علل وقوع قتل‌های خانوادگی و خشونت علیه همسران

غلامرضا ترابی، روانپزشک و عضو کمیته روان پزشکی مرکز تحقیقات پزشکی قانونی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا با اشاره به بروز دو قتل خانوادگی مشابه در تهران و شیراز که در این حوادث داماد خانواده با چاقو به زن، مادر زن و پدرزنش حمله کرده و آنان را مجروح و به قتل رسانده بود، اظهار کرد: باید مراقب باشیم که انتشار اخبار قتل‌های خانوادگی و دست به دست شدن این اخبار در جامعه منجر به کلیشه سازی نشود و نباید به دلیل شباهت این دو حادثه به یکدیگر آن را به کل جامعه تعمیم داد زیرا این برداشت اشتباهی است که لزوما به دلیل پخش این اخبار خشونت خانوادگی افزایش یافته است.

وی افزود: برای اعلام افزایش یا کاهش خشونت‌های خانوادگی به آمارهای رسمی از قوه قضاییه و پزشکی قانونی نیاز داریم که آیا خشونت در خانواده‌ها افزایش پیدا کرده یا خیر. برهمین اساس تنها با استناد به بروز دو حادثه مشابه اخیر نمی‌توانیم مدعی افزایش خشونت در خانواده باشیم.

علل بروز خشونت در جامعه

این روانپزشک ادامه داد: بروز خشونت در جامعه علل متفاوتی دارد به طوری که براساس مطالعات سازمان ملل متحد 4 علت بحران‌های اقتصادی، ناامنی غذایی (عدم دسترسی مناسب به مواد غذایی بعلت مشکلات مالی و ...)، توسعه یافتگی کم و شکاف طبقاتی در درآمد افراد جامعه از جمله مهم‌ترین دلایل بروز افزایش خشونت در جامعه است.

ترابی یادآور شد: آمار رسمی از میزان بروز قتل و خشونت سال اخیر در کشور در دست نیست اما براساس آمارهای جهانی نرخ آدم‌کشی در دنیا 6.2 در ازای هر 100هزار نفر است. برهمین اساس نرخ آن در قاره آمریکا 16، اروپا 3، آسیا 2.9 و در آفریقا 12 به ازای هر 100هزار نفر است. البته یکی از دلایل بالا بودن میزان قتل در آمریکا مربوط به برخی کشورها مانند مکزیک است.

وی ادامه داد: در بررسی‌های صورت گرفته مشخص شده است 30 درصد از قربانیان عامل خشونت را می‌شناختند و 12.5 درصد قتل‌ها توسط اعضای خانواده صورت گرفته است. همچنین 35درصد زنان مقتول توسط همسر یا دوستانشان مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند.

ریشه خشونت در کودکی افراد است

این روانپزشک یادآور شد: هورمون‌های جنسی و عوامل ژنتیکی می‌توانند بر میزان بروز خشونت تاثیرگذار باشد. همچنین فرزندان مادرانی که در حین بارداری دچار استرس و فشار عصبی بوده‌اند و یا دچار عفونت‌های بارداری شده‌اند، تطابق کمتری با محیط اجتماعی خود دارند. این عدم تطابق در آینده باعث افزایش احتمال بروز خشونت می‌شود.

وی افزود: همچنین کودکانی که در خانواده مورد خشونت واقع شده‌اند در بزرگسالی رفتارهای خشونت آمیز از خود بروز می‌دهند.

ترابی یادآور شد: اگر در خانواده‌ای گرم و صمیمی مهارت‌های حل مساله و نحوه درک دیگران به کودک آموزش داده شود معمولا در آینده کمتر دچار خشونت می‌شوند. روابط سرد اعضای خانواده با یکدیگر، اختلافات حل نشده شدید، جدایی و طلاق، عدم تعامل مناسب اعضای خانواده با یکدیگر منجر به بروز خشونت در فرزندان این خانواده‌ها می‌شود.

وی ادامه داد: در برخی موارد کسانی که رفتارهای خشونت آمیز از خود بروز می‌دهند در کودکی قربانی خشونت شده‌اند و مورد سوء استفاده دیگران قرار گرفته‌اند، به طوری که مورد بهره‌کشی اقتصادی، جنسی و جسمی نیز قرار داشته اند. دلایل متعددی برای این مسأله ذکر شده است. یک از این دلایل تغییرات شناختی قربانیان خشونت است. این افراد معمولا محیط اجتماعی را تنش‌زا و خطرناک می‌بینند و این نحوه ادراک، واکنش خشونت آمیز بیشتری به همراه دارد. یک تئوری دیگر یادگیری خشونت است. به طوری که وقتی فردی در کودکی قربانی خشونت می‌شود این رفتار را به عنوان یک راه حل مؤثر یاد می‌گیرد و در آینده نیز این رفتار را بروز خواهد داد. همچنین مبانی بیولوژیک نیز مطرح شده است. به عنوان مثال خشونت می‌تواند باعث تغییراتی در ساختار و عملکرد مغز شود به طوری که فرد را مستعد پرخاشگری کند.

این روانپزشک یادآور شد: عوامل اجتماعی نیز در بروز خشونت نقش دارد به طوری که در منابع معتبر علمی قید شده که خانواده در قیاس با دولت اولین و بهترین دفاع در برابر خشونت است. برهمین اساس یکی از راهکارهای کاهش خشونت، آموزش والدین و خانواده‌ها است که راه‌های حل مساله و راه‌های تطابق و کم کردن تنش‌های خانوادگی را به کودکان آموزش دهند.

ترابی با اشاره به سایر علل بروز خشونت گفت: مجردها بیشتر دچار خشونت می‌شوند، همچنین مصرف و دسترسی به مواد مخدر و الکل میزان خشونت را چندین برابر افزایش می‌دهد. البته افرادی که پایبند به اصول و دیدگاه‌های مذهبی و آیین‌های دینی هستند کمتر رفتارهای خشونت آمیز از خود بروز می‌دهند.