لزوم جذب ۵۵ میلیارد یورو سرمایه در بخش معدن تا ۲۰۲۵ / ورود ایران به رقابت عناصر نادر جهانی

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، محمد رضا بهرامن، امروز در نشست خبری هجدهمین نمایشگاه بین المللی معدن، صنایع معدنی، ماشین آلات و تجهیزات معدن، راهسازی و صنایع وابسته، ایران کانماین، گفت: این نمایشگاه پر از فرصت برای معرفی ظرفیت‌ها و پتانسیل‌ها است و باید به صورت حضوری در آن شرکت کنیم. ما بخشی از سیستم بلوچستان هستیم و باید ظرفیت‌های خود را دائم در بخش‌های مختلف معرفی کنیم. نقش خانه معدن در این موارد، مهیا کردن شرایطی است تا بتوانیم نیاز‌های صنایع مختلف دنیا را که در ساختار زمین‌شناسی ما نهفته است، برآورده سازیم. 

رئیس خانه معدن ایران تأکید کرد که نمایشگاه‌های بین‌المللی بستری حیاتی برای معرفی پتانسیل‌های معدنی نهفته در مناطق استراتژیکی مانند بلوچستان محسوب می‌شوند. این منطقه، به واسطه ساختار زمین‌شناسی منحصر‌به‌فرد خود، حاوی منابعی است که می‌توانند پاسخگوی تقاضا‌های صنایع پیشرفته جهانی باشند.

وی ادامه داد: خانه معدن، به عنوان نهاد تسهیل‌گر، وظیفه دارد تا زیرساخت‌ها و فرصت‌های لازم برای برقراری ارتباط مستقیم میان تولیدکنندگان داخلی و مصرف‌کنندگان بین‌المللی را فراهم آورد. این تعاملات مستقیم، نه تنها فرصت صادراتی ایجاد می‌کند، بلکه دیدگاه‌ها و استاندارد‌های جهانی را نیز به بخش معدن کشور وارد می‌نماید. هدف اصلی این است که ظرفیت‌های موجود به شکلی مؤثر به بازار‌های هدف معرفی شوند تا سرمایه‌گذاری‌های لازم جهت بهره‌برداری بهینه از این منابع جذب گردد.

ژئوپلیتیک، عناصر نادر و اهداف بین‌المللی

رئیس خانه معدن ایران افزود: امروز، نقش دعوای بین روسیه و اوکراین، و آمریکا و اوکراین، بخش بزرگی‌اش به ثروت‌های این کشور‌ها و عناصر نادر و کمیاب آنها مربوط می‌شود. ما امروز کشوری هستیم که باید در همه جای دنیا تعریف شویم و این نمایشگاه یکی از محلات اصلی است که ما باید در آن حضور یابیم.

بهرامن با تاکید بر اینکه تحولات ژئوپلیتیک جهانی، به‌ویژه تنش‌های میان قدرت‌های بزرگ، اهمیت استراتژیک منابع معدنی و به‌ویژه عناصر نادر را دوچندان ساخته است، گفت: این عناصر، ستون فقرات صنایع تکنولوژیک مدرن، از باتری‌ها و انرژی‌های تجدیدپذیر گرفته تا تجهیزات دفاعی و الکترونیک پیشرفته، محسوب می‌شوند. وی معتقد است که کشور باید به درستی جایگاه خود را در زنجیره تأمین جهانی این منابع تعریف کند.

وی ادامه داد: باید نشست‌هایی را در چند کشور برگزار کنیم؛ حتی امیدواریم در آینده در خود اروپا، مرکز اروپا، حضور یابیم تا معرفی کنیم چه ثروتی در کشور وجود دارد و چه میزان سرمایه‌گذاری می‌توانیم جذب کنیم و چه نیاز‌هایی را می‌توانیم از آنها تأمین نماییم. کشور عربستان در این زمینه یک کشور موفق عمل کرده است و ما نیز باید تلاش کنیم همین شرایط ممکن را در کشور خودمان در جهت اقتصاد معدنی مهیا کنیم.

