نقش و تأثیر حضرت خدیجه(س) در اسلام
خبرگزاری آنا؛ حضرت خدیجه دختر خُوَیلد بن اسد و فاطمه دختر زائده است. او در سال ۶۸ پیش از هجرت متولد شد. حضرت خدیجه در اوان جوانی همواره به نیازمندان کمک می‌کرد و در جامعه آن دوران به عنوان بانویی پرهیزکار و مورد احترام شناخته شده بود. مکنت و قدرت مالی ایشان از پدری بود که از بزرگان قریش و فردی استبداد ستیز و شجاع به شمار می‌رفت.
امتیاز زندگی این بانوی بزرگوار در این بود که در جامعه آن روز از جوانی به کسب و کار و تجارت پرداخت و از همان موقع به خاطر دوراندیشی و هوش سرشار، در میان اعراب زبانزد شد. در تاریخ بار‌ها از او با القابی، چون «بانوی بانوان قریش» یادشده که اشاره به جایگاه او در میان مردم دارد. همین کسب و کار (تجارت ابریشم) موجبات آشنایی ایشان با حضرت محمد (ص) را فراهم کرد و ابتدای کار درستکاری، امانت‌داری و صداقت حضرت محمد (ص) توجه ایشان را جلب کرد که منجر به ازدواج ایشان شد.
خدیجه (س) بعد از ازدواج با حضرت محمد (ص) همه ثروت خود را برای توسعه دین اسلام خرج کرد. پیامبر (ص) خودش در این زمینه می‌فرماید: «هیچ ثروتی به اندازه ثروت خدیجه علیهاالسلام برای من سودمند نبود.» آخرین اموال وی توسط امیرالمومنین (ع) در سفر هجرت به مدینه خرج شد. سخن دیگری نیز از پیامبر اکرم (ص) در تجلیل این فداکاری ایشان هست که: دین من پا برجا نشد و ایستادگی نکرد مگر بر دو چیز: مال خدیجه و شمشیر علی بن ابی طالب.»
این سخن پیامبر (ص) یعنی فضیلت مال خدیجه در کنار شمشیر زدن‌ها و جهاد‌های حضرت علی (ع) قرار دارد. مخصوصا در ماجرای محاصــره اقتصــادی قـریش کـه مدت دو سال به طول انجامید، همه اموال ابوطالب (ع) و خدیجه (س) صـرف حمایت از محاصـره شــدگان و رســول الله (ص) شــد (طبرسی،٤١٤١: ١٦). در شرایطی که مسلمین و رسول اکرم (ص) در نهایت سختی و تحت فشار بودند، حضرت خدیجه ثـروت خـویش را در اختیار پیامبر گذاشـت.
پیـامـبر (ص) و خدیجه (س) جدای از بعد معنوی و الهی که الهام از وحی بود، به عنوان یک زوج مشـترک زندگانی عارفانه با هم داشتند و شدیدا مونس و انیس یک دیگر بودند. خدیجه (س) پیامبر (ص) را به خوبی درک کرده بـود و حـتی زمینه تحنث، عبادت، راز و نیاز همسرش را فراهم می‌آورد و او را با کوله باری آماده برای عبادت به غار حرا می‌فرستاد و پس از مدتی پیامبر (ص) باز نزد خدیجه می‌آمد و برای چند روز دیگر توشـه فـراهم مـی‌کرد.
زمانی که پیامبر با باری از غم و اندوه مشــکلات پا به منزل می‌گذاشــت، خدیجه (س) نه تنها به عنوان یک همسـر بـلکه بـه عنوان تنها کسـی که می‌توانسـت رسول خدا (ص) را درک کند، همراه و همدل پیامبر بود و اسـتقامت می‌کرود، به راسـتی فقط او می‌توانست پیامبر (ص) را با آن روح بزرگ دریابد و رسول الله در هیچ کجا آرام نمی‌گرفت مگر در کنار خـدیجه و این آرامش جســمانی و زمینی نبود، بلکه روحانی و آسمانی بود. (مـجلســی، بی تا، ج ١١: ١١).
به هر حال عشق و علاقه بسیاری میان پیامبر (ص) و خدیجه (س) وجود داشت. حضرت محمد (ص) تا زمانی که خدیجه (س) در قید حیات بود همسر دیگری اختیار نکرد و پس از فوت ایشان نیز همواره به یاد ایشان بود. از طرفی دیگر خدیجه (س) نزدیکترین نسب را در مقایسه با سایر همسران به حضرت محمد (ص) داشتند او از سوی پدر با جدّ سوم پیامبر، قصی و از جانب مادر با جدّ هشتم پیامبر، لوّی نسب می‌شد که در نهایت اجداد هر دو به حضرت اسماعیل (ع) و ابراهیم خلیل (ع) می‌رسد.
