غبار دریاچه ارومیه «سمی» است؟

مدیردفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه افزود: بنابراین با استفاده از فناوری سنجش از راه دور مطالعاتی را انجام دادیم و برخی کانون‌های غبار را شناسایی کردیم و متوجه شدیم که در اطراف دریاچه و در برخی مکان‌ها پتانسیل ایجاد غبار داریم، بنابراین در طی ۶ ماه این کانون‌ها را شناسایی کردیم و به سازمان مراتع و جنگل‌ها اطلاع دادیم و آن‌ها نیز مطالعات میدانی را انجام دادند و متوجه شدیم که وضعیت غبار نمکی آن گونه دستگاه‌های اجرایی فکر می‌کردند، نیست و وضعیت بسیار اسفبار است.

این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: همچنین ستاد احیا با کمک یک محقق ایرانی دانشگاه کلمبیا در ۳ روستا بر روی ۸۸ کودک بین ۸ تا ۱۳ سال مطالعاتی را انجام داد، در این مطالعات دستگاه‌هایی برای اندازه‌گیری غبار نصب شد و سه بار در هر روز آزمایش «اسپیرومتری» که حجم ریه افراد را اندازه می‌گیرد، انجام شد و نتایج این پژوهش که توسط متخصصان ریه نیز مورد سنجش قرار گرفت؛ نشان می‌دهد که درصد قابل توجهی از این بچه‌ها دچار مشکل ریه شده‌اند، بنابراین این مطالعات به اضافه مطالعات مربوط به شناسایی غبار جمع‌آوری شدند و در سال ۹۴ به دانشگاه‌های علوم پزشکی در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی داده شدند.

وی توضیح داد: دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز تحقیقی را آغاز کردند که حدودا در اواخر بهمن و یا اوایل اسفند گزارش اولیه ارزیابی سریع خود را ارائه می‌دهند، مطالعه دیگری را نیز استان‌های آذربایجان شرقی و غربی شروع کردند که در آن حدود ۲ هزار نفر مورد مطالعه هستند، این مطالعه که ۵ ساله است، آثار خشک شدن دریاچه را بر روی افرادی که در منطقه هستند؛ بررسی می‌کند.

بروز سرطان در چند نسل، نتیجه خشک شدن دریاچه‌های مشابه

تجریشی گفت: از طرف دیگر مطالعات تطبیقی نیز بر روی دریاچه «آرال» و دریاچه «سالتون» نشان می‌دهد که خشک شدن این دریاچه‌ها به لحاظ زیست محیطی و بهداشتی آثار بدی بر جای گذاشته است. به لحاظ اپیدمولوژیک نزدیک‌ترین مطالعات صورت گرفته، مطالعات بر روی دریاچه آرال است که نشان می‌دهد؛ کم‌خونی، سرطان ریه، بیماری‌های گوارشی و پوستی در چند نسل اتفاق افتاده که این مطالعات نگرانی ایجاد می‌کند، زیرا در دریاچه آرال در هر لیتر آب ۱۰ گرم نمک وجود داشت، اما در دریاچه ارومیه در هر لیتر آب بیش از ۳۵۰ گرم نمک وجود دارد.

وی با بیان اینکه در دریاچه ارومیه حجم نمک به قدری است که روی لب افراد نمک می‌نشیند و غبار کاملا احساس می‌شود، خاطر نشان کرد: غبار، حرکت آن و کانون و منشا آن‌ها نیز در تصاویر ماهواری‌ای قابل مشاهده است.

این عضو ستاد احیا دریاچه ارومیه تاکید کرد: همچنین در بالا دست دریاچه ارومیه بیش از ۵۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی وجود دارد که از سموم استفاده می‌کنند و این سموم همراه آب به دریاچه می‌آید و آب که تبخیر می‌شود؛ این سموم به ذرات معلق کف دریاچه می‌چسبند. بنابراین زمانی که غبار بلند می‌شوند؛ مطمئنا سموم را نیز با خود بلند می‌کنند.

نگرانی برای سلامتی مردم

تجریشی با اشاره به مطالعات صورت گرفته بر روی دریاچه سالتون، توضیح داد: در دریاچه سالتون در غرب امریکا در طول ۲۰ سال پس از خشک شدن دریاچه مورد مطالعه بود که این مطالعات نشان می‌دهد؛ خسارات بهداشتی برای ۲ میلیون نفری که در حاشیه این دریاچه زندگی می‌کردند ۲۰ میلیارد دلار برآورد شده‌است در حالی که در حاشیه دریاچه ارومیه ۶ میلیون نفر زندگی می‌کنند به همین علت نیز می‌توانیم انتظار داشته باشیم این عدد در صورت خشک شدن دریاچه ارومیه قابل توجه باشد ومشکلات بسیار زیادی را ایجاد کند.

