«خلّاقیت در پژوهش» به کمک مرکز تحقیقات آمد؛
عبور میوه‌های رنگارنگ وارداتی از تور سوراخ مبارزه با قاچاق
عرضه میوه قاچاق موضوعی است که طی یک سال اخیر بسیار بر سر زبان‌ها افتاد و با وجود دست به دست شدن پرونده آن در میان وزارتخانه‌ها، همچنان به وفور در مغازه و میوه‌فروشی‌های سطح شهر دیده شده و به نظر می‌رسد که دیگر افسار آن از دست نهادهای مسئول نظیر وزارتخانههای جهاد کشاورزی و صنعت نیز خارج است.
سهیلا گلی‌زاده، گروه اقتصادی: در حالی که عرضه میوه‌های قاچاق در بازار تا تشکیل کمیته مبارزه با قاچاق میوه در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز پیش رفت، این میوه‌های رنگارنگ همچنان طی هفته‌های اخیر از مقابل چشمان مشتریان رژه می‌روند و انگار قاچاقچیان میوه نه تنها فعالت خود را در برهه دست به کار شدن نهادهای نظارتی و حاکمیتی کم نکرده‌اند بلکه راه‌های گریز بیش‌تری را نیز برای راهی کردن کالای قاچاق خود به بازار در ذهن می‌پرورانند.
دپو میوه‌های قاچاق در انبارهای خارج از شهر
در این میان به نظر می‌رسد سازوکار وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت و اداره گمرک هم برای مبارزه با میوه‌های قاچاق راه به جایی نبرده است و در مقابل، خلاقیت قاچاقچیان گل کرده است و حالا با دپو کردن میوه‌ها در انبارهای خارج از شهر به دنبال دور زدن مسئولان بازرسی و مبارزه با قاچاق هستند.
آن طور که حسین مهاجران، رئیس اتحادیه میوه و سبزی به خبرگزاری مهر گفته است واردکنندگان در پی برخوردهای صورت گرفته میوه‌ها را جا‌به‌جا می‌کنند و از تهران به استان‌های دیگر می‌برند تا در انبارها دپو کنند و با آرام شدن اوضاع، دوباره میوه‌های ممنوعه را نه به صورت آشکار بلکه پنهانی در بازار عرضه کنند.
البته این واکنش از سوی واردکنندگان میوه‌های قاچاق پس از تشکیل کمیته مبارزه با قاچاق میوه رخ داد. در مقابل با وجود اینکه تصور می‌شد قاچاقچیان کمی کوتاه بیایند و بازار را به تولید داخل بسپارند،حالا انبارهای دپو خارج از تهران نمایان شده‌اند.
اصلاح مبادی ورود؛ پیشنهاد جایگزین کمیته مبارزه با قاچاق میوه
این در حالی است برخی فعالان بخش کشاورزی تشکیل کمیته مبارزه با قاچاق میوه را هم چندان موثر ندانسته و آب پاکی را بر روی دست مقامات وزارتخانههای صنعت و جهاد کشاورزی می‌ریزند.
آن‌طور که عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران به خبرنگار آنا می‌گوید مشکلاتی از قبیل خلاء‌های قوانین و مقررات حمل‌ونقلی، مبادلاتی و... به انجام قاچاق در کشور کمک می‌کند و در این میان تشکیل کمیته‌ای برای مبارزه با قاچاق میوه به جای رفع این معضلات یا اصلاح مبادی ورود نمی‌تواند چندان موثر واقع شود.
رضا نورانی با تاکید بر اینکه به جای گشت‌وگذار در خیابان‌ها و شناسایی فروشندگان میوه قاچاق باید به سراغ اصلاح ساختارها و بستن مبادی ورود رفت، عنوان می‌کند که در کشوری با این حجم تولیدکننده میوه، نباید واردات صورت گیرد اما در صورت اجتناب‌ناپذیر بودن آن،حداقل باید برای جلوگیری از تبعات قاچاق، واردات به صورت قانونی باشد.
رئیس سابق کنفدراسیون صاردات ایران درباره معایب و خطرهای ورود میوه قاچاق به کشور نیز بیان می‌کند که ورود قاچاق به کشور علاوه بر کاهش درآمدهای دولت، قاچاقچی را برای ادامه فعالیت خود حریص‌تر می‌کند. از طرفی آفات ناخوانده نیز وارد کشور می‌شود که این امر هزینه‌های بسیار سنگینی را بر روی دست تولیدکننده و دولت برای مبارزه می‌گذارد.
