در گفت‌وگو با آنا
مظفری‌ساوجی: فکرها و زندگی‌ها فست‌فودی شده است/ چاپ سوم «غزل اجتماعی معاصر» در راه انتشار
مهدی مظفری ساوجی معتقد است در بازار آشفته کتاب، عوامل متعددی وجود دارد که میزان فروش را تعیین می‌کنند. در این میان حتی شکل و شمایل کتاب هم در انتخاب و خرید آن مهم است؛ از طرف دیگر، در همین بازار بی‌رونق و کساد، کتاب‌هایی هستند که چندین و چند نوبت چاپ می‌شوند و مخاطبان زیادی دارند.
مهدی مظفری ساوجی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا، از انتشار سومین نوبت چاپ دوره سه جلدی «غزل اجتماعی معاصر» در آینده نزدیک خبر داد و گفت: «این کتاب که در دومین چاپ، با تغییرات و تجدید نظرهایی همراه بود، در آستانه چاپ سوم است.»
وی ادامه داد: «از آنجایی که بعد انتشار این کتاب (تقریبا از 12 سال پیش) منتقدان و صاحب‌نظران متعدد و مختلفی درباره آن اظهار نظر کردند، در سومین چاپ، گزیده‌ای از این نظرات را پشت هر جلد آورده‌ایم. به این ترتیب پشتِ جلد اول نظرات منوچهر آتشی، مرتضی کاخی و بهاءالدین خرمشاهی، پشتِ جلد دوم نظرات محمدعلی بهمنی، منصور اوجی و اسد‌الله امرایی و پشت جلد سوم نظرات مسعود کیمیایی و فاضل نظری قید خواهد شد.»
این نویسنده و پژوهشگر که قصد دارد چند سال بعد و احتمالاً در سال ۱۴۰۰ این مجموعه را که دربردارنده غزلهای اجتماعی معاصر از ۱۲۸۵(انقلاب مشروطه) تا ۱۳۸۴(پایان دولت اصلاحات) است، تکمیل کرده و بازه زمانی مورد بررسی غزلهای معاصر را در ویراست بعدی افزایش دهد، درباره چاپ سوم این مجموعه گفت: «شمارگان در چاپ سوم، محدودتر در نظر گرفته شده، چرا که این کتاب مخاطب خاص خودش را دارد و شرایط بازار نیز حکم می‌کند که ناشران دست به عصاتر از گذشته پیش بروند.»
سراینده مجموعه شعرهای «رنگ‌ها و سایه‌ها»، «سایه‌ام را بر دیوار جا گذاشته‌ام» و «بیمارستان» در این‌باره توضیح داد: «تا پیش از انقلاب (در دهه ۵۰) تیراژ‌های بیست هزار و پنجاه هزارتایی در چاپ نخست متداول بودند. مثل من در کتابخانه‌ام مجموعه شعرهایی از شفیعی کدکنی در نیمه دوم دهه 50 دارم که چاپ اول آن پنجاه هزار و چاپ دوم بیست هزار و چاپ سوم ده هزار است. یعنی یک کتاب شعر در کمتر از یک سال هشتاد هزار نسخه چاپ شده است. بعد از دهه ۶۰، تیراژ متوسط کتاب به ده هزار نسخه رسید و رفته رفته به پنج هزار و سه هزار نسخه کاهش پیدا کرد. اما در حال حاضر شرایط بازار کتاب ایجاب می‌کند کتاب‌ها، با شمارگان هزار و حتی کمتر منتشر شوند.»
وی توضیح داد: «بعضی از کتاب‌های درجه یک و ارزشمند، حتی زیر یکصد نسخه تیراژ دارند. مثلا من اخیراً کتاب ارزشمندی، در قطع وزیری و با جلد سخت از رسول جعفریان –رییس سابق کتابخانه مجلس- دیدم که شمارگانش ۲۰ نسخه بود. بله بیست نسخه!»
این شاعر و نویسنده در پاسخ به این سوال که چه عواملی در کاهش شمارگان تاثیر دارند، به گستره‌ای از عوامل اشاره کرد و گفت: «در رأس این عوامل، باید به ورود جامعه به دنیای مجازی اشاره کرد؛ دنیایی که مطالب در آن سهل‌الوصول شده و مردم سعی می‌کنند از نزدیک‌ترین و آسان‌ترین راه به مقصد برسند. حالا اینکه آن مقصد با مقصد اصلی و حقیقی چه‌قدر فاصله دارد بماند. دیگر کسی حوصله فکر کردن ندارد و زندگی‌ها فست‌فودی شده. دوست دارند هرچیزی را خیلی زود و با صرف کمترین وقت و هزینه به دست بیاورند.»
مظفری ساوجی ادامه داد: «به هر حال به دست آوردن آگاهی، هزینه‌هایی دارد اما با شیوع شبکه‌های اجتماعی و امکانات دنیای مجازی، این هزینه‌ها به حداقل رسیده است. در چنین شرایطی دیگر کمتر کسی برای خرید یک کتاب، 20 هزار تومان هزینه می‌کند. البته در این زمینه، وضعیت ملتهب معیشت مردم را نیز نباید نادیده گرفت.»
وی اظهار داشت: «وقتی مردم دغدغه نان و مسکن و هزینه‌های دیگر روزمره را دارند، طبیعی است که کتاب را از سبد خانواده خارج می‌کنند. حتی نویسندگان هم توانایی خرید کتاب‌شان پایین آمده و برای خرید کتاب یا دیگر محصولات فرهنگی، باید چرتکه دست‌شان بگیرند. مثلاً فکر می‌کنید چند نفر از میان کسانی که نیاز مبرم به کتاب‌هایی نظیر «تاریخ فلسفه راتلج» و نظایر آن دارند توانایی خرید آن را پیدا می‌کنند. خود من الآن دو سال است که می‌خواهم این کتاب را تهیه کنم، اما باید برای خرید آن از یکسری حوایج دیگر چشم‌پوشی کنم که نمی‌توانم. در واقع این‌ها همان حکایت شرح این هجران و این خون است.»
این شاعر و پژوهشگر ضمن بیان این مطلب که این هزینه‌ها هستند که ما و زندگی ما را کنترل می‌کنند، گفت: «سومین مساله که امروزه در میزان خرید کتاب مؤثر است، کیفیت کتاب است. مردم حتی روی ظاهر کتاب نیز سخت‌گیر شده‌اند و فرم و شکل کتاب و مسائلی نظیر جلد، جنس کاغذ، فونت حروف، و دیگر مسائل مربوط به گرافیک کتاب نیز برای‌شان مهم است. به عنوان مثال وقتی کتاب ترجمه‌ای به صورت همزمان و با چند مترجم از سوی چند نشر منتشر می‌شود، کیفیت فیزیکی و ظاهری کتاب، یکی از فاکتورهای خرید مردم است؛ خصوصا برای مخاطبان عام‌تر.»
وی افزود: «اگر در گذشته زنده‌یاد محمد زهرایی حساسیت زیادی روی کیفیت کتاب داشت، در حال حاضر بسیاری از ناشران متوجه این ضرورت شده‌اند و سعی می‌کنند با ارتقای سطح کیفی کتاب، مخاطبان و مشتریان بیشتری را جذب کنند. این مسائل نیاز به توجه و بررسی بیشتر دارد تا بشود درباره بازار کتاب، به نتایج روشن‌تر و شفاف‌تری برسیم.»
مظفری‌ساوجی گفت: «با وجود این مسائل، در همین بازار بی‌رونق و کساد، کتاب‌هایی هستند که چندین و چند نوبت چاپ می‌شوند و مخاطبان زیادی دارند. یعنی اینجا ما با یک پارادوکس مهم مواجه‌ایم: اگر واقعاً بازار کتاب کساد است، پس این آثار را که گاهی حتی بیش از پنجاه چاپ هم می‌خورند، با چه معادله‌ای می‌شود توضیح داد و توجیه کرد. مثلاً «پیامبر و دیوانه»، با ترجمه نجف دریابندری بیش از هشتاد بار منتشر شده. یا مثلاً کتاب‌های فاضل نظری در همین بازار، بیش از چهل بار تجدید چاپ شده. یا آثار مصطفی مستور، زویا پیرزاد، فریبا وفی، عباس معروفی و نظایر این نویسندگان در حوزه ادبیات داستانی. البته این قضیه نقیضه‌های دیگری هم دارد که بماند.»
انتهای پیام/
