بهانه‌گیری‌های سعودی مانع صعود قیمت نفت

حوری قاسمی،‌ گروه اقتصادی- نشست اوپک دو روز دیگر برگزار می‌شود تا با توافق اعضای این کارتل نفتی سریال نفت ارزان متوقف شود.

اما پیش از این نشست قرار بود تا اوپکی‌ها و غیر اوپکی‌ها امروز در وین گردهم آیند تا روند کاهش یا تثبیت قیمت نفت را مورد بررسی قرار داده و بهترین راهکار را برای رسیدن به توافقی مطلوب ارائه کنند. نشستی که با بهانه‌گیری‌های عربستان و اظهارات دو پهلوی روسیه لغو شد.

عربستان مانند اغلب موارد با انداختن توپ به زمین سایر تولیدکنندگان نفت،‌ اینگونه جلوه داد که برای رسیدن به این توافق همه تلاش خود را می‌کند اما اختلاف نظر بین برخی اعضا است که سبب شده تا نتوان با کشورهای غیر اوپک وارد مذاکره شد.

عربستان موضوع را اینگونه مطرح کرده که «تا در دل اوپک به توافقی نرسیم، نمی‌توان انتظار داشت که با غیر اوپکی‌ها فهمی مشترک حاصل شود.»

با همین بهانه و در بحبوحه اختلاف نظر درباره شیوه مشارکت اعضا در برنامه کاهش تولید این سازمان، عربستان از گفت و گو با روسیه و دیگر تولیدکنندگان غیراوپک کنار کشید.

البته شنیده‌ها حاکی از آن است که اوپک از اعضا خود برای یک نشست داخلی دیگر به منظور حل اختلاف‌ها بویژه در مورد مشارکت دومین و سومین تولیدکننده این سازمان یعنی عراق و ایران، دعوت کرده است.

هرچند که عراق و ایران به‌تازگی گام‌هایی برای پیوستن به توافق پیشنهادی کاهش تولید اوپک برداشته‌اند اما برای سعودی‌ها جلب موافقت عراق و ایران کار آسانی نخواهد بود.

عراق گفته است برای ادامه مبارزه با داعش به درآمد نفتی نیاز دارد. بغداد ماه گذشته شرکت‌های نفتی بین‌المللی را تشویق کرد برای بالابردن تولید نفت این کشور در سال 2017 با آن همکاری کنند؛ چنین اقدامی با هر توافق برای کاهش تولید در تضاد است.

بغداد همچنین ادعا می‌کند در دوران ریاست جمهوری صدام حسین، زمانی که این کشور تحت تحریم‌های بین‌المللی بود، سایر اعضا سهم ارزشمند بازار نفت آن را تصاحب کرده‌اند. نکته مهم این است که عراق اکنون بسیار بالاتر از زمان ریاست جمهوری صدام نفت تولید می‌کند و از سهم 6.5 درصدی خود از تولید اوپک در سال 2004 میلادی اکنون به 13.2 درصد سهم تولید اوپک رسیده است.

در واقع فارغ از عربستان که از نبود رقبا در بازار نفت بیشترین بهره سیاسی و صد البته اقتصادی را برده،‌ این عراق است که توانسته در آشفته بازار تولید نفت اعضای اوپک در غیاب سهمیه‌بندی این سازمان، نهایت بهره‌برداری را داشته باشد.

در این شرایط عراق چند سالی است بالاتر از سهم سهمیه بندی خود نفت تولید می‌کند اما هیچ اعتراضی از سوی سایر کشورها در این مورد به گوش نمی‌رسد در حالی که ایران اکنون از سهمیه خود در اوپک نیز کمتر تولید می‌کند و همواره به عنوان مقصر برهم خوردن بازار نفت به جهان معرفی می‌شود.

لازم است به این نکته اشاره شود که سهم ایران از تولید اوپک از 12.7 درصد در سال 2004 به 10.5 درصد در سال 2016 رسیده و حتی در زمان تحریم‌ها این رقم به حدود 806 درصد از تولید اوپک نیز کاهش پیدا کرده است.

همچنین پیش از آنکه ایران تولید و صادرات خود را از ژانویه 2016 افزایش دهد،‌ کاهش قیمت نفت آغاز و حتی تا زیر 30 دلار نیز آمده بود.

بنابراین ایران نقشی در مازاد عرضه موجود در بازار و به دنبال آن کاهش شدید قیمت نفت ندارد و کشورهایی باید این مازاد را از بازار خارج کنند که بیشترین سهم را در سرریز تقاضای نفت داشته‌اند.

از همین رو برای ایران تحریم‌های بین‌المللی می‌تواند دلیل مخالفت با هر برنامه کاهش تولید باشد. ایران که کمتر از یک سال است از تحریم‌های غرب علیه بخش انرژی این کشور که چند سال بر آن تحمیل شده بود، خلاص شده در تلاش است تا با درآمدهای نفتی بیشتر از محل فروش نفت بتواند اقتصاد خود را بازسازی کند. اقتصادی که به واسطه انزوا از بازارهای جهانی نیاز به تزریق نقدینگی و خروج از رکود دارد.

بر همین اساس ایران ظرف چند ماه بعد از اجرایی شدن برجام،‌ توانست صادرات نفت خود را به بیش از دوبرابر زمان تحریم برساند و تا حد زیادی به رقم صادرات در پیش از تحریم ها بازگردد. سرعت افزایش تولید و صادرات نفت کشور به حدی بود که کارشناسان بین‌المللی صنعت نفت غافلگیر شدند؛ در واقع آنها تصور می‌کردند که به علت رکود دوران تحریم، صنعت نفت ایران از لحاظ فنی توان افزایش سریع تولید را ندارد.

همچنین ایران، توانست رقیبانی که در دوران تحریم، سهم ایران از بازار جهانی نفت را اشغال کرده بودند، کنار بزند و ضمن افزایش دو برابری صادرات نفت، جایگاه سابق خود در عرصه مبادلات بین‌المللی انرژی را احیا کند.

ایران در ماه اکتبر (مهر-آبان) نزدیک به سه میلیون و 920 هزار بشکه در روز نفت تولید کرد که هنوز 80 هزار بشکه در روز با سطح تولید پیش از تحریم آن فاصله دارد.ایران بارها اعلام کرده است تا پیش از رسیدن به سطح تولید پیش از تحریم خود، به فریز تولید اقدام نمی کند.

در واقع ایران میخواهد از قاعده کاهش یا تثبیت تولید نفت مستثنی باشد زیرا اعتقاد دارد این کشور سهم خود از کاهش تولید را در سال‌های تحریم اقتصادش پرداخته و اکنون عادلانه نیست که بخواهد بازهم از سهم خود در بازار نفت چشم پوشی کند.

سیاسی کاری عربستان در تصمیمات اوپک

در مقابل عربستان فارغ از مباحث اقتصادی،‌ با توجه به اختلافات سیاسی بین دو کشور در تلاش است تا ایران را در هر زمینه‌ای محدود کند. این در شرایطی است که عربستان بالاترین میزان تاریخی تولید نفت خود را به ثبت رسانده و اکنون به تنهایی 31.5 درصد از تولید نفت اوپک را به خود اختصاص داده است.

از این جهت،‌ یکی از مهمترین محل‌های مناقشه بین دو کشور همواره سازمان اوپک بوده تا با توسل به حربه نفت،‌ همدیگر را وادار به عقب‌نشینی کنند.

عربستان در تلاش است تا با محدود کردن ایران حتی به اندازه چند صد هزار بشکه نفت، ‌دستاورد توافق هسته‌ای و برجام را شکست خورده جلوه دهد تا بتواند بهره‌برداری‌های سیاسی خود را از این موضوع داشته باشد.

زیرا اگر اراده ای سیاسی برای کنترل ایران وجود نداشته باشد برای این کشور، 100 تا 200 هزار بشکه رقمی نیست که بخواهد به واسطه آن سود چند صد میلیارد دلاری خود را که از محل افزایش قیمت نفت به دست خواهد آمد نادیده بگیرد.

اکنون همه کشورها می‌دانند که بخش انرژی هر کشوری علاوه بر تأثیری که بر تولید، رشد و امنیت اقتصادی آن دارد، از جنبه‌های سیاسی و استراتژیک نیز درخور تأمل است، از این رو، کشورهای صادرکننده انرژی (مانند نفت و گاز) به واسطه افزایش ظرفیت تولید و صادرات خود،‌ می‌توانند از قدرت و نفوذ بیشتری در جهان برخوردار باشند.

اما عربستان تنها کشوری نیست که در رسیدن به توافق سنگ‌اندازی‌های سیاسی می‌کند. روسیه بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام در جهان است و اکنون نزدیک به 11 میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کند که بالاترین سطح تولید این کشور پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی است اما این کشور با وجود آنکه هیچگاه به صراحت نگفته که در توافق شرکت نمی‌کند اما تاکنون نیز هیچ گام عملی برای دست‌یابی به توافق برنداشته است.

ماه گذشته در کنفرانس انرژی استانبول، رئیس جمهوری روسیه گفت این کشور آماده پیوستن به اوپک برای کاهش تولید است.

پوتین اضافه کرد: روسیه آماده پیوستن به تلاش‌های مشترک برای محدودسازی تولید است و باور دارد فریز یا کاهش تولید تنها راه تثبیت بخش انرژی است.

با وجود این اظهار نظرها تجربه ثابت کرده که روسیه در اینگونه توافقات تا لحظه آخر تصمیم نهایی خود را اعلام نمی‌کند و در نهایت نیز معمولا تصمیم اتخاذ شده با توافقات صورت گرفته کمی فاصله دارد. تا آنجا که پس از اعلام عربستان مبنی بر عدم حضور در نشست امروز، یک مقام آگاه در روسیه اعلام کرد که هیچ نماینده‌ای از سوی این کشور در نشست روز دوشنبه کارشناسان اوپک در وین شرکت نمی‌کند.

با توجه به این بهانه‌گیری‌ها از سوی کشورهای مختلف تولید کننده نفت نشست امروز در وین لغو شد تا بازار نفت چشم انتظار روز چهارشنبه باقی بماند تا از دل چانه‌زنی‌های سخت و سنگین وزاری نفت اوپک تصمیم نهایی خارج شود. تصمیمی که سرنوشت شش ماه آینده بازار نفت به آن بستگی خواهد داشت.