واکاوی دلایل واگذاری ایران‌ایر و هتل‌های هما در دولت‌های نهم و دهم

به گزارش گروه اقتصادی آنا به نقل از پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، دوم دی‌ماه سال ۹۱ بود که خبر رسید ایران ایر (شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران) واگذار می‌شود. اندکی قبل‌تر گروه هتل‌های هما که جزو دارایی‌های ایران ایر محسوب می‌شد نیز به تأمین اجتماعی واگذارشده بود که هر دو این واگذاری‌ها بابت رد دیون دولتی انجام شد؛ آن‌هم پس‌ازآنکه در جریان واگذاری این دو شرکت باسابقه و مهم٬ هیچ خریداری پا پیش نگذاشت چراکه گروه هتل‌های هما و ایران ایر در آن سال‌ها دیگر جایگاه و قدرت سابق را نداشتند تا جایی که در آن برهه هما پس از چند بار عرضه و تعدیل شرایط فروش هیچ خریداری نداشت. از قصه پر غصهٔ اینکه چرا هواپیمایی ملی ایران و یک هتل زنجیره‌ای خوش‌نام آن‌قدر بی خریدار می‌ماند که در آخر بابت رد دیون دولتی به نهادی دیگر واگذار می‌شود که بگذریم باید بررسی کرد که چه به‌روز این دو برند مشهور ملی آمده بود و چرا آن زمان نتوانسته‌ایم از آن‌ها حراست کنیم و گسترششان بدهیم.

عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در روز ورود هم‌زمان ۴ فروند از هواپیماهای ATR به کشور با گلایه از اتهاماتی که به مجموعه وزارت راه و شهرسازی در طول انجام مذاکرات هوایی شد از رویکرد پوپولیستی که تجزیه هما را راه‌حل نهایی می‌دانست پرده برداشت و گفت: درگذشته حضرات تصمیم داشتند همای این آب‌وخاک را به قیمت ۴۵۰۰میلیارد تومان به فروش برسانند که ۱۵۰۰میلیارد تومان آن ارزش برند هما و ۳۰۰۰میلیارد تومان دیگر ارزیابی قیمت آن بود. آن‌ها نمی‌خواستند هما را اداره کنند بلکه در پی فروش املاک و مستغلات و تجزیه هما بودند.

آن روز عباس آخوندی با کنار گذاشتن وضعیت قبلی و فعلی هما، گفت: شما تصور کنید که هما قبل از پایان دولت به فروش رفته بود در این صورت الآن صنعت هوانوردی ایران در چه جایگاهی بود؟ تکلیف توسعه ایران چه می‌شد؟ حال آن رویکرد پوپولیستی را در مقابل رویکردی بگذارید که معتقد به بازآفرینی هماست. ما تأکیدداریم که هما باید توسعه یابد و سهم خود را از بازار جهانی بگیرد و مرجع رقابت با تمام شرکا شود

هما برند ملی ایران است

در همین راستا غلامرضا سلامی مشاور وزیر راه و شهرسازی در امور حسابداری و حسابرسی با توضیح اینکه آن زمان قصد بر این بود همای این آب‌وخاک را به‌عنوان دفع شر واگذار کنند، گفت: سایه سنگین تحریم‌ها در کنار نگاه سبک و بی‌تفاوت دولت به ایرلاین ملی ضربه‌ای مهلک بر پیکرهٔ همای این آب‌وخاک زد.

سلامی به خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، گفت: هما برند ملی ایران است و اکثر کشورها هم سعی می‌کنند برند ملی خود را تا جایی که ممکن است حفظ کنند و آن را ارتقا دهند. همین حالا بریتیش ایرویز به‌عنوان ایرلاین حامل پرچم انگلیس، لوفت هانزا به‌عنوان ایرلاین ملی آلمان و ترکیش ایرلاین به‌عنوان ایرلاین ملی ترکیه صاحب قدرت و جایگاه خاصی هستند. همهٔ این کشورها ممکن است چند ایرلاین دیگر هم داشته باشند اما خط حامل پرچم کشورشان برایشان بسیار مهم است.

سلامی به گذشته هما اشاره کرد و گفت: هما در زمان تأسیس به فاصلهٔ کوتاهی به یکی از معتبرترین برندهای بین‌المللی تبدیل و جزو اولین ایرلاین‌هایی شد که قدیمی‌ترین جت بوئینگ را خریداری کرد؛ آن زمان هما به بیشتر کشورهای جهان از جمله آمریکا پرواز داشت و با خیلی از شرکت‌های هوایی ارتباط و پروازهای کانکشن انجام می‌داد.

