فناوری چاپ سه‌بعدی در پزشکی؛ از اُرتز و پروتزهای سفارشی تا انواع مولاژها + فیلم و عکس

خبرگزاری آنا- حسین عقابی؛ در دنیای امروز که فناوری‌های پیشرفته مرز‌های پزشکی را دگرگون کرده‌اند، چاپ سه‌بعدی به عنوان ابزاری کلیدی در سفارشی‌سازی تجهیزات و مدل‌های آموزشی ظاهر شده است. این فناوری نه تنها چالش‌های بالینی را حل می‌کند؛ بلکه با ادغام هوش مصنوعی و اسکن سه‌بعدی، راه‌حل‌های دقیق و شخصی‌سازی‌شده‌ای برای پزشکان، دانشجویان و بیماران ارائه می‌دهد. شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی با تمرکز بر پلیمر‌های پزشکی، گام‌های بلندی در کاهش وابستگی به واردات و ارتقای خودکفایی برداشته‌اند.

چاپ سه‌بعدی در پزشکی، تحولی اساسی در سفارشی‌سازی ابزار‌های آموزشی و درمانی ایجاد کرده و با کاهش هزینه‌ها و زمان تولید، دسترسی به مدل‌های آناتومی دقیق را برای دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها آسان‌تر کرده است. این فناوری با مقابله مستقیم با تحریم‌ها، وابستگی به واردات قطعات یدکی و مولاژ‌های خارجی را کاهش می‌دهد و زمینه‌ساز خودکفایی در آموزش بالینی و جراحی‌های پیچیده می‌شود، در حالی که هوش مصنوعی و اسکن سه‌بعدی دقت و شخصی‌سازی را به سطحی نوین رسانده‌اند.

یک شرکت فناور مستقر در مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز به عنوان پیشرو در این حوزه، پلیمر را در خدمت سه زیرمجموعه پزشکی، مهندسی و هنر قرار داده و با تیمی بین‌رشته‌ای از مولاژ‌های آموزشی تا پروتز‌های درمانی را تولید می‌کند. این رویکرد نوآورانه، نیاز‌های آموزشی، بازاریابی تجهیزات پزشکی و مقابله با تحریم‌ها را همزمان هدف قرار داده و آینده‌ای روشن برای فناوری‌های بومی ترسیم می‌کند.

در همین راستا خبرنگار آنا گفتگویی با محمدصادق تولّلی بنیان‌گذار و مدیرعامل این شرکت داشته تا از چگونگی راه‌اندازی، تولیدات، دستاوردها و فعالیت‌های این شرکت بیشتر آگاه شویم که در ادامه خواهیم خواند.

آنا: ابتدا بیوگرافی از خودتان ارائه دهید.

تولّلی: بنیانگذار و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان و خلاق«نرگس فناوران فارس» هستم. در بخش دانشگاهی از دانشگاه شیراز آغاز کردم و سپس بورسیه دولت سنگاپور برای اخذ مدرک دکتری از دانشگاه ملی سنگاپور (NUS) شدم. بعد از آن، افتخار فعالیت به عنوان هیئت علمی دانشکده مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز و ریاست مرکز تحقیقات مهندسی شیمی، نفت و پلیمر و هم بنیانگذاری آزمایشگاه ساخت افزایشی نصیبم شد.

آنا: درباره شرکت متبوع خود و زمینه کاری آن توضیحات کاملی را ارائه فرمایید.

تولّلی: شرکت به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان و خلاق در حوزه کاربرد فناوری پیشرفته ساخت افزایشی (چاپ سه بعدی) با سه زیر مجموعه فعالیت می‌کند. نقطه اشتراک همه فعالیت‌های این شرکت استفاده از پلیمر در ساخت قطعات سفارشی است.

اکنون بیشترین تمرکز فعالیت این شرکت بر سفارشی‌سازی در حوزه پزشکی است. با بهره‌گیری از یک تیم بین‌رشته‌ای متشکل از مهندسان و متخصصان علوم پزشکی و با ادغام فناوری‌های مکملی مانند ساخت افزایشی، اسکن سه بعدی، هوش مصنوعی، و انواع قالب سازی و قالب گیری، راه‌حل‌های جامع و کاربردی را برای چالش‌های بالینی و آموزشی ارائه می‌دهیم. محصولات و خدمات ما طیف وسیعی از حوزه پزشکی را پوشش می‌دهد.

