ماکو؛ گرهگاه حیاتی ایران در نبرد کریدورها
خبرگزاری آنا - سعیدرضا دل شکیب، در حالی که منطقه قفقاز و آناتولی به یکی از حساسترین صحنههای رقابت ژئوپلیتیکی جهان تبدیل شده است، منطقه آزاد تجاری–صنعتی ماکو چون نگینی در شمالغرب ایران نقشی فراتر از یک منطقه مرزی یافته است؛ نقشی که میتواند مسیر آینده اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایران را در رقابت با کریدورهاث رقیب تعیین کند.
ماکو؛ پیوند شرق و غرب
منطقه آزاد ماکو با وسعت بیش از ۴۰۰ هزار هکتار – بزرگترین منطقه آزاد ایران و دومین منطقه آزاد جهان پس از منطقه آزاد شنزن چین – از موقعیتی منحصربهفرد برخوردار است:
دروازه طبیعی ایران به ترکیه، آذربایجان و ارمنستان و به نوعی نقطه اتصال چین از طریق ایران به شبکه تجارت اروپا از مسیر زمینی است.
این منطقه در شاهراه کریدور جنوبی شرق به غرب قرار دارد؛ مسیری که از چین آغاز و از طریق آسیای مرکزی، ایران، ترکیه و اروپا امتداد مییابد.
برای درک اهمیت منطقه آزاد تجاری ماکو، لازم است نقش کریدورهای رقیب بررسی شود:
1. کریدور شمالی (شرق به غرب)
مسیر: چین - آسیای مرکزی - روسیه - اروپا
ویژگی این طرح عبارت است از اینکه کنترل عمده مسیر در اختیار روسیه است و هزینههای ترانزیت بالاتر و سرعت کمتر نسبت به مسیر جنوبی دارد.
اما این مسیر محدودیتهای دارد مبنی براینکه تحریمهای غرب و پیچیدگیهای سیاسی میتواند جریان کالاها را محدود کند.
2. کریدور میانی (مسیرترامپ)
مسیر: چین - آسیای مرکزی - آذربایجان (مسیر ترامپ) - ترکیه - اروپا
از مسیر جمهوری آذربایجان و ترکیه میگذرد و با حمایت برخی بازیگران غربی و منطقهای طراحی شده است. ایران در کنترل آن نقشی ندارد و استفاده کشورهای غربی از این مسیر میتواند ایران را از ترانزیت و درآمدهای کلان اقتصادی حذف کند.
3. کریدور جنوبی (ماکو – مسیر ایران)
مسیر: چین - آسیای مرکزی - ایران - ترکیه - اروپا
این مسیر ارزانترین و امنترین مسیر برای کالاهای آسیایی به اروپا، تحت کنترل کامل ایران است و قابلیت کاهش وابستگی به مسیرهای رقیب را دارد.
تکمیل زیرساختها، بهویژه مسیر ریلی تبریز–چشمه ثریا، ایران را به بازیگری کلیدی در تجارت بینالمللی تبدیل میکند و نقش استراتژیک کشور در منطقه را تقویت میکند.
این مقایسه نشان میدهد که تأخیر در توسعه منطقه آزاد ماکو میتواند تا چه اندازه ایران را از مزایای رقابتی اقتصادی و ژئوپلیتیکی محروم کند و فرصتهای کلیدی را به رقبای منطقهای و بینالمللی واگذار کند.
زیرساختهای ناتمام
علیرغم موقعیت بیبدیل، مسیر ریلی تبریز–ماکو–بازرگان (چشمه ثریا) هنوز ناقص است و حدود ۲۲۰ کیلومتر از این مسیر حیاتی تکمیل نشده است. این تأخیر نهتنها سرعت ترانزیت کالا را کاهش میدهد، بلکه عملاً مزیت رقابتی ایران در برابر مسیرهای رقیب را تضعیف میکند.
در شرایطی که منطقه آزاد جبل علی امارات با تنها ۴ هزار کیلومتر مربع وسعت به یکی از بزرگترین مراکز تبادل کالا در جهان تبدیل شده، عقبماندگی ماکو با چنین وسعت و ظرفیت طبیعی، نشانهای از ضعف در برنامهریزی و سرمایهگذاری ملی است.