رئیس خانه معدن ایران تأکید بر حضور فعال در مراکز تصمیم‌گیری و مصرف اصلی در اروپا، یک استراتژی کلیدی برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و تضمین بازار‌های بلندمدت است. مثال عربستان سعودی به عنوان الگویی از کشوری که توانسته است با برنامه‌ریزی بلندمدت، جایگاه خود را در بازار‌های جهانی تثبیت کند، نشان می‌دهد که تمرکز بر توسعه زیرساخت‌های معدنی و بازاریابی بین‌المللی می‌تواند منجر به تحول اقتصادی شود. این حرکت نیازمند تعریف دقیق اهداف جذب سرمایه و ارائه شفافیت در مورد ذخایر و فرصت‌های سرمایه‌گذاری است.

وضعیت نمایشگاه، دانش‌بنیان‌ها و نیاز به بازار

بهرامن در پاسخ به سؤالی درباره آمار شرکت‌های دانش‌بنیان در نمایشگاه، وی گفت: ما اطلاعات شرکت‌هایی از اسپانیا، بلاروس، ترکیه، چین، ژاپن و کره داریم که برآیند آنها حدود بیست و چند شرکت مستقیم است و تعدادی هم به صورت مشارکت با شرکت‌های داخلی حضور دارند.

به گفته بهرامن؛ حضور شرکت‌های بین‌المللی، به‌ویژه از کشور‌هایی که در تکنولوژی و فرآوری مواد معدنی پیشرو هستند (مانند ژاپن و کره)، نشان‌دهنده پتانسیل بالای جذب تکنولوژی و همکاری‌های مشترک است. این مشارکت‌ها، که شامل حدود ۲۰ تا ۳۰ شرکت خارجی به‌صورت مستقیم و تعدادی دیگر از طریق مشارکت با شرکت‌های ایرانی است، فرصتی برای انتقال دانش فنی و بهبود فرآیند‌های تولیدی در داخل کشور فراهم می‌آورد.

وی افزود: بازار به ما اجازه می‌دهد که چه چیزی تولید کنیم و آیا نیاز به تغییر تکنولوژی داریم یا خیر. ما باید موجودی بازار را تامین‌کننده تقاضای بازار نگه داریم. بازار این ذهنیت را ندارد که به صورت کلی برای سرمایه بازار سنگ ۴۰۰ میلیونی (۴۵ درصد) برنامه‌ریزی کند. تولید باید بر اساس سلیقه بازار باشد.

رئیس خانه معدن ایران ادامه داد: این بخش بر اولویت‌بخشی به تقاضای بازار در مقابل برنامه‌ریزی‌های صرفاً مبتنی بر عرضه تأکید دارد. در اقتصاد مدرن، سرمایه‌گذاری‌ها باید منعکس‌کننده نیاز واقعی مصرف‌کننده نهایی باشند. اشاره به سرمایه بازار سنگ ۴۰۰ میلیونی با ۴۵ درصد احتمالاً به یک مدل خاص سرمایه‌گذاری یا بخش خاصی از بازار اشاره دارد که نیازمند تحلیل دقیق‌تر بازار و انطباق با نیاز‌های آن است. وی معتقد است که اکتشاف و تولید باید مسیر خود را بر اساس تقاضا‌های فعلی و آتی بازار جهانی تنظیم کند تا از ایجاد مازاد تولید یا تولید محصولاتی که مشتری ندارد، جلوگیری شود.

بقای بخش خصوصی و لزوم سرمایه‌گذاری خارجی

وی تأکید کرد: اگر بخش خصوصی سرپا نماند، یعنی مرگ خود را پذیرفته است. برای ماندن باید تلاش کنیم. اگر اقتصاد ما در مسیر سیاست ما نباشد، راه مبادلات خود را نخواهیم داشت. اگر این شرایط خوب تعریف نشود، برای بقای خودمان نمی‌توانیم سرمایه‌گذاری کنیم. اگر بازار نداشته باشیم، مشکل داریم؛ مفهوم صحبت ما این است که بتوانیم جریان اقتصاد را در مسیر سیاست پیش ببریم.

رئیس خانه معدن ایران تاکید کرد: بقای بخش خصوصی در صنعت معدن منوط به تعریف شفاف و همسو بودن آن با سیاست‌های کلان اقتصادی کشور است. نبود همسویی می‌تواند مسیر مبادلات بین‌المللی و دسترسی به بازار‌های جهانی را مسدود کند. وی تأکید می‌کند که سرمایه‌گذاری داخلی بدون اطمینان از وجود بازار پایدار (داخلی یا خارجی) عملاً ناممکن است.