در بخش مولاژ و آموزش پزشکی، خدمات طراحی و ساخت مولاژ‌های سفارشی، ساخت قطعات یدکی مولاژ‌ها و تعمیر مولاژ‌های فرسوده و همچنین ساخت انواع پد‌های تمرین بخیه و آداپتور‌های میکروسکوپ‌های میکروسرجری را انجام می‌دهیم. در بخش درمانی، تلاش‌های پژوهشی بر ساخت قالب‌های پروتز، ساخت کلاه محافظ و کلاه اصلاحی جمجه نوزادان و افراد دچار تروما، ساخت ضایعه بیمار از روی تصاویر پزشکی متمرکز شده است.

در نهایت بر مبنای ذوق و قریحه و با همکاری تیم نرگس طب و نرگس تک آرا، دسته جدیدی از محصولات در حوزه تشریفات پزشکی را هم ارائه می‌دهیم که شامل هدایای مختلفی مانند ساعت و گلدان با طرح آناتومی خاص برای جامعه پزشکی، پرستاران و کادر درمان است.

آنا: از چه زمانی فعالیت خود را آغاز کردید و تاکنون چه موفقیت‌هایی حاصل شده است؟

تولّلی: فعالیت شرکت از اواخر دهه ۹۰ آغاز و از سال ۱۴۰۱ بر حوزه پزشکی متمرکز شد. از جمله دستاورد‌های کلیدی می‌توان به چند مورد اشاره کرد. این شرکت جزء معدود شرکت‌های کشور است که به صورت همزمان موفق به کسب گواهی دانش بنیانی و همچنین صنایع خلاق از معاونت علمی ریاست جمهوری شود. در واقع دانش بنیانی این شرکت تاکنون دو بار و در دو حوزه مختلف تأیید شده که نشان از پویایی تیم تحقیق و توسعه شرکت دارد.

با توجه به گستره قابل ملاحظه محصولاتی که در این شرکت تولید می‌شود، بیشترین موفقیت حفظ انگیزه درونی برای درگیر شدن با پروژه‌های طراحی و ساخت چالشی بوده با این وجود، ایجاد، دستیابی و استفاده از دانش فنی تولید محصولات خاص در تیراژ محدود، مانند ساخت قالب‌های پروتز جمجمه، ساخت کلاه اختصاصی حفاظتی نوزادان (و ارسال اولین نمونه به تاجیکستان) و طراحی و ساخت نخستین مولاژ فصد خون (در کشور) به سفارش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران برای این شرکت بسیار شیرین است.

دریافت نامه تقدیر رسمی از دفتر طب سنتی وزارت بهداشت برای طراحی و ساخت مجموعه مولاژ‌های اختصاصی طب سنتی ایرانی، تقدیرنامه بانک رفاه استان فارس برای کیفیت و خلاقیت اعمال شده در سفارش روز پزشک این بانک، انتخاب به عنوان فناور برتر دانشگاه آزاد اسلامی استان فارس، حضور موفق در نمایشگاه‌های معتبر ملی و بین‌المللی (مانند نمایشگاه ساخت دانش بنیان، نمایشگاه شیراز اکسپو (صادرات به کشور‌های عربی)، نمایشگاه کنگره ملی علوم بالینی در دانشگاه تربیت مدرس، نمایشگاه عصر امید در مصلی تهران و همچنین عسلویه، و نمایشگاه‌های هفته پژوهش کشور)، توسعه و بومی‌سازی دانش فنی ساخت مولاژ‌های اختصاصی نمایشگاهی کاملاً سفارشی که برای اولین بار در کشور با این سطح انجام می‌شود، همگی بخشی از موفقیت‌هایی بوده که مرهون لطف الهی و تلاش پرسنل جوان و با انگیزه نرگس فناوران فارس است.

آنا: محصول شرکت متبوع شما چه نیازی از نیاز‌های مردم و کشور را برطرف می‌کند؟

تولّلی: محصولات حوزه مولاژ این شرکت، سه نیاز اساسی را هدف قرار داده‌اند. اول رفع نیاز آموزشی. با ساخت مولاژ‌ها و مدل‌های آناتومی سفارشی به ارتقای کیفیت آموزش علوم پزشکی و برگزاری کارگاه‌های تخصصی مؤثر کمک می‌کنیم.