وی، ادامه داد: بعد از انقلاب به دلیل هشت سال جنگ تحمیلی شاید امکان توسعه هما نبود درعین‌حال تحریم‌های آمریکا باعث شد ناوگان هما به فرسوده‌ترین ناوگان تبدیل شود. از طرفی نگاه سطحی دولت‌های نهم و دهم به حمل‌ونقل هوایی مشکل را دوچندان کرد. طوری شده بود که دولت اصولاً به حمل‌ونقل هوایی و اهمیت آن در اقتصاد کشور توجه نداشت و حتی ایرلاین‌هایی هم که ایجاد می‌شد نمی‌توانست روند رو به رشدی را طی کند.

سلامی ادامه داد: هم‌زمان بحث خصوصی‌سازی پیش آمد و درحالی‌که در اصل ۴۴ خطوط هوایی جزو صنایعی بود که نباید واگذار شود تصمیم به واگذاری ایرلاین ملی گرفته شد.

مشاور وزیر راه و شهرسازی بابیان اینکه هر کشوری روی نهادهای ملی خود تعصب دارد، ادامه داد: توقع این بود که ایرلاین ملی هم مثل بانک ملی هرگز واگذار نشود؛ همان زمان درحالی‌که قانون می‌گفت تمام بانک‌ها باید خصوصی شود اما بانک ملی، ملی ماند. این نگاه که همهٔ دولت‌ها می‌خواهند نهادهای اقتصادی ملی خود را حفظ کنند در همه جای جهان وجود دارد و معمولاً کشورها نهادهای ملی خود را به سمت خصوصی‌سازی نمی‌کشانند اما در دولت دهم بدون توجه به این مسائل هما در لیست واگذاری‌ها قرار گرفت.

می‌خواستند هما را به‌عنوان رد دیون به تأمین اجتماعی بدهند

وی ادامه می‌دهد مسئله‌ای که اشتباه بزرگ‌تری بود نحوهٔ واگذاری هما بود. به دلیل بی‌توجهی‌های دولت هما تا جایی فرسوده شده بود که هیچ خریدار بالقوه‌ای نداشت و روی دست دولت مانده بود و نهایتاً می‌خواستند هما را به‌عنوان رد دیون به تأمین اجتماعی بدهند. حتی وقتی قرار شد هما را به بخش خصوصی بدهند مشتری‌ای پیدا نشد چراکه هیچ نهاد خصوصی خرید یک شرکت زیان ده را به‌صرفه نمی‌دانست.

سلامی به نگاه دولت فعلی به واگذاری هما اشاره کرد و در تشریح آن، گفت: ایرادی که به این قضیه گرفته می‌شود این است که اساس این نوع واگذاری، خصوصی‌سازی نیست بلکه دفع شر است و دولت می‌خواست دفع شر نماید. انتظار این بود که ابتدا هما را آباد می‌کردند و بعد تصمیم به خصوصی‌سازی می‌گرفتند تا نهایتاً برند ملی که حامل پرچم جمهوری اسلامی ایران است را بااقتدار به بخش خصوصی بسپارند.

سلامی گفت: مصوبه واگذاری هما در هیات دولت تیر خلاصی بر پیکره ایرلاین حامل پرچم کشورمان بود. بااین‌حال تأمین اجتماعی هتل‌های هما را گرفت اما به دلیل زیان ده بودن این شرکت سراغ ایران ایر نیامد و درحالی‌که سازمان خصوصی‌سازی دنبال مشتری خصوصی بود هیچ سرمایه‌داری به سمت این شرکت نمی‌رفت. آن زمان بدهی‌های این شرکت از دارایی‌هایش بیشتر بود و بخش خصوصی می‌خواست هما را به قیمت صفر خریداری نماید و وقتی به‌عنوان مشتری پای معامله آمد نه‌تنها پولی به دولت ندهد بلکه حداکثر تلاش این بود که مجانی هما را تحویل بگیرند.

دولت فعلی هما را از فهرست واگذاری‌ها بیرون کشید

سلامی بابیان اینکه در آن زمان ناوگان هما هرروز فرسوده‌تر می‌شد و هیچ‌گونه بازسازی و به‌روزرسانی‌ای در هما صورت نگرفته بود، به خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی گفت: نهایتاً در پایان سال ۹۳ تلاش‌های دولت فعلی باعث شد هما از فهرست واگذاری‌ها بیرون کشیده شود و با یک برنامه ساختاری جدید، نوسازی هما آغاز گردد.

وی در خصوص وضعیت فعلی هتل‌های هما نیز گفت: واگذاری هتل‌های هما به تأمین اجتماعی کاری غیرقانونی بود یعنی اصولاً بر اساس اصل ۴۴سهام و دارایی مستقیم دولت را می‌شود فروخت ولی در این قانون هیچ‌وقت اجازه نمی‌دادند که دارایی یک شرکت که متعلق به آن شرکت است را بابت رد دیون دولت واگذار کنند. این درحالی‌که است که هتل‌های هما و ایران ایرتور به‌عنوان دارایی‌های شرکت هما بابت رد دیون واگذار شد.

