تصویرسازی ایران آینده مبتنی بر ایده پیشرفت

به گزارش خبرگزاری آنا، به نظر می‌رسد چشم‌انداز نوین ایران آینده در مرحله اول باید به دنبال تغییرات مثبت و چرخش‌های تحول‌آفرین در سطح حکمرانی باشد و از طریق آن، افزایش بهره‌وری (اجتماعی و اقتصادی) و بازمهندسی برخی ساختارها را تعقیب کند.

علیرضا نصر اصفهانی در پژوهشی با عنوان «‌منشور هم آفرینی تصویر ایران آینده»دراین باره می‌نویسد: تصویر ایران آینده، بستری است که می‌تواند محل گفت‌وگو، تعامل، نزاع و نیز اقدامِ تمامی بازیگران پیشرفت باشد؛ چرا که ایران آینده بر پایه دو لنگر عینی (وقایع میدانی و اتفاقات واقعی در جامعه و حاکمیت) و لنگر ذهنی (منظر عمومی آینده در ذهنیت‌ها و ادراکات) استوار می‌شود.

از نظر این پژوهشگر هر جامعه‌ای ناگزیر و خواه، ناخواه در خصوص آینده می‌اندیشد و برآن مبنا کنشگری می‌کند؛ در این میان آن چه مهم است هم‌ذهنی و فهم مشترک جامعه در خصوص آینده و افق زمانی آن است. به نظر وظیفه حکومت‌ها در این میان، تصریح روایت‌های ضمنی و ذهنی مردمان در خصوص آینده با ایجاد بسترهای گفتگوهای امیدوار به آینده و آینده‌نگر، و از طریق ارایه پرسش‌های جهت آفرین است. از این رو، زمان آن فرارسیده که در این زمان ویژه، بر مهم ترین دستور کار گفتمان جامعه ایران یعنی تصویر «ایران آینده» تصریح گردد. 

در همین راستا مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «منشور هم‌آفرینی ایران آینده (۳)؛ تصویر ایران آینده مبتنی‌بر استعاره‌های پیشرفت» با بیان اینکه طرح چشم‌انداز ایران آینده، موقعیت‌مند است و با شرایط ویژه و مختصات ایران فرهنگی، سیاسی، اقتصادی مطابقت دارد، آورده است که در این طرح، عوامل جمعیتی، جغرافیای سیاسی، شرایط اقلیمی، امکانات سرزمینی و توانمندی علم و فناوری مورد توجه قرار می‌گیرد. چشم‌انداز ایران آینده، زنده و پویا و در عین حفظ ارزش‌های پایه خود، با نسل‌های بعد، اقتضائات روز و با سناریو‌های پیشرو ارتباط می‌گیرد. چشم‌انداز ایران آینده، فرایندمحور و با شکل‌دهی به فضای گفتگوی ملی، به دنبال آن است که همه مردم اثر انگشت و نقش خود را در آینده ایران احساس کنند.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌افزاید، سند چشم‌انداز ایران آینده، نقطه آغاز حرکت فکری است نه مقصد حرکت. چشم‌انداز، الهام‌بخش حرکت در مسیر پیشرفت و محرکی برای تغییرات مثبت و چرخش‌های تحول‌آفرین در سطح حکمرانی بوده که ممکن است مستلزم تصمیمات بزرگ و شجاعانه و البته حسابگرانه باشد. چشم‌انداز باید به چرایی اقداماتی نظیر تصمیم‌گیری در قبال متغیر‌های اقتصاد کلان، بازمهندسی برخی ساختار‌ها و بازآفرینی برخی نظامات حکمرانی، تعیین تکلیف دوگانه‌های سیاستی و بازبینی در سیاست‌های کلان و ... رنگ و معنا ببخشد. مسئله‌های سیاستی متکثری وجود دارند که برای هریک از آنها پاسخ‌های متنوعی مطرح شده و می‌شود. اما انتخاب حکمرانی در قبال هر پرسش باید کدام پاسخ باشد؟ آیا یکی از پاسخ‌های موجود را بپذیرد یا در پی پاسخی دیگر باشد؟ انتظار می‌رود چشم‌اندازی که از آینده مطلوب داریم، معیاری برای تصمیمات و انتخاب‌های حکمرانی فراهم آورد تا برون‌رفتی برای منازعات سیاستی و تصمیم‌گیری وجود داشته باشد و عرصه عمل بلاتکلیف نماند. 

در این گزارش تصریح شده است که چشم‌انداز آینده می‌تواند تقاضای تصمیم‌گیری عاقلانه، تدبیرگرانه و حکمت‌آمیز درخصوص این مسائل را ایجاد کند تا قابلیت‌ها و کیفیت‌های جدیدی برای نظام حکمرانی حاصل شود وگرنه، تلاش‌های چشم‌اندازسازی - حتی در صورت اجرای کامل منجر- به چرخه‌های معیوبی از دستاورد‌های نامتوازن، مقطعی و سطحی در سراسر حکمرانی می‌شود.