دوم، حل مشکل بازاریابی برای شرکت‌های تجهیزات پزشکی. با ساخت ماکت‌ها و مولاژ‌های نمایشگاهی اختصاصی، به شرکت‌های تجهیزات پزشکی برای شناسایی و معرفی مؤثر محصولاتشان در بازار رقابتی کمک می‌کنیم؛ سوم، کاهش وابستگی به واردات و مقابله با تحریم. با ساخت قطعات یدکی تجهیزات پزشکی و نمونه‌های اولیه، وابستگی به واردات را کاهش داده و به خودکفایی کشور در این حوزه استراتژیک کمک می‌کنیم.

فعالیت‌های فناورانه محصولات حوزه درمان این شرکت نیز تلاش می‌کند تا خدمات مکمل درمانی را به راحتی و قیمت منصفانه در اختیار اقشار مختلف قرار دهد. 

آنا: تازه‌ترین فعالیت‌ها و نیز برنامه‌های آینده خود را تشریح فرمایید.

تولّلی: اکنون علاوه بر توسعه سری محصولات مولاژ‌های نمایشگاهی، و همچنین ساخت اکسسوری‌های پزشکی خاص، روی ایجاد (و به نوعی بومی سازی) روش‌های تولید تیراژ محدود با گستره‌ای از مواد پلیمری نرم و سخت تمرکز کرده‌ایم. روش‌هایی که بتواند نیاز ساخت را به صورت حرفه‌ای، اما با قیمت قابل قبول برآورده کند.

برنامه آینده این شرکت توسعه بازار است. امیدواریم به لطف الهی بتوانیم با نام زیبای ایران زمین، محصولات با کیفیتی به کشور‌های دیگر هم صادر کنیم و کمکی به کاهش مشکلات اقتصادی کشور داشته باشیم. این امر بدون وجود یک تیم خوب امری نشدنی است که از همه همکارانم قدردانی می‌کنم.

آنا: نواقص و کمبود‌ها در راه تجاری سازی محصولات فناورانه را بیان کنید.

تولّلی: هر حوزه چالش‌های خاص خود را دارد؛ اما در حوزه فعالیت این شرکت می‌توان به موارد مانند نبود درک کافی از ارزش و قیمت‌گذاری خدمات دانش‌بنیان در بین برخی تصمیم‌گیران و مشتریان بالقوه، و یا چالش دشواری تامین مواد اولیه با کیفیت و گرید پزشکی به صورت پایدار و با قیمت مناسب اشاره کرد.

برخی کسب و کارها، آن قدر جدید، فناوارنه و خلاق هستند که در دسته بندی‌های سنتی قرار نمی‌گیرند. همین امر باعث می‌شود که اخذ مجوز‌ها و تاییدیه‌های لازم از سازمان‌های نظارتی، فرآیند‌های طولانی و پیچیده شود.

آنا: آیا حمایت لازم را از سوی دانشگاه و نهاد‌های مربوط داشته‌اید؟ و انتظارتان چیست؟

تولّلی: حمایت‌های اولیه از طریق مرکز رشد بسیار ارزشمند بوده است. برای شتاب گرفتن واقعی، باید در مورد فروش محصول بیشتر فکر کرد. به نظرم باید به زیرساخت‌های دیگری مانند تسهیل شرکت در نمایشگاه‌های تخصصی به جای نمایشگاه‌های عمومی بیشتر فکر کرد. معمولا مراکز رشد در نمایشگاه‌هایی شرکت می‌کنند که نقش معرفی دانشگاه را داشته باشد، مانند نمایشگاه‌های هفته پژوهش و فناوری در استانداری ها.

این در حالی است که داستان نمایشگاه‌های تخصصی متفاوت بوده و اگر به برنامه‌های دانشگاه اضافه شود، جهش قابل توجهی برای مرکز رشد خواهد بود. درست کاری که معاونت علمی ریاست جمهوری برای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان برای شرکت در نمایشگاه‌های تخصصی انجام می‌دهد.

نهاد‌های دولتی و دانشگاه‌ها می‌توانند با سفارش پروژه‌های مشخص و خرید خدمات و محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان، بزرگ‌ترین حامی آنان باشند. حمایت مؤثر، خرید محصول است، بیشترین تجربیاتمان را زمانی به دست آوردیم که درگیر اتمام یک سفارش چالشی شدیم. البته در این زمینه نمایشگاه ایران ساخت، یک برنامه ارزشمند است.