سلامی بابیان اینکه این دولت شرکتی را تحویل گرفت که با پتانسیل داشتن ۶۰ هواپیمای فعال تنها ۱۵ هواپیمای فعال داشت و به شرکتی زیاده تبدیل‌شده بود، گفت: در مقابل با دست گرفتن هما از سوی دولت تدبیر و امید هدف اصلی این شد که ابتدا یک بازسازی ساختاری صورت گیرد و در گام بعد هم‌زمان با آغاز نوسازی ناوگان مقداری از سهام هما به فردی که توانایی اداره یک شرکت بین‌المللی را دارد سپرده شود.

آخوندی تلاش می‌کند کل صنعت هوایی ایران نجات می‌یابد

مشاور وزیر راه و شهرسازی با اعلام اینکه تابه‌حال تلاش شده است تا برنامه نوسازی هما بدون وقفه ادامه یابد از برنامه‌های مفصل وزارت راه و شهرسازی برای تقویت هما پرده برداشت و گفت: هنوز خیلی از کارها در دست اجرا است و امیدواریم کاری که آقای آخوندی و وزارت راه دربارهٔ هما انجام داد به نتیجه برسد که نه‌تنها هما بلکه کل صنعت هوایی ایران نجات می‌یابد.

به گفتهٔ سلامی هم‌اکنون ۵۰ درصد بازار پروازهای منطقه به دست ایرلاین‌های قدرتمند منطقه است و اگر همین‌گونه ادامه پیدا کند به ۸۰ درصد و بعد به ۱۰۰ درصد خواهد رسید و در این صورت توان رقابت ما به صفر می‌رسد.

او می‌گوید: همین حالا تنها دو فروند از هواپیماهای امارات به ارزش کل ناوگان هوایی ایران است.

سلامی بابیان اینکه در صورت ادامه بازسازی ایران ایر می‌تواند به‌عنوان خطوط مطرح منطقه از نو آفریده شود، گفت: برای تقویت هما چند برنامه داریم، یکی خرید هواپیما و دیگری اصلاح ساختار مالی و دارایی‌ها و ساختار ترازنامه هما. به‌طورکلی لازم است با افزایش سرمایه هما یک قسمت از سهام این شرکت در بورس عرضه شود. درعین‌حال لازم است در نرم‌افزارهای هما و سیستم حسابداری آن‌ که متعلق به ۵۰ سال پیش است نوسازی صورت گیرد.

مشاور وزیر راه و شهرسازی، گفت: بدهی‌های هما به خاطر تکلیف دولت که در سال‌های گذشته به این شرکت تحمیل‌شده بود، است و باید خود دولت این بدهی را بپذیرد.

سلامی هم‌چنین به برنامه وزارت راه و شهرسازی برای اصلاح ساختار سازمانی هما اشاره کرد و گفت: هما به شکل یک شرکت غیر رقابتی طراحی‌شده است و دیگر نباید با دیدگاهی که تنها خط هوایی ایران است اداره شود و بخش بازرگانی هما باید به شکل یک شرکت بازرگانی فعالیت کند. حضور سهام‌دار متخصص در زمینهٔ هوانوردی بین‌المللی می‌تواند کمک کند که هما به یک شرکت مدرن و مطرح تبدیل شود. شاید غلط نباشد که بگوییم ایرلاین ملی امارات بدون حضور خارجی‌ها امکان رشد نداشت و درعین‌حال قطر و ترکیه با آوردن بهترین‌های صنعت هوانوردی سعی کردند ایرلاین ملی خود را به روزرسانی کنند.

سلامی ادامه داد: موفقیت و رشد هما باعث غرور ملی است و هما متعلق به یک قشر خاص نیست و می‌شود آن را به تیم ملی فوتبال تشبیه کرد که پیروزی آن برای همه غرورآفرین است. وقتی هما در سطح جهان بدرخشد همهٔ مردم خوشحال می‌شود.

وی خواستار همراهی قوای مقننه و قضاییه با دولت با هدف بازسازی هما شد و گفت: تلاش ما همه‌جانبه است و هرکسی باید به سهم خود برای این مهم کمک کند تا برند ملی هوایی ایران جایگاه سابق خود را پیدا کند. هما پتانسیل اینکه به وضعیت سابق بازگردد را دارد و خود همین تفکر که برای هما تا این اندازه ارزش قائل هستیم نجات‌دهندهٔ ایرلاین حامل پرچم جمهوری اسلامی ایران است.