در شرایط تحریم، ایران بیش از هر زمان دیگری نیازمند مسیرهای امن، سریع و مستقل برای تجارت بینالمللی است. کریدور جنوبی میتواند با هزینه کمتر و امنیت بیشتر، کالاهای آسیایی را به بازار اروپا منتقل کند و به راه تنفسی اقتصاد ایران بدل شود.
برخلاف کریدور میانی که از مسیر کشورهای نزدیک به ناتو عبور میکند، مسیر ایران–ماکو از امنیت داخلی و کنترل کامل جمهوری اسلامی برخوردار است.
نقش کلیدی وزارت خارجه و دیپلماسی اقتصادی
با توجه به اینکه دیپلماسی سیاسی ایران در صحنه بینالمللی به دلیل محدودیتها و تحریمهای سازمان ملل فعلاً محدود شده است، وزارت امور خارجه و به ویژه معاونت دیپلماسی اقتصادی میتواند توان خود را بر پشتیبانی از توسعه مناطق آزاد، به ویژه ماکو و دیگر گرههای لجستیکی کشور متمرکز کند.
این تمرکز میتواند شامل موارد زیر باشد:
همکاری فعال با مجلس شورای اسلامی برای باز کردن گرههای قانونی و تسهیل سیاستگذاری در حوزه مناطق آزاد
تبیین اهمیت استراتژیک ماکو برای نهادهای تقنینی و اجرایی
تقویت ارتباط با کشورهای همجوار (ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و عراق) جهت جذب سرمایهگذاری و تسهیل صادرات
حمایت دیپلماتیک و اطلاعرسانی درباره نقش ایران در شبکه ترانزیت منطقهای
ضرورت اقدام فوری
اکنون زمان آن رسیده که دولت خصوصا وزارت امور خارجه و وزارت اقتصاد، مجلس و نهادهای کلان اقتصادی کشور، توسعه زیرساختهای منطقه آزاد ماکو را بهعنوان پروژهای ملی و راهبردی در اولویت قرار دهند.
تکمیل راهآهن تبریز– چشمه ثریا در ماکو
ایجاد مناطق لجستیکی پیشرفته و انبارهای بینالمللی کالا
توسعه زیرساختهای دیجیتال و انرژی
تسهیل قوانین جذب سرمایهگذاری خارجی با تمرکز بر کشورهای همسایه
حلقه مفقوده
ماکو نه فقط یک منطقه آزاد، بلکه کلید حفظ جایگاه ژئوپلیتیکی ایران در رقابت جهانی شرق و غرب است؛ منطقهای که هر کیلومتر پیشرفت در آن، معادل یک گام به سوی استقلال اقتصادی و اقتدار ژئوپلیتیکی کشور است. به گفته حسین گروسی مدیرعامل منطقه آزاد تجاری ماکو، تکمیل خط ریلی ۲۰۰ کیلومتری تبریز–چشمه ثریا «حلقه مفقوده» اتصال چین و کشورهای آسیای میانه به اروپا از مسیر ایران است. به گفته او این پروژه میتواند با عبور تنها ۱۰ درصد از تجارت هزار میلیارد دلاری چین–اروپا، سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار عاید کشور کند و ماکو را به هاب ترانزیت و سرمایهگذاری منطقه بدل سازد.
براین اساس می توان تکمیل خط ریلی تبریز–چشمه ثریا را یک مطالبه ای ملی توصیف کرد چه اینکه این مسیر کلیدی، ایران را به یک شاهراه ریلی یکپارچه چین–اروپا تبدیل می کند و موقعیت ماکو را به عنوان «دروازه ایران به اروپا» تثبیت خواهد کرد.
نقش وزارت خارجه و دیپلماسی اقتصادی در این مسیر حیاتی است تا ایران بتواند نه تنها در داخل مرزها بلکه در تعامل با جهان، قدرت اقتصادی و لجستیکی خود را به رخ بکشد.
انتهای پیام/