آنا: آیا شرکت متبوع شما در کسب درآمد‌های غیرشهریه‌ای دانشگاه نقشی داشته است؟

تولّلی: بله. شرکت شرکت خصوصی هستیم که توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز و دانشگاه علوم پزشکی شیراز و دیگر نیرو‌های متخصص تأسیس شده به صورت یک نهاد علمی اقتصادی مستقل فعالیت می‌کند؛ اما با توجه به استقرار در مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی، در حوزه درآمد‌های غیرشهریه‌ای و دیگر حوزه‌ها هم با دانشگاه همکاری دارد.

تاکنون با پرداخت بخشی از درآمد‌های خود در قالب بالاسری به دانشگاه، در موارد مختلف خدمات و محصولات در خواستی دانشگاه را نیز با تخفیف مجزا به دانشگاه ارائه کرده است تا تاثیر بیشتری در تقویت زیست بوم فناوری دانشگاه داشته باشد.

از طرف دیگر این شرکت تلاش کرده تا حد ممکن پذیرای کارآموزان دانشجویی بوده و از این طریق هم در رشد علمی و فنی دانشجویان موثر واقع شود. در نهایت با افتخار بخشی از کارکنان شرکت از دانش آموختگان خود دانشگاه آزاد هستند و این موضوع سلسله مراتب دانشگاه تا اشتغال را نیز تکمیل می‌کند.

آنا: برای رشد و شکوفایی مراکز رشد در دانشگاه‌ها چه پیشنهادی ارائه می‌دهید؟

تولّلی: نخست، باید جایگاه و اهمیت مراکز رشد و شرکت‌های مستقر در آنها در بدنه داخلی دانشگاه‌ها و همچنین بین چهره‌های تاثیرگذار محلی و کشوری به شکل درستی درک شود و این مراکز به دید مراکز هزینه زا دیده نشوند. هر درآمدی، نیاز به سرمایه گذاری و صرف وقت مورد نیاز خود را دارد.

معمولا در مراکز رشد شما جوانانی را می‌بینید که زمان، عمر و تمام پس انداز‌های شخصی خود را برای رسیدن به دورنمای فناورانه با هزاران امید و آرزو خرج می‌کنند. تا همین جا آنها حکم سربازانی را دارند که با سلاح و بی سلاح وارد یک کارزار شده‌اند. باید ارزش این سربازان را دانست. معمولا شرکت‌های نوپا نیاز به زمان برای رسیدن به درآمدزایی پایدار دارند و درآمد زایی در شرایط تورمی هم یکی از مشکلات مضاعف است.

یک شرکت نوپا معمولا باید در چندین جبهه بجنگد که در بسیاری از آنها هم بی تجربه است. موضوعات مختلفی در دریای فعالیت اقتصادی، می‌تواند برای یک تیم نوپا، طوفان به پا کند.

مواردی مانند پیچیدگی‌های فنی موضوع در دست مطالعه، عدم دسترسی به مطالب پایه‌ای و تجهیزات مورد نیاز و معضل تهیه منابع مالی برای ایجاد دانش فنی، اطمینان از تامین مالی کافی و به موقع برای پرداخت حقوق کارکنان و تلاش برای گسترش رفاه آنها، حفظ کارکنان و ارتقای مداوم توانمندی‌های آنها، توجه به مسائل قانونی و مالی مربوط به سازمان‌های مرتبط مانند اداره کار، بیمه تامین اجتماعی، و دارایی، مسائل مربوط به تامین محل کار (و کارگاه)، اطمینان از حفظ و بازیابی نشاط روحی و کاری تیم در مواجهه با شکست‌ها (که بخش عادی از هر فعالیت جدید است)، همه و همه از مسائلی هستند که برای تیم‌های نوپا که معمولا امکان استخدام متخصص مالی و منابع انسانی را در سال‌های اول ندارند، چالشی است.

در صورتی که متولیان مراکز رشد و (مهم‌تر از آن) ساختار‌های بالادستی دانشگاهی و حاکمیتی، متوجه این معضلات باشند، با ریل گذاری مناسب، آموزش‌های به موقع، و ایجاد فضای پیشرفت از شرکت‌های فناور به شکل صحیح حمایت می‌کنند که این امر موفقیت‌های بسیاری را به وجود می‌آورد.