قاچاق یا واردات غیر رسمی؛ مسئله این است
هر چند قاچاق به عنوان پدیده‌ای مضر برای اقتصاد کشور و سلامت مصرف‌کننده محسوب می‌شود و برای جلوگیری از این پدیده باید مسئولان از انداختن توپ به زمین هم و بردن انگشت اتهام به سوی یکدیگر دست بکشند اما اگر بی‌مسئولیتی نهادهای حاکمیتی و حتی مشخص نبودن متولی اصلی مبارزه با میوه‌های قاچاق یا به تعبیر بهتر نهاد مسئولیت‌پذیر در این زمینه را کنار بگذاریم، سوال اصلی این است که آیا این حجم میوه‌های ممنوعه در بازار را می‌توان به صورت قاچاق وارد کشور کرد؟ آیا محموله‌های بزرگ با کانتینرهای یخچال‌دار جز از مبادی رسمی کشور می‌توانند از راه دیگری آمده باشند؟سوالی که به عقیده بسیاری از کارشناسان بخش کشاورزی پاسخش منفی است و بر دست‌های پشت پرده برای این حجم بزرگ قاچاق تاکید دارد.
موضوعی که عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران نیز پیش‌تر در گفت‌وگو با خبرنگار آنا بر آن تاکیده کرده و با بیان اینکه باید کانال‌های خاصی برای وارد کردن چنین حجمی از میوه‌های خارجی به کشور وجود داشته باشد چراکه این حجم انبوه را نمی‌توان با قاچاق وارد بازار کرد،خواستار ورود ستاد مبازره با قاچاق کالا و ارز به این موضوع شده بود.
به عقیده ابراهیم الهام‌پور، وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند در جمع‌آوری اطلاعات و انجام یک سری تحقیقات میدانی در قضیه میوه‌های خارجی قاچاق فعالیت کند اما مبارزه با این قاچاق از شرح وظایف آن خارج است.
وی همچنین معتقد است که بازار در ایران به صورت واسطه‌گری است و این فضای خاکستری زمینه را برای فعالیت افراد سودجو باز می‌کند؛ از سوی دیگر واردات با تشنگی بازار مواجه می‌شود و از این رو هرچه وارد شود یقینا خریداری خواهد شد.
ورود آفات ناخوانده به کشور با قاچاق
اما در این میان وزیر جهاد کشاورزی جلوگیری از توزیع میوه‌های قاچاق و از دست رفتن صرف اقتصادی این امر برای قاچاقچیان را راهکار اصلی موضوع عنوان می‌کند و می‌گوید: قصد نداریم تا اتفاقات پیش‌آمده درباره قاچاق در مرز را توجیه کنیم اما باید این نکته را نیز در نظر گرفت که در این باره بیشتر نگاه‌ها به جنبه اقتصادی آن است در حالی که بیشتر حساسیت وزارت جهاد کشاورزی در این موضوع مسایل فنی و ورود انواع آفت‌ها به کشور است.
به گفته محمود حجتی، در 10 سال اخیر به علت ورود پرتغال قاچاق به بازار با آفت مگس مدیترانه‌ای که در کشور به حالت قرنطینه بود، مواجه شدیم. همچنین قاچاق زیتون به کشور نیز آفت مگس زیتون را با خود آورد که هزینه‌های بسیاری را بر کشاوزان تحمیل کرد.
بر این اساس، بر بحث خروج ارز و منابع ملی کشور بر اثر قاچاق، بحث آلودگی احتمالی میوه‌های وارداتی قرنطینه نشده نیز مطرح است که هم می‌تواند سلامت مصرف‌کننده را به مخاطره بیندازد و هم تهدیدی برای سلامت محصولات تولید داخل باشد که بار هزینه‌ای سنگینی را بر دوش کشاورزان می‌گذارد.
اما نکته دیگر این است که ایران در اغلب محصولات کشاورزی به لحاظ حجم تولید، جزو کشورهای برتر دنیا به حساب می‌آید و قاچاق میوه یا هر محصول کشاورزی دیگر به کشور موجب بی‌رونقی بازار تولیدات داخلی و روی دست ماندن محصولات کشاورزان خواهد شد؛ موضوعی که وزیر جهاد کشاورزی نیز آن را مورد تاکید قرار می‌دهد و معتقد است که با این ظرفیت تولید در کشور نباید واردات میوه آن هم به صورت قاچاق وجود داشته باشد.
میوه‌های قاچاق،تحویل در منزل
در این میان به نظر می‌رسد در پی فراگیر شدن ورود میوه‌های قاچاق به بازار و استقبال مشتریان از عرضه میوه‌های خارجی به ویژه میوه‌های خارج از فصل و میوه‌های نوبرانه، پدیده قاچاق میوه در حال ورود به فاز جدیدتر و استفاده از شیوه‌های پرطرفدار بازریابی محصول نظیر تحویل در منزل با فروش اینترنتی است.
مشتریان میوه‌های معمول خارجی می‌توانند نیاز خود را به وفور از سوپر میوه‌های محله تهیه کنند و مشتریان میوه‌های خاص‌تر خارجی نیز می‌توانند در صورت دسترس نبودن نیاز خود در بازار‌های سطح شهر، خریدشان را به صورت اینترنتی انجام دهند و بدین ترتیب از انار آفریقایی،سیب ترش فرانسوی و گلابی چینی تا انواع میوه‌های استوایی خاص مانند لیچی، پشن‌فروت، مانگوستین و میوه ستاره‌ای را به راحتی در دسترس داشته باشند.