از مقامات آن حضرت می‌توان نخستین زن مسلمان، جایگاه مادر بودن ایشان، صبر و تحمل در زندگی، مجاهدت و دفاع از پیامبر، حمایت‌های معنوی، اقتصادی و اجتماعی نسبت به پیامبر اکرم (ص) و... را ذکر کرد.
نایل شدن به مقامات و مراتب والا و کسب فضایل و عنایات ویژة الهی و مشمول الطاف و رحمت خدا شدن، نمی‌تواند بی دلیل، اتفاقی و یکبارگی باشد، بلکه به طور قطع، باید عنایت و جذبة حق تعالی را هم داشته باشد. حضرت خدیجه (س) نیز از آن دست انسان‌ها است که عنایات الهی شاملش شده و تا آنجا پیش رفته است که خداوند بر او سلام ویژه می‌فرستد! در روایت آمده است که جبرئیل نزد پیامبرخدا (ص) آمد و گفت: ازجانب پروردگار به خدیجه سلام برسان. حضرت فرمود:ای خدیجه، این جبرئیل است که از طرف پروردگارت سلام می‌رساند. خدیجه گفت: خداوند سلام است و سلام از اوست و بر جبرئیل سلام باد! (طبری، ۱۴۱۲ ق، ج ۱، ص ۵۲۱)
همچنین ایمان حضرت خدیجه به پیامبر خدا (ص) و انتخابش به عنوان همسر آینده، در کنار درایت و لطف الهی نقش تعیین کننده‌ای در فضایل و مقامات او دارد. نقل است از ذهبی که مناقب و فضایل خدیجه بسیار است، او از جمله زنان کامل، عاقل، والا، پای بند به دیانت و عفیف و کریم و از اهل بهشت بود. پیامبر اکرم (ص) به کرارا او را مدح و ثنا می‌گفت و بر سایر امهات مومنین ترجیح می‌داد و از او بسیار تجلیل می‌کرد.
نگاه درس آموز به «برترین‌ها»، یکی از ویژگی‌های ذاتی انسان است. از این رو، خداوند در بسیاری ازسوره‌های قرآن(۱) به صراحت یا کنایه، ۱۰ زن را به عنوان همسران برتر معرفی کرده و برای هرکدام خصلتی را به عنوان راز موفقیت ایشان برشمرده است. یکی از این زنان بزرگ، حضرت خدیجه است.(۲) این بانوی والامقام، طبق روایت پیامبر اکرم جزء چهار زن بزرگ تاریخ است که آنها را با عناوینی چون: «سادات نِساء العالمین»؛(۳) «سرور زنان جهان»، «خیر نِساء العالمِین» و «أفضلِ نِساءِ الجنَّة»؛(۴) برترین زنان بهشت» معرفی کرده است.
از مهم‌ترین راز‌های موفقیت حضرت خدیجه، اطاعت‌پذیری و ولایت‌مداری اوست. همین ویژگی، موجب شد که پیامبر(ص) همه جا از او به نیکی یاد کند و هیچ یک از همسران و بلکه هیچ کسی را با او قابل مقایسه نداند و بگوید: «به خدا سوگند! هرگز همسری بهتر از خدیجه نداشتم. او زمانی به من ایمان آورد که مردم کافر بودند و زمانی اموالش را در اختیار من گذاشت که مردم همه از من بریده بودند»؛(۵) و یا فرمود: «خدیجه وقتی به من پیوست که همه از من دور می‌شدند. او در راه اسلام، هرگز مرا تنها نگذاشت و همواره ازمن حمایت کرد. خدا او را رحمت کند که بانوی پربرکتی بود.»(۶)
حضرت خدیجه (س) در ماه مبارک رمضان دهمین سال بعثت پیامبر و کمی بعد از وفات ابوطالب از دنیا رفت و به این ترتیب حضرت محمد (ص) بزرگترین حامیان خود را از دست داد. پیامبر (ص) شخصا خدیجه (س) را غسل داد و پیکر مبارک وی را در قبر گذاشت. مقبره ایشان در حجون است. پس از فوت خدیجه (س) پیامبر (ص) همواره به نیکی از او یاد می‌کرد.
۱- مثل سوره های: آل عمران، نساء، مریم، نور، تحریم، قصص، احزاب، ضحی و کوثر.
۲- ابن شهرآشوب، المناقب، ج ۳، ص ۱۰۳.
۳- ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۰، ص ۲۶۶.
۴- شیخ صدوق، الخصال، ج ۱، ص ۲۰۵.
۵- محدث اربلی، کشف الغمة، ج ۱، ص ۵۱۲.
۶- ابن اثیر، اسدالغابة، ج ۵، ص ۴۳۸.
ناهید دامن‌پاک مقدم و سیمین‌سادات وهاب‌زاده مقدم اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
انتهای پیام/
