یارانه بنزین در ۱۴۰۳ رکورد شکست؛ ۲۱ میلیارد دلار بار اضافی بر بودجه ایران

به گزارش خبرگزاری آنا، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران سندی از فشار مضاعف بر بودجه عمومی منتشر کرد؛ یارانه اختصاص‌یافته به بنزین در سال ۱۴۰۳، با رقمی نجومی معادل یک میلیون و ششصد و هشتاد هزار همت (معادل تقریبی ۲۱ میلیارد دلار) به ثبت رسید که مستقیماً از منابع ارزی کشور کاسته است. این میزان هزینه، نشان‌دهنده آن است که دولت روزانه نزدیک به ۵ هزار میلیارد تومان را صرف تثبیت قیمت سوخت برای مصرف‌کننده نهایی کرده است، حجمی که سهمی ۱۷ درصدی از کل یارانه کشور را شامل می‌شود و سایه‌ای سنگین بر توان مالی دولت انداخته است.

بحران زمانی حادتر می‌شود که ناترازی روزانه بیش از ۲۰ میلیون لیتری بنزین، کشور را به تکرار واردات در شرایط تحریمی سوق می‌دهد؛ وارداتی که هزینه‌های ارزی آن مستقیماً با یارانه داخلی گره خورده و یک چرخه معیوب اقتصادی ایجاد کرده است. تحلیل ساختاری مصرف نشان می‌دهد که پرمصرفی نه یک انتخاب، بلکه یک اجبار سیستمی است. بخش بزرگی از ناوگان حمل‌ونقل سبک و سنگین فعال در جاده‌ها، فرسوده بوده و فاقد استاندارد‌های مدرن مصرف سوخت است. این امر به همراه ارزانی غیرواقعی قیمت بنزین نسبت به نرخ جهانی و هزینه سرسام‌آور خدمات حمل‌ونقل عمومی، انگیزه‌ای برای تغییر رفتار مصرف‌کننده ایجاد نمی‌کند. نتیجه این شده است که مصرف سرانه بنزین در کشور به شکل غیرقابل باوری، دو تا سه برابر مصرف استاندارد برای جمعیتی ۸۵ میلیون نفری برآورد می‌شود.

در این میان، گمانه‌زنی‌ها درباره سیاست‌های آتی دولت برای مدیریت این بحران شدت گرفته است. کارشناسان تاکید دارند که هرگونه راهکار پایدار باید فراتر از کنترل‌های کوتاه‌مدت باشد و بر نوسازی ناوگان، سرمایه‌گذاری گسترده در حمل‌ونقل ریلی و مترو، و از سوی دیگر، مدیریت عرضه با هدف ساماندهی سهمیه‌بندی هدفمند برای جلوگیری از قاچاق و مصرف بهینه تمرکز کند. عدم اتخاذ تدابیر قاطع در این زمینه، به معنای تداوم بلعیده شدن بخش قابل توجهی از درآمد‌های نفتی و ارزی کشور صرفاً برای تامین انرژی مورد نیاز حمل‌ونقل داخلی خواهد بود و برنامه‌های توسعه‌ای کشور را با چالش جدی‌تری مواجه می‌سازد. این گزارش زنگ خطری است برای سیاست‌گذاران که نشان می‌دهد تاخیر در اصلاح ساختار مصرف سوخت، هزینه‌های جبران‌ناپذیری بر پایداری اقتصادی وارد می‌سازد.