چالش فقدان دستگاه پوز و تردید در آمار فروش/ به ۱۶ غرفه بخش کودک اخطار دادیم

محمدتقی حق بین مدیر کارگروه ناشران کتاب کودک و عضو هیات مدیره این ناشران در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری آنا درباره محل برگزاری نمایشگاه کتاب و برخی شائبه‌ها از عدم آمادگی مصلا برای نمایشگاه کتاب گفت: بازگردیم به گذشته و بررسی کنیم که چگونه نمایشگاه کتاب به مصلی منتقل شد، باید بگویم که ما پیش‌تر در محل دائمی نمایشگاه‌ها واقع در بزرگراه چمران حضور داشتیم. در دوره‌ای که جناب آقای احمدی‌نژاد شهردار تهران بودند، تصمیم بر آن شد که دیگر اجازه‌ی برگزاری نمایشگاه کتاب در آن محل داده نشود. با وجود پیگیری‌ها و درخواست‌های فراوان، تنها یک سال دیگر اجازه برگزاری داده شد، اما پس از آن اعلام شد که باید به مصلی منتقل شویم.

ماجرای کوچ نمایشگاه به مصلای نیمه آماده

وی اظهار کرد: در دوره‌ای که آقای دکتر پرویز معاون فرهنگی بودند، ما به مصلی آمدیم. در آن زمان، مصلی در وضعیتی نیمه‌کامل قرار داشت. به‌جز شبستان که آمادگی نسبی داشت، سایر بخش‌ها به‌هیچ‌وجه آماده نبودند. بخش عظیمی از نمایشگاه زیر چادر برگزار می‌شد. این چادر‌ها نیز هرساله در معرض طوفان و آسیب قرار می‌گرفتند. به‌ویژه در حوزه نشر کودک، چندین بار چادر‌ها بر اثر باد آسیب دیدند. اما به‌مرور زمان، رواق‌ها تکمیل شدند؛ اگرچه هنوز به‌صورت نیمه‌آماده بودند، اما ما توانستیم به‌تدریج از چادر‌ها فاصله بگیریم و امروز دیگر هیچ ناشری زیر چادر حضور ندارد.

حق بین گفت: از نظر ساختمانی، مصلی نسبت به زمان آغاز بسیار پیشرفت کرده است، اما زیرساخت‌های آن همچنان با سرعت لازم پیشرفت نکرده‌اند. به‌طور خاص، از نظر تهویه و شبکه برق، هنوز ضعف‌هایی وجود دارد. البته شبستان از این قاعده مستثناست. در حال حاضر، شبکه برق و سیستم تهویه در شبستان کاملاً مناسب و کارآمد است.

این فعال صنف نشر ابراز داشت: به عقیده‌ی شخصی بنده، در حال حاضر هیچ مکان مناسب‌تری از مصلی برای برگزاری نمایشگاه کتاب وجود ندارد، مگر اینکه ما به سیاستی جدی در زمینه کوچک‌سازی نمایشگاه برسیم. به‌هیچ‌وجه شهر آفتاب مکان مناسبی برای این رویداد فرهنگی نیست. دلیل این امر نیز جنبه اقتصادی و حمل‌ونقل است. امسال، یک ناشر برای حمل‌ونقل آثار خود تا محل نمایشگاه، حدود دو میلیون تومان کرایه وانت پرداخت کرده است. حال اگر بخواهد به شهر آفتاب برود، این هزینه به حدود چهار تا چهار و نیم میلیون تومان می‌رسد. برای مخاطب نیز چنین تفاوتی وجود دارد؛ حضور در مصلی حدود ۱۵۰ هزار تومان برای مخاطب هزینه دارد، در حالی‌که این عدد برای شهر آفتاب تا ۶۰۰ یا ۷۰۰ هزار تومان افزایش می‌یابد. این یعنی از دست دادن مخاطب.

مصلی؛ بهترین مکان برای برگزاری نمایشگاه کتاب

وی با تاکید بر اینکه اگر سیستم‌های تأسیساتی رواق‌ها، از جمله آسانسور‌ها و شبکه برق، به ثبات و پایداری برسند، مصلی می‌تواند بهترین مکان برگزاری نمایشگاه کتاب حتی برای سال‌های آینده نیز باشد افزود: این ثباتی که در حال حاضر در شبستان وجود دارد، یک نکته مثبت و شاخص است. از روزی که به مصلی آمدیم تا امروز، پیشرفت‌های ساختمانی قابل مشاهده‌ای صورت گرفته است. نمونه‌ی بارز آن حذف کامل چادر‌ها از فضای نمایشگاه است.