اما شاید موضوعی که اکثر مشتریان میوه‌های خارجی به آن توجهی ندارند این باشد که این میوه‌ها هیچ پروسه قرنطینه‌ای را طی نکرده‌اند و احتمالا بر اثر طی مسیرهای طولانی برای ورود به مرزهای کشور،امراضی را نیز با خود حمل می‌کنند. البته این احتمال نیز وجود دارد که برخی میوه‌های معمولی خارجی به صورت مخلوط با میوه‌های تولید داخل از سوی فروشنده به مشتری عرضه شود که در اینجا خریدار حق انتخابی برای برگزیدن محصول داخلی و مورد تائید وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفظ نباتات ندارد.
با این اوصاف، نمی‌توان همواره مشتری را به چشم‌پوشی از میوه‌های قاچاق بازار و نخریدن آنها تشویق کرد، بلکه نهادهای مسئول باید بر اجرای وظایف خود دقیق‌تر شوند و بازار را ساماندهی کنند و این همان اصلی است که از سال‌ها پیش به موضوع لاینحل در میان وزاتخانه‌ها و سازمان‌های متولی تبدیل شده است.
اسدی: مصامحه با پدیده قاچاق بخشودنی نیست
در همین باره رئیس مجمع ملی تشکل‌های کشاورزی نیز با تاکید بر اینکه با چنین حجم از محصولات تولیدی باغی و میوه در کشور کوچکترین مسامحه‌ای با پدیده قاچاق غیر قابل بخشش است، به خبرنگار آنا گفت: حجم تولیدات کشاورزی و باغی در کشور، ما را از واردات بی‌نیاز می‌کند اما متاسفانه با ورود محصولات قاچاق، تولید کشاورزان بر روی دستشان مانده است و همواره شاهد افت قیمت محصول و متضرر شدن کشاورزان هستیم.
مسعود اسدی با بیان اینکه اکنون میوه‌های قاچاق در تهران و سایر شهرستان ها با قیمت‌هایی گزاف قابل مشاهده است، افزود: باید با قاچاق در مبادی ورودی مقابله کرد وگرنه اینکه محصولی به صورت قاچاق وارد کشور و سپس بخواهیم از توزیع آن در منطقه‌ای خاص جلوگیری کنیم، امکان‌پذیر نیست.
وی مهم‌ترین معضل قاچاق میوه در درجه نخست را ورود آفات و امراض عنوان و تصریح کرد:علاوه بر ورود آفات، برای افزایش مدت زمان نگهداری و ماندگاری، انواع واکس و پولیش را به میوه می‌زنند که این مواد افزودنی خود خطرآفرین است.
اسدی با تاکید بر اینکه وزارت جهاد کشاورزی باید برای مقابله با یک سری از قاچاق های اجتناب‌ناپذیر اجازه واردات رسمی محصول را بدهد، عنوان کرد: ورود برخی محصولات از مبادی قاچاق غیر قابل کنترل است و در این موارد وزارت جهاد کشاورزی باید دروازه رسمی واردات را برای این موارد خاص باز کند تا هم حقوق گمرکی قانونی پرداخت شود و هم آفات تحت کنترل باشند.
رئیس مجمع ملی تشکل‌های کشاورزی خاطر نشان کرد: البته برخی محصولات نیز مانند موز از طریق واردات تامین می‌شود که باید گفت اکنون ظرفیت تولید این محصول به میزان مورد نیاز در استان‌های هرمزگان و سیستان و بلوچستان وجود دارد؛ اگر هم علت این واردات پایین بودن کیفیت تولید داخلی به نسبت موز خارجی است که باید وزارت جهاد کشاورزی نسبت به واردات واریاته‌های این محصول اقدام کند.
وی خاطر نشان کرد: اما آنچه تحت هر شرایطی باید مورد توجه باشد، مقابله با واردات غیرقانونی و قاچاق است چرا که تبعات آن برای دولت و کشاورزان بسیار سنگین است.
هرچند درباره مبارزه با میوه‌های قاچاق میان مسئولان اتفاق نظر وجود دارد، هنوز اراده و جدیت کافی برای تحقق آن به چشم نمی‌خورد و گرچه تشکیل ستاد مبارزه با میوه قاچاق خود می‌تواند گام شروع‌‌کننده باشد، نباید تنها به تشکیل یک ستاد بسنده کرد و نهادهای ذی‌ربط در این حوزه باید نقش حاکمیتی و نظارتی خود را بر عهده بگیرند و در راستای اجرای آن گام بر دارند.
انتهای پیام/
دایرةالمعارف دانشبنیانها ۹۶؛