وی اظهار داشت: ما نباید اشتباه کنیم؛ چون ماده اولیه در داخل کشور است، باید ساختار را آماده کنیم تا از این ظرفیت تبدیل کنیم. ما اعلام نیازمندی کرده‌ایم، اما بدون سرمایه خارجی دائم و همیشگی، بقای خود را تضمین نخواهیم کرد. ما دنبال بازاری دائمی هستیم که مواد اولیه می‌تواند آن را تأمین کند.

اشتباه رایج، اتکا صرف به وجود ماده خام است. وی هشدار می‌دهد که وجود منابع طبیعی به تنهایی تضمین‌کننده موفقیت نیست؛ بلکه زیرساخت‌های لازم برای "تبدیل ظرفیت" به محصول نهایی (ارزش افزوده) باید فراهم شود. این امر نیازمند تزریق مستمر و دائمی سرمایه خارجی است، چرا که پروژه‌های معدنی غالباً نیازمند سرمایه‌گذاری‌های سنگین اولیه و بلندمدت هستند. هدف نهایی، ایجاد یک چرخه تأمین پایدار است که بتواند نیاز‌های بازاری دائمی را با استفاده از مواد اولیه داخلی پاسخگو باشد.

سرمایه مورد نیاز و معضل فرسودگی ماشین‌آلات

رئیس خانه معدن ایران در پاسخ به سؤال مربوط به حجم رشد سرمایه مورد نیاز، گفت: برای رسیدن به این میزان از حجم رشد، حدود ۵۵ میلیارد یورو سرمایه نیاز داریم. یکی از معضلات اعلام‌شده، فرسودگی ماشین‌آلات معدنی است. با این حال، مجوز‌هایی با ماده ۱۰۹ و ۱۱۰ آیین‌نامه معادن صادر شده که اجازه می‌دهد ماشین‌آلات با عمر ۱۰ سال وارد کشور شوند.

بهرامن گفت: برای دستیابی به سطوح رشد اقتصادی مدنظر در بخش معدن، نیاز به سرمایه‌گذاری عظیمی بالغ بر ۵۵ میلیارد یورو برآورد شده است. این حجم سرمایه نشان‌دهنده مقیاس تحول مورد نیاز در این بخش است.

وی گفت: یکی از چالش‌های اصلی، که خود عاملی برای کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های عملیاتی است، فرسودگی ناوگان ماشین‌آلات معدنی می‌باشد. برای مقابله با این معضل، تسهیلاتی در نظر گرفته شده است؛ به‌طور خاص، صدور مجوز واردات ماشین‌آلات مستعمل، اما کارآمد از طریق استناد به مواد قانونی ۱۰۹ و ۱۱۰ آیین‌نامه معادن، که اجازه ورود تجهیزاتی با عمر حداکثر ۱۰ سال را می‌دهد، تلاشی در جهت نوسازی سریع‌تر تجهیزات بوده است.

رئیس خانه معدن ایران افزود: اگر ما جذب سرمایه‌گذاری خارجی را بالا ببریم، یکی از استثنا‌های منطقه خواهیم بود، صرفاً به این دلیل که می‌توانیم تأمین‌کننده نیاز‌های جوامع تا سال ۲۰۲۵ باشیم. ما هر کاری در بخش معدن انجام می‌دهیم باید با نگاهی ۲۵ ساله تعریف شود.

وی گفت: نتیجه‌گیری نهایی بر اهمیت استراتژیک جذب سرمایه خارجی استوار است. موفقیت در این زمینه، کشور را در موقعیتی منحصر‌به‌فرد در منطقه قرار خواهد داد، به‌ویژه با توجه به فرصت کوتاه‌مدت (تا سال ۲۰۲۵) برای تأمین نیاز‌های جهانی در بحبوحه تغییرات زنجیره تأمین. مهم‌تر از همه، برنامه‌ریزی در بخش معدن نباید کوتاه‌مدت باشد؛ بلکه باید با یک افق زمانی بلندمدت، حداقل ۲۵ ساله، تعریف و اجرا شود تا سرمایه‌گذاری‌های انجام شده به ثمر نشسته و توسعه پایدار محقق گردد.

به گزارش آنا، نمایشگاه بین‌المللی معدن ایران (ایران کانماین ۲۰۲۵) از ۱۱ آبان‌ماه با حضور ۳۶ کشور برگزار می‌شود؛ رویدادی برای معرفی ظرفیت‌های معدنی و بررسی راه‌های تحقق رشد ۱۳ درصدی بخش معدن در برنامه هفتم توسعه برگزار می شود.