طهرانچی: رساله دکتری یک عملکرد نوآورانه و بدیع است

به گزارش خبرگزاری آنا، شورای سیاست گذاری طرح پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی با حضور دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه اسلامی در سازمان مرکزی با موضوع کفایت دستاورد‌های علمی برای رساله دکتری و بررسی پیشبرد طرح «برنامه علمی» در سند تحول دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.

طهرانچی در ابتدای این نشست ضمن اشاره به تاریخچه نحوه ارزیابی مقطع دکتری گفت: از ابتدا که دکتری در ایران مطرح شد، از سال ۷۳-۷۲ جامعه علمی کشور به این نتیجه رسید که خود نمی‌تواند ارزیابی دقیقی از بحث دکتری داشته باشد، لذا در آن مقطع داشتن دو مقاله خارجی را به عنوان شرط دکتری مطرح کرد که بعد از آن رشته‌های مهندسی و رشته‌های phd حوزه پزشکی و علوم انسانی هم به روی کار آمدند. علوم انسانی هم، زمانی که دید در این ارزیابی ناتوان است، مجلات فارسی را راه اندازی کرد و خیلی سعی بر این نکرد که مجلات فارسی در سطح بین المللی رواج پیدا کند و هدف از این مجلات را هم راه افتادن «جریان ملی دانش» قرار نداد. بعد‌ها معیار دومقاله علمی در ژونال‌های خارجی هم به یک مقاله تقلیل پیدا کرد.

وی هدف اصلی این نوع ارزیابی را این چنین شرح داد: حقیقت ماجرا آن بود که پژوهشی صورت بگیرد و کفایت دستاورد‌های علمی محقق شود و اصالت آن از طریق چاپ مجلات محک زده شود. رساله دکتری یک عملکرد نوآورانه، خلاقانه و بدیع است که این عمل بدیع را نمی‌توان در داخل ارزیابی کرد؛ لذا نیازمند یک دستاