رشد فعالیت‌های انتخاباتی در شبکه‌های اجتماعی/ «لایو»ترین انتخابات تاریخ

به گزارش گروه رسانه های دیگر آنا از اعتماد، این روزها، تلگرام و توییتر بدون شک تبدیل به رسانه نخست انتخابات شده است. اخبار مربوط به انتخابات پیش از آنکه روی خروجی خبرگزاری یا صفحات روزنامه‌ها قرار گیرد، در کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی دست به دست می‌شود. اتفاقات مربوط به گردهمایی هواداران کاندیداها محدود به محل برگزاری گردهمایی نمی‌شود و لایو اینستاگرام این امکان را به کاربران این شبکه اجتماعی می‌دهد تا به شکل مجازی در گردهمایی کاندیدای محبوب خود حضور پیدا کنند. به تعبیر بسیاری از کارشناسان «لایو اینستاگرام» پدیده این دوره از انتخابات است؛ پدیده‌ای که انحصار صدا و سیما را برای اطلاع‌رسانی شکست، تا جایی که حسن روحانی، رییس‌جمهور در اجتماع هوادارانش در استادیوم آزادی تهران در خصوص مخالفت برخی تفکرات با شبکه‌ اجتماعی و آزادی اینترنتی و فضای مجازی اعلام کرد: «ما می‌خواهیم جوانان ما با صدای بلند سخن بگویند؛ دورانی که فقط یک صدا و سیما بخواهد بر افکار مردم حاکم باشد تمام شده است. ما با زیرساخت‌های شبکه ارتباطی کاری خواهیم کرد که یک‌یک جوانان بتوانند با موبایل خود یک صدا و سیما باشند.» روحانی این سخنان را در حالی می‌گفت که علاوه بر جمع چندده هزار نفری حاضر در استادیوم آزادی، ٢٥ هزار کاربر از سراسر ایران و جهان از طریق لایو اینستاگرام سخنانش را به طور زنده دنبال می‌کردند. سخنرانی او در روز ٢٣ اردیبهشت، با ٢٥ هزار بیننده آنلاین در اینستاگرام رکورد‌دار میزان بازدید لایو اینستاگرام در میان حساب‌های کاربری ایران بود. پخش زنده اینستاگرام امکانی است که اخیرا در اختیار کاربران اینستاگرام قرار گرفته است و در ابتدا برای بسیاری، دلواپسی‌هایی را ایجاد کرد که از این امکان استفاده‌های غیر اخلاقی شود، اما کاربران شبکه‌های اجتماعی نشان دادند که در بزنگاه‌ها می‌توانند با تکیه بر سواد رسانه‌ای از ابزارهایی که در اختیار دارند استفاده‌ای صحیح و تاثیرگذار داشته باشند. لایو اینستاگرام با نقش پررنگی که در این دوره از انتخابات داشت، ثابت کرد که دولت روحانی که همواره بر ایستادگی در برابر محدودیت‌ها برای کاربران فضای مجازی، تاکید دارد، نتیجه این ایستادگی را به درستی دریافت کرده است. تمامی کاندیداها به یک اندازه شانس و سهم از فضای مجازی داشتند. در عین حال نشست‌ها و مناظره‌های زنده که در روزهای منتهی به انتخابات از حساب‌های کاربری ستادهای مرکزی کاندیداها پخش می‌شود، در روشنگری و آگاه‌سازی مردم برای شرکت در انتخابات بی‌تاثیر نبوده است. تحلیل‌هایی که کارشناسان در این مناظره‌ها و نشست‌ها ارایه می‌دهند، می‌توانست به کسانی که در روستایی دوردست یا شهری دور افتاده هستند، این امکان را بدهد که به راحتی به آرا و نظرات کارشناسان مختلف دسترسی داشته باشند. در کنار اینستاگرام، توییتر و کاربران فعال آن هم گوشه دیگری از تنور انتخابات را داغ کردند. این شبکه مجازی که در دولت یازدهم با اقبال ویژه دولتمردان روبه‌رو بود، در ایام انتخابات مجلس در اسفند ٩٤ و انتخابات پیش رو به خوبی توانست به عنوان فضایی اجتماعی نقشی تاثیرگذار ایفا کند. امکان انتقال سریع اطلاعات در توییتر او را همچنان پیشتاز انتقال اخبار در سطح جامعه نگه داشته است. بسیاری از رسانه‌های مکتوب و الکترونیک هم با ایجاد حساب کاربری در توییتر سعی کردند از جریان سریع انتقال اطلاعات در دنیای مجازی، عقب نمانند. این شبکه اجتماعی با وجود فیلتر بودن، همچنان یکی از شبکه‌های پرطرفدار در ایران است و هر روز بر تعداد کاربران توییتر فارسی در ایران افزوده می‌شود و دلیل عمده این اقبال عمومی سرعت انتقال اطلاعات در این شبکه است. مناظره‌های انتخاباتی هم پای ثابت توییت‌های توییتر فارسی بودند. لحظه به لحظه، از زمان ورود نامزدها به صدا و سیما که تلویزیون ایران به طور زنده پوشش می‌داد، کاربران تحلیل‌ها و نکته‌سنجی‌هایی را در توییتر منتشر می‌کردند، تا زمانی که دیالوگ‌های کلیدی بین کاندیداها شکل می‌گرفت یا یکی از نامزدها جمله‌ای طلایی را به زبان می‌آورد، تک‌تک این اتفاقات با تحلیل‌هایی از سوی کاربران توییتر همراه بود. همراهی لحظه‌لحظه کاربران توییتر در مناظره‌ها تا جایی پیش رفت که در سومین مناظره نامزدهای انتخابات دوازدهم، #مناظره_سوم تبدیل به ترند یک جهانی در توییتر شد. ترند شدن سومین و پرچالش‌ترین مناظره تلویزیونی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری در میان توییت‌هایی که کاربران توییتر در سراسر جهان منتشر می‌کنند، نشان از اهمیت این موضوع برای کاربران ایرانی داشت. کاربرانی که فضای پرشور انتخابات را از خیابان‌ها و ستادهای انتخابی و دیوارهای شهر، به فضای مجازی برده‌اند و همین باعث شده تا خیابان‌ها کمتر از دوره‌های قبل چهره انتخاباتی به خود بگیرند. هر چند با تبلیغات کلاسیکی که کاندیداهای شورای شهر به شکلی بی‌نظم و عاری از هرگونه خلاقیت و زیبایی‌شناسی در سطح شهر انجام می‌دهند، شهرها تا حدودی رنگ و بوی انتخاباتی گرفته‌اند، اما غوغای اصلی انتخابات در میان کدهای کامپیوتری کاربران فعال ایرانی است. تلگرام هم یکی از پرمخاطب‌ترین شبکه‌های خبررسان در ایران است که همواره فعالیتش با چالش همراه بوده، آخرین موضوعی که نامش را برصدر خبرها نشاند، مسدود شدن امکان تماس صوتی آن در ماه‌های اخیر بود. تلگرام در روزهای پرهیجان نزدیک به برگزاری انتخابات تبدیل به ابزاری کارآمد برای ستادهای انتخاباتی نامزدهای دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری شد. ابزاری که نه محدودیت‌های رسانه‌های کلاسیک را داشت و نه خط قرمزهای رسانه ملی را. سرعت انتقال به اطلاعات و سهولت دسترسی به این شبکه بر میزان محبوبیتش در روزهای منتهی به انتخابات افزوده است. هر کدام از ستادهای فعال کاندیداها یک ستاد مجازی هم در تلگرام دست و پا کردند تا موید تاثیر‌گذاری شبکه‌های اجتماعی در تعیین سرنوشت انتخابات باشند. پوشش زنده مناظره‌ها و همچنین سخنرانی‌های انتخاباتی کاندیداها در تلگرام این امکان را به تمام کسانی که به رسانه‌های عمومی دسترسی ندارند می‌دهد که لحظه به لحظه در جریان فضای انتخابات قرار گیرند. شبکه‌های اجتماعی در این دوره از انتخابات رونق را از رسانه‌های کلاسیک مانند رادیو و تلویزیون گرفت و تعریفی جدید از تبلیغات انتخاباتی ارایه داد. تعریفی که در آن محدودیتی وجود ندارد و هیچ فیلتر و خط قرمزی برای بیان نظرات ندارد. در این میان شایعاتی با عمری کوتاه هم پای‌شان به دنیای خبرها باز می‌شود، از جمله خبری که برخی رسانه‌ها در رابطه با فیلتر شدن لایو اینستاگرام منتشر کردند، هر چند در فاصله‌ای کوتاه این خبر تکذیب شد، اما با پیشینه‌ای که در اذهان عمومی از اتفاقات مشابه وجود دارد، اخبار اینچنین، چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسد، از سویی با توجه به رویکرد دولت یازدهم به فضای مجازی، فیلتر شدن شبکه‌های مجازی امری بعید به نظر می‌رسد. محمود واعظی چند روز پیش در پاسخ به شایعات مبنی بر قطع اینترنت در روز انتخابات، به ایسنا گفت: «ما در این دولت با جدیت ایستاده‌ایم تا هیچ دستگاهی نتواند برای دسترسی مردم به فضای مجازی مشکل‌سازی کند.»