این استاد دانشگاه افزود: با توجه به مطالعات اولیه و مطالعات تطبیقی دریاچه‌های مشابه جهان، نگرانی ما در زمینه مسائل بهداشتی ناشی از خشک شدن دریاچه باید قابل توجه باشد، از نظر بالینی نیز منتظریم وزارت بهداشت نتایج را اعلام کند، البته ما برای اینکه مشکلی برای مردم پیش نیاید پس از شناسایی کانون‌های غبار با ایجاد قرق، پوشش گیاهی و کاشت درخت و همچنین اقدامات سازمان مراتع و جنگل‌ها تلاش کردیم تا آسیب‌پذیری را به حداقل ممکن برسانیم، اما وسعت خشکی بسیار زیاد است و این اقدامات تنها می‌تواند آسیب پذیری را کاهش دهد.

افزایش ۲ و نیم برابر اشعه ماورا بنفش

وی تاکید کرد: مطالعه دیگری که با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای انجام شده و آثار اشعه فرابنفش را بررسی می‌کند، نشان می‌دهد بعد از سال ۲۰۰۷ ناگهان حدود ۲و نیم برابر اشعه ماورا بنفش در اطراف دریاچه افزایش پیدا کرده‌است. انعکاس برگشتی این اشعه از کف دریاچه خشک شده و نمکی، می‌تواند آثاری بر افزایش بیماری‌هایی همچون آب مروارید، سرطان پوست، و بیماری‌های چشمی بگذارد، بنابراین ما منتظریم که جامعه پزشکی نتایج مطالعات سریعی را که قول داده‌اند تا اوایل اسفند بدهند تا یک جمع بندی داشته باشیم.

تجریشی با اشاره به تحقیق سازمان انرژی اتمی در سال ۹۲-۹۳ توضیح داد: این تحقیق به دلیل نگرانی از وجود مواد رادیو اکتیو انجام شد و نشان داد که از این بابت هیچ نگرانی وجود ندارد و چه گرد و غبار بلند شده و چه رسوبات، هیچ کدام آثاری از رادیو اکتیو ندارند.

عضو ستاد احیا دریاچه ارومیه ادامه داد: خشک شدن درختان، به دلیل خشک شدن دریاچه ارومیه به ویژه در شرق دریاچه در تابستان کاملا مشهود است، اکنون با شور شدن خاک نیز روبرو هستیم و همچنین این اتفاقات بر روی جمعیت زنبورهای عسل در منطقه نیز اثر گذاشته که این مساله می‌تواند بر اکولوژی و کشاورزی منطقه آثار زیانباری داشته باشد. همچنین خشک شدن دریاچه ارومیه بر روی اقلیم منطقه اثر داشته است به طوری که زمستان‌های سرد‌تر و تابستان‌های گرم‌تر را در منطقه شاهد هستیم.

تراز دریاچه به اندازه یک ساختمان ۳ طبقه افت کرده‌است

وی در ارتباط با وضعیت کنونی دریاچه ارومیه گفت: تراز دریاچه ارومیه اکنون نسبت به سال گذشته تقریبا ۳۰ سانتی‌متر بیشتر شده‌است و اگر تغییرات سطح دریاچه را که از نظر مناطق آسیب‌زا و منتشر کننده غبار نمکی مهم است، بررسی کنیم بیش از ۲ هزار کیلومتر مربع از سطح دریاچه آب دارد و ۶. ۱ میلیارد مترمکعب نیز آب در دریاچه وجود دارد.

تجریشی ادامه داد: اگر از سال ۱۳۹۲ تاکنون بخواهیم مقایسه کنیم؛ تقریبا تغییرات در دریاچه زیاد نبوده است و ما در مورد یک الی ۲ سانتی‌متر تغییر صحبت می‌کنیم، زیرا هدف ما در دو سال اول احیای دریاچه ارومیه، یعنی از سال ۹۳ تا ۹۵ این بود که وضعیت دریاچه بد‌تر از قبل نشود، اما از سال‌های۷۳-۷۴ تا ۹۴-۹۳ تراز دریاچه در طی ۲۰ سال به اندازه ۸ متر یعنی به اندازه یک ساختمان سه طبقه افت کرده است.

این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه افزود: بنابراین بر اساس نظر محققان و اندیشمندان در طی ۲ الی ۳ سال اول حتما باید وضعیت دریاچه تثبت می‌شد که این اتفاق افتاد و با توجه به اقدامات اجرایی انجام شده نه تنها توانستیم تراز دریاچه را تثبیت کنیم، بلکه توانستیم در سال گذشته و امسال روند افزایشی در تراز آب داشته باشیم و از سال آبی کنونی باید احیای دریاچه آغاز شود و این یعنی کاهش مصرف آب توسط بخش‌های مختلف را داشته باشیم.