دایرة المعارف دانش‌بنیان‌ها ۱۰۳؛
ایران جای خالی همسایه‌های قطر را پر می‌کند؟
از روز گذشته کشورهای بزرگ عربی حوزه خلیج‌فارس تصمیم گرفتند تا قطر را از جمع متحدان خود خارج کنند و این کشور کوچک عربی خلیج فارس را دیگر به عنوان متحد عربی خود نخوانند؛ تصمیمی که با ایجاد شرایط خاص در قطر همراه شد.
به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا از اعتماد، ایران و قطر دو کشور همسایه‌ای هستند که در یکی دو سال گذشته با وجود روابط قدیمی‌شان اما مراودات تجاری چشمگیری با یکدیگر ندارند و تنها بر پایه توافقات قبلی روابط تجاری- اقتصادی دو کشور ادامه یافته است. به گونه‌ای که طبق آمار موجود در اتاق بازرگانی ایران، آخرین آمار موجود از مبادلات اقتصادی و تجاری به پایان سال ٩٤ ختم می‌شود و برای سال ٩٥ هیچ آماری ثبت نشده است.
ایران و قطر مشترکات زیادی دارند؛ از جمله آنکه هر دو عضو اوپک، جنبش عدم تعهد و سازمان همکاری اسلامی هستند. قطر همچنین چندین نشست در سطوح بالای مقامات با ایران برای توافقات اقتصادی و امنیتی برگزار کرده است.
در زمان محمدرضاشاه پهلوی، یک توافقنامه بین ایران و قطر منعقد شد. اما در زمان جنگ ایران و عراق، قطر کمک‌های اقتصادی زیادی به صورت وام یا کمک بلاعوض به صدام حسین کرد. یک سال پس از پایان جنگ، ادعای ایران مبنی بر اینکه یک‌سوم مخازن میدان گازی شمال قطر در آب‌های ایران واقع شده است، با توافقنامه‌ای به مضمون بهره‌برداری مشترک طرفین از مخازن خاتمه یافت. پس از پایان جنگ خلیج فارس، حمد بن خلیفه آل ثانی از مشارکت ایران در تامین امنیت خلیج فارس استقبال کرد. هرچند به دلیل مخالفت دیگر کشورهای عربی خلیج‌فارس این امر هیچگاه محقق نشد.
در سال ۲۰۱۰ میلادی و در نشست میان هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه ایالات متحده امریکا و نخست وزیر قطر، حمد بن جاسم بن جبر آل‌ثانی در دوحه، حمد بن جاسم بن جبر آل‌ثانی اعلام کرد که اگر ایران تلاش‌های رسیدن به سلاح هسته‌ای را ادامه دهد، این یک رقابت ناسالم در منطقه خواهد بود. او همچنین برقراری مذاکرات مستقیم میان امریکا و ایران را خواستار شد.
هر دو کشور روابط اقتصادی تنگاتنگی در زمینه‌های اقتصادی و به ویژه صنایع نفت و گاز دارند. ایران و قطر مشترکا بزرگ‌ترین منبع گاز طبیعی جهان را کنترل می‌کنند علاوه بر همکاری‌ها در زمینه نفت و گاز، این دو کشور همکاری‌هایی نیز در زمینه کشتیرانی دارند.
با این حال، از این پس و با تصمیمی که کشورهای بزرگ عربی برای قطع رابطه با قطر گرفته‌اند به نظر می‌رسد فضا برای همکاری‌های بیشتر با ایران وارد فازی جدید خواهد شد. ایران و قطر هم‌اکنون نیز روابط سیاسی با یکدیگر دارند هر دو دارای سفارتخانه در کشور دیگری هستند و نزدیک به ٣٠ هزار نفر ایرانی در قطر زندگی می‌کنند. پس از حمله به سفارت و کنسولگری عربستان سعودی در ایران روابط بین ایران و قطر نیز به سردی گرایید و قطر به عنوان یکی از کشورهای عربی به حمایت از عربستان سطح روابط خود را با ایران کاهش داد. پس از حمله به سفارت عربستان سعودی در ایران، قطر این اقدام را محکوم کرد و سفیرش در تهران را فراخواند و همچنین وزیر امور خارجه قطر طی نامه‌ای به سفارت ایران در دوحه اعتراض کشورش را اعلام کرد.
سه دهه، فقط ١٠٠ میلیون دلار!
بررسی‌ها نشان می‌دهد که حجم مبادلات تجاری این دو کشور طی سه دهه گذشته، خیلی زیاد نبوده و به کمی بیشتر از ١٠٠ میلیون دلار می‌رسد. البته در این میان سهم ایران از صادرات بسیار بیشتر از واردات است. عمده صادرات ایران به قطر را محصولات معدنی، انواع کفپوش، زعفران و پسته تشکیل می‌دهد و البته بخشی از این صادرات نیز مربوط به حیوانات زنده است که در مجموع حجم صادرات در سال گذشته به کشور قطر به بیش از ٨٩ میلیون دلار رسیده است.
از سوی دیگر میزان واردات از قطر در همین مدت نیز حدود ١٨ میلیون دلار بوده که مهمترین کالاهای وارداتی از این کشور محصولات خونی و مکمل‌های دارویی بوده است. از طرف دیگر این وضعیت می‌تواند برای قطر یک فرصت تلقی شود چراکه این کشور با عربستان رقابت اقتصادی دارد و ایران می‌تواند با استفاده از این فرصت، صادرات خود را به قطر گسترش دهد.
اما از این پس به نظر می‌رسد که روابط اقتصادی ایران و قطر وارد فازی جدید خواهد شد و باید دو کشور از موقعیت پیش‌آمده جدید استفاده کنند.
پیش از این نیز در دولت دهم قرار بود روابط دو کشور افزایش قابل توجه یابد و حتی به بیش از یک میلیارد دلار برسد اما طبق آمار اتاق بازرگانی ایران حجم مبادلات دو کشور در سال ٩٤ به عنوان سال پایانی که حجم مبادلات تجاری دو کشور در این سایت ثبت شده است میزان صادرات به ١٤٦ میلیون و ٥٧٣ هزار و ٢٦ دلار رسیده است و حجم واردات به ٣ میلیون و ٩٥ هزار و ٧٧٥ دلار رسیده است. به نظر می‌رسد قطع روابط تجاری بعد از حمله به سفارت عربستان موجب شده تا سایت اتاق بازرگانی آماری از مبادلات سال ٩٥ و ٩٦ را منتشر نکند.
همچنین این آمار نشان می‌دهد که حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال ٩٣ در واردات به ١٨ میلیون و ٧٤٧ هزار و ٢٤٨ دلار رسیده است که این رقم در صادرات به ٨٩ میلیون و ٦١٧ هزار و ٩٢٠ دلار بوده است. همین آمار نشان می‌دهد که حجم واردات سال ٩٢ کشور هم ١٧ میلیون و ٦٧٨ هزار و ٨٤٩ دلار بودو در مقابل حجم صادرات ٩٦ میلیون و ٦٦١ هزار و ٧٨٠ دلار است.
بررسی روابط دو کشور در فاصله سال‌های ٩٠ تا ٩٤ نشان از افزایش حجم مبادلات دارد به گونه‌ای که حجم واردات در سال ٩٠ از ٧ میلیون و ٣٨٠ هزار و ١١٨ دلار در سال ٩١ به ١٩ میلیون و ٧٤٧ هزار و ٩٤٢ دلار و در سال ٩٢ به ١٧ میلیون و ٦٧٨ هزار و ٨٤٩ دلار رسیده بود این روال برای سال‌های ٩٣ و ٩٤ هم ادامه یافت.
همین روال افزایشی در صادرات هم بود و صادرات دو کشور از ٧٦ میلیون دلار در سال ٩٠ به ٨٥ میلیون دلار در سال ٩١ و بعد از آن به ٩٦ میلیون دلار در سال ٩٢ رسیده است که همین در سال ٩٣ به ٨٩ میلیون دلار و در سال ٩٤ به ١٤٦ میلیون دلار رسیده است.
با این شرایط جدید اما به نظر می‌رسد روابط دو کشور متفاوت شده و از این پس شاهد حضور بیشتر ایرانی‌ها و قطری‌ها در دو کشور هم خواهند بود و شاید این تصمیم بتواند روابط سرد شده دو طرف را کمی گرم کند. روابطی که به نظر می‌رسد می‌توان جای خالی کشورهایی که دیگر قرار نیست با این کشور کوچک عربی روابط تجاری داشته باشند را پر کند.
انتهای پیام/