مرحله بعدی این گزارش عنوان می‌کند که ایجاد جریان‌های حکمرانی متمرکز بر پنج تصویر الهام‌دهنده به پیشرفت ایران آینده است. این تصاویر، برمبنای تحلیل مضمون مصاحبه‌ها و پنل‌های برگزار شده با خبرگان، سیاست‌پژوهان و صاحبنظران ایران آینده احصا شده است. نگارندگان، پنج تصویر (و یا تلفیقی از آنها) را برای سیمای ایران آینده در افق ۱۴۲۴ پیشنهاد می‌کنند. ۱. «ایران مردمی»، ۲. «ایران بزرگ»، ۳. «ایران نوآفرین»، ۴. «ایران ثروت»، ۵. «ایران تاب‌آور». هریک از این تصاویر، فراخوانی همگانی برای روایتی از آینده ایران بوده که در قالب رویدادها، رسانه، مسابقات، تقسیم کار ملی و … قابل توصیف، اصلاح و بسط است.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید دارد که پیش‌فرض طرح ایران آینده، مبتنی‌بر ایده «مردم‌سالاری دینی و استقلال ایران اسلامی» است که بر پایه «سنت‌های الهی»، «ارزش‌های توحیدی و هویتی نظام انقلاب اسلامی» و «حمایت و دفاع از کرامت و ذات انسان‌ها»، «آخرت‌اندیشی و توجه به سعادت اخروی و دنیوی در یک امتداد (نه جداگانه)»، «خانواده و سبک زندگی ایرانی -اسلامی» است. از نظر پژوهشگران این تحقیق، بزرگ‌ترین دستاورد انقلاب اسلامی، تربیت «انسان انقلاب اسلامی» است.

در این گزارش به منظور ارائه پیشنهاد‌ها و راهکار عنوان شده است که همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند: «مجلس شورای اسلامی، طبق قانون اساسی، ریل‌گذار آینده کشور است. اگر کشور مشکلاتی دارد، برای رفع این مشکلات نیاز به قانونگذاری و حضور مدبرانه مجلس شورای اسلامی است.» لذا نقش مجلس شورای اسلامی در چشم‌انداز جدید، باید به‌صورت جدی‌تری طراحی، برنامه‌ریزی و اجرا شود.

ازجمله این موارد خلق روایت‌های استراتژیک چندگانه و اتخاذ رویکرد تصویرپردازانه از آینده مطلوب برای ذی‌نفعان خصوصاً مردم و برندسازی ملی مبتنی‌بر آن به‌جای الزام دولت‌ها به سندنویسی، توجه به کسب قابلیت‌ها و صلاحیت‌های ضروری برای حکمرانی با هدف امکان خلق چشم‌انداز‌های پویا (به‌جای ارائه یک خط پایان مشخص یا ترسیم چشم‌انداز انتزاعی یا یک قله برای کشور)، الزام دولت‌ها به «یادگیری راهبردی در عمل» به‌جای ترسیم یک نقشه راه کاملاً از پیش تعیین شده (الزام این امر، طراحی کنش‌های اجرایی بزرگ و تحولی در سطح حاکمیت با تعریف و اجرای بازی‌های بزرگ ملی و ایجاد سلسله‌ای از اقدامات معنادار (شوک‌های مثبت) برپایه سوژه‌های راهبردی ایران است)، کمک به نهادسازی و راه‌اندازی شورای ایران آینده زیرنظر مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) یا سران قوا یا رئیس‌جمهوری محترم و استقرار دبیرخانه آن در «بنیاد ایران آینده»، تشکیل کمیسیون و اتاق مطالعاتی چشم‌انداز ۱۴۲۴ یا راه‌اندازی «فراکسیون ایران آینده» در مجلس شورای اسلامی متشکل از نمایندگان دغدغه‌مند و متخصص (این ساختار باید در کنار سایر کمیسیون‌های تخصصی و با رویکردی مشارکتی، به انجام کارویژه ارزیابی و سنجش کلیه طرح‌ها و لوایح و سؤال در انطباق با چشم‌انداز ایران، بپردازد)، زمینه‌سازی برای مشارکت هرچه بیشتر شورا‌های محلی و شورای عالی استان‌ها در تصمیم‌گیری‌های آینده‌نگرانه بخشی، استانی و ملی از طریق نمایندگان مردم و هدایت فرایند‌های نظارتی آینده‌نگرانه با هدف ارزیابی عملکرد دستگاه‌های ملی در جهت پیشبرد برنامه هفتم (انتخاب دستگاه‌های برگزیده و آینده‌نگر)، است.