وی در بخش دیگر با بیان اینکه در حوزه نشر کودک، ما با افزایش ناشر نیز در نمایشگاه امسال رو‌به‌رو بودیم تصریح کرد: امسال، ۲۹۰ ناشر در قالب ۲۲۰ غرفه حضور دارند. نسبت به سال گذشته، ۳۲ ناشر بیشتر شده‌اند که غرفه‌ی مستقل دارند. خود من نیز در ابتدا با این سؤال مواجه بودم که چگونه ممکن است در این بازار، ناشر جدیدی افزوده شود. اما پس از بررسی متوجه شدم که این ناشران با موضوعات جدید وارد شده‌اند. در حوزه کودک، هنوز ظرفیت‌های بسیاری وجود دارد و ژانر‌های متعددی هستند که هنوز جای کار دارند. پس ورود ایده‌های نو و خلاقانه در این حوزه، کاملاً امکان‌پذیر و مورد نیاز است.

چالش اعلام آمار روزانه

وی در مورد آمار فروش روزانه امسال در نمایشگاه کتاب با تاکید بر اینکه در این زمینه، امسال با چالشی مواجه بودیم گفت: دولت تصمیم گرفت تا تمامی صنوف را از نظر مالیاتی، تا مرحله چهارم (گام ۴) پیش ببرد و برای این موضوع الزام قانونی وضع کرد. با وجود آموزش‌هایی که از سه ماه گذشته برای ناشران در نظر گرفته شده بود، بسیاری از ناشران، حتی ناشران حرفه‌ای، نتوانستند خود را به‌روز کنند و به گام ۳ یا گام ۴ مالیاتی برسند.

وی ادامه داد: این بدان معنا نیست که باید مالیات پرداخت می‌کردند، بلکه به این معناست که باید تکالیف قانونی مشخص‌شده از سوی دولت را انجام می‌دادند. برای مثال، دولت اعلام کرده که اگر تا سقف مشخصی فروش دارید، باید فلان اقدامات را انجام دهید.

وی اضافه کرد: در نتیجه‌ی این عدم آمادگی، در ۴۸ ساعت ابتدایی نمایشگاه، حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد غرفه‌داران فاقد دستگاه کارت‌خوان (پوز) بودند.

در چنین شرایطی، امکان ارائه آمار دقیق از میزان فروش وجود ندارد؛ چراکه تنها زمانی می‌توان به آمار دقیق دست یافت که تراکنش‌ها از طریق پوز بانکی صورت گرفته باشند. در برخی موارد، از پوز‌های متفرقه استفاده شده بود که تنها ناشر به آمار آن دسترسی داشت و ما به آن دسترسی نداشتیم. پس نمی‌توان به استناد آن، تحلیل دقیقی از وضعیت فروش ارائه کرد. من شخصاً برای بررسی موضوع جلسه اضطراری‌ای با شرکت «سداد» که مجری این طرح از سوی بانک ملی بود، برگزار کردم. در نهایت برایم روشن شد که خود ناشران تکالیف قانونی را به‌درستی انجام نداده بودند. حتی تلاش زیادی کردم تا ایرادی از شرکت «سداد» بگیرم، اما موفق نشدم. چون واقعاً مشکل از سوی ناشران بود.

وی توضیح داد: من متأسفم که تکلیف قانونی‌ام را انجام ندادم. این نکته‌ای است که خودم هم به آن واقفم. اما واقعیت این است که بعدازظهر دیروز که وضعیت را بررسی کردم، دیگر فرصت چندانی باقی نمانده بود. ناشران کار خود را انجام داده بودند و ما نیز در انجمن ناشران کودک، که متولی این بخش هستیم، به مرحله تذکر و اخطار رسیده بودیم. از امروز به بعد، مشخص نیست بانک ملی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چگونه می‌خواهند به این موضوع رسیدگی کنند، اما آنچه مسلم است، این است که در ۴۸ ساعت نخست برگزاری نمایشگاه، حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد از ناشران حاضر در بخش کودک فاقد دستگاه پوز بانکی بودند.

حق بین گفت اگر آماری ارائه شده، به احتمال زیاد مربوط به بانک ملی است. البته بنده شخصاً در صحت برخی از این آمار‌ها تردید دارم، چرا که در سال‌های گذشته نیز نسبت به صحت آنها تشکیک وجود داشت. با این حال، نهاد‌های نظارتی به این اطلاعات دسترسی دارند؛ هرچند ممکن است ناشران یا حتی تشکل‌های صنفی دسترسی مستقیمی نداشته باشند.

گرایش مردم به خرید مجازی کتاب

مدیر کارگروه ناشران کتاب کودک گفت: نکته مهم‌تر آن است که بررسی‌های من از فروش حداقل ۳۰ ناشر کودک در فضای مجازی نشان می‌دهد که فروش آنها بین ۲۵ تا ۳۵ درصد افزایش داشته است. به نظر می‌رسد مردم به‌دلیل هزینه‌های جابجایی و مسائل جانبی دیگر، به خرید مجازی روی آورده‌اند. این روش از نظر مالی شفاف‌تر و مشخص‌تر است. اکنون ما با بحران قیمت‌گذاری مواجه نیستیم. نمونه موفق آن، تجربه بن الکترونیکی به جای بن فیزیکی است که بسیاری از مشکلات را کاهش داده و تا حد زیادی حل کرده است. بنابراین، فروش مجازی نیز می‌تواند موفق باشد، به شرط آنکه باعث فاصله گرفتن مردم از کتاب و نمایشگاه فیزیکی نشود.

وی  ادامه داد: برگزاری نمایشگاه فیزیکی را نباید زیر سؤال برد. برخی دوستان می‌گویند که ایران کشور نمایشگاهی نیست، اما من معتقدم که مانند بسیاری از کشورها، ایران هم کشوری است با ظرفیت نمایشگاهی. مردم دیدار خوبی با کتاب و ناشران دارند، هرچند شاید امسال خرید خوبی صورت نگرفته باشد. ولی همین دیدار مردم با کتاب بسیار ارزشمند است و نباید آن را از جامعه گرفت. این ویژگی، خاص ایران و شاید مصر است که چنین استقبال عمومی از نمایشگاه کتاب را شاهد هستیم.

این کارشناس حوزه نشر افزود: با توجه به کمبود کتابفروشی‌های گسترده و مشکلات زنجیره توزیع در کشور، برگزاری این رویداد فرهنگی به تعبیر مقام معظم رهبری، باشگاه فرهنگی ملت است و باید آن را حفظ و تقویت کرد. دوستان ما اغلب نمایشگاه‌های بولونیا و آلمان را مثال می‌زنند. اما باید تأکید کنم که در هر دوی این کشور‌ها نیز بخش فروش در نمایشگاه فعال است. ناشران آلمانی از همان روز‌های ابتدایی فروش دارند و در سه روز پایانی، به‌ویژه دو روز آخر، فروش گسترده‌ای صورت می‌گیرد. در ایتالیا هم بخشی اختصاصی برای ناشران ایتالیایی در نظر گرفته شده است.

 برخورد با غرفه های متخلف

مدیر کارگروه ناشران کتاب کودک گفت: خواهش من این است که این ویژگی خاص سنت فرهنگی ایران را از مردم نگیریم. دیروز با ۱۶ غرفه متخلف مواجه شدیم که فروش غیرکتابی داشتند. از این میان، ۷ غرفه اقدام به فروش لوازم‌التحریر می‌کردند. صبح به آنها اخطار شفاهی و ظهر اخطار کتبی داده شد و موضوع به کمیته تخلفات ارجاع گردید. اکنون منتظر تصمیم آن کمیته هستیم.

وی در پایان با مخاطب قراردادن هیات رسیدگی به تخلفات نمایشگاهی متذکر شد: ما در انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک از کمیته تخلفات درخواست داریم که نسبت به تعطیلی این غرفه‌ها اقدام کند. چرا که بیش از ۲۰۰ غرفه در سلامت کامل فعالیت می‌کنند و وجود چنین تخلفاتی نظم کلی را بر هم می‌زند. نمونه روشن این است که یکی از ناشران بزرگ دولتی که پیش‌تر به‌دلیل تخلف، یک سال از حضور در نمایشگاه محروم شده بود، دیگر دست به تخلف نزده است. این نشان می‌دهد که برخورد قاطع و محرومیت از نمایشگاه آینده، می‌تواند بازدارنده و مؤثر باشد.