمَاعَةِ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ ـ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِوَسَلَّمَ ـ وَأُلْفَتِهَا مِنِّی»؛ بدان که هیچ کس نسبت‏به وحدت و الفت امت محمد صلی الله علیه و آله و سلم‏از من حریصتر از من نیست.

تفاوت اجتماع با الفت

عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه اسلام، نه تنها به وحدت و جماعت، بلکه به «الفت» و «محبت» دعوت کرده و دستور داده است، خاطرنشان کرد: آرمان و آرزوی دنیای امروز، دستیابی به زندگی مسالمت‌آمیز است. در اسناد معتبر جهانی هم که مبنای روابط و حقوق بین‌الملل است، از «همزیستی مسالمت‌آمیز» به عنوان هدف اصلی نام برده شده است؛ در حالی که تئوری اسلام، دستیابی به «همزیستی الفت‌آمیز» است، و این دو بسیار متفاوت هستند.

اسماعیلی در تشریح تفاوت اجتماع با الفت، اظهار داشت: در اجتماع و جماعت به معنای در کنار هم بودن است؛ بدون آنکه پیوند و علاقه اجزاء با یکدیگر شرط باشد. اما الفت، جمع شدن از روی میل و رغبت است. الفت جمع شدنی است که میان اجزاء آن قبول و میل و الفت باشد. «اجتماع» مربوط به جسم‌ها و بر محور منفعت و مصلحت است. اما «ائتلاف» مربوط به دل‌ها و بر محور محبت و رحمت؛ و آنچه ماندنی است همین است. الفت مانند ملاطی است که آجرهای کنار هم را به هم پیوند می‌دهد و استوار و مقاوم می‌کند.

این استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: نه تنها صلاح دین که صلاح دنیای ما نیز در اجتماع است و اجتماع منهای الفت، همه آثار و برکات خود را نخواهد داشت. ما انسان‌ها به تنهایی قادر به تامین همه نیازهای خود نیستیم؛ حتی نیازهای مادی. پس به ناچار باید با یکدیگر مجتمع شویم تا از راه تعاون و تعامل، هر یک مکمل تلاش دیگری باشیم. اما اگر همدل نباشیم و به یکدیگر محبت نورزیم، هر کس سعی می‌کند تا با پایمال کردن حقوق دیگران، بهره خویش را بیفزاید. اما در صورتی که میان مردم، الفت حاکم شود، اصولاً بدی‌های یکدیگر را نمی‌بینند، و اگر هم ببینند، به سادگی از آن درمی‌گذرند و ایثار می‌کنند.

دعوت و تشویق اسلام به الفت

اسماعیلی در ادامه درس شرح و تفسیر نهج‌البلاغه، یادآور شد: خداوند به اجتماع قانع نیست و پس از نهی از تفرقه، یادآور نعمت الفت و اخوت می‌شود. ابتدا می‌فرماید:«وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللَّهِ جَمیعًا وَلا تَفَرَّقوا»، ولی بلافاصله می‌افزاید: «وَاذکُروا نِعمَتَ اللَّهِ عَلَیکُم إِذ کُنتُم أَعداءً فَأَلَّفَ بَینَ قُلوبِکُم»؛ همگی با هم به ریسمان خدا چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت خدا را بر خود، به یاد آورید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دل‌های شما، الفت ایجاد کرد.

وی افزود: تاکید و تشویق بی‌اندازه روایات بر ارتباط محبت‌آمیز و برادرانه، و دیدار و دلسوزی ما برای یکدیگر نیز برای ایجاد همین الفت است. پیامبر(ص) فرمود «بهترین مؤمنان کسی است که مؤمنان به او الفت می‌گیرند، و در کسی که با دیگران الفت نگیرد و دیگران نیز با او الفت نیابند، خیری نیست». کسی که با دیگران نمی‌جوشد و از جوشش دل دیگران برای خود هم استقبال نمی‌کند، سودی برای دیگران ندارد و خیرش به کسی نمی‌رسد؛ هر چند مومن باشد!

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به روایت صحیحه‌ای که مرحوم کلینی نقل کرده است، گفت: امام صادق(ع) فرموده‌اند: «مسلمانان موظفند در راه پیوند با یکدیگر و کمک به نیازمندان کوشش کنند و نسبت به یکدیگر عطوف و مهربان باشند تا آن که چنان باشید که خدای عزّ و جلّ شما را امر فرموده است که نسبت به یکدیگر مهربان و دلسوزند.» اصولاً اصطلاح زیبای ولایت که مبنای روابط مردم با یکدیگر و مردم با حاکمیت در بینش اسلامی است، دربردارنده همین مفهوم است. ولایت به معنای آن است که دو یا چند چیز چنان کنار یکدیگر قرار بگیرند که چیز دیگری میان آنها نباشد. این تعبیر برای نزدیکی از نظر مکان یا نسبت یا دین یا دوستی یا کمک و اعتقاد نیز بکار می‌رود.

به گفته وی، از نظر قرآن همه مسلمانان «اولیاء» یکدیگرند:«وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ». اما علاوه بر این، قرآن هنگامی که می‌خواهد حاکمان جامعه دینی را معرفی کند، چنین می‌فرماید: «إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّـهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا ...». نامگذاری نظام سیاسی در اسلام به «ولایت» حاوی این پیام زیبا است که میان مردم و حاکمان هیچ فاصله و واسطه‌ای نیست و نباید باشد. لطیف‌ترین بیان از این رابطه را می‌توان در عهد حضرت با مالک اشتر دید؛ آنجا که به وی نوشت: «أشعِرْ قَلبَکَ الرَّحمَةَ لِلرَّعِیَّةِ، و المَحَبَّة لَهُم، و اللُّطفَ بِهِم ... »؛ دل خود را آکنده از مهر و محبّت و لطف نسبت به مردم گردان.

ایمان؛ محور الفت

اسماعیلی در پایان با بیان اینکه ایجاد الفت تنها بر محور تقوی و ایمان ممکن است، تصریح کرد: دل‌ها دست خداست، و بدون خواست او همدلی پدید نمی‌آید. هر کس که به دنبال دفن کینه‌ها و از بین بردن دشمنی‌ها در بین جامعه اسلامی باشد، پیرو پیامبر است و کاری پیامبرانه انجام می‌دهد؛ همانگونه که اگر کسی بخواهد دل‌های مردم را از هم دور کند و آتش تفرقه برافروزد بر علیه رسالت انبیاء قیام کرده است.

جلسات شرح و تفسیر نهج‌البلاغه روزهای چهارشنبه بعد از نماز مغرب و عشا در شهادتگاه شهید بهشتی (میدان بهارستان؛ چهارراه سرچشمه) برگزار می‌شود و شرکت در آن برای همه خواهران و برادران آزاد است.

منبع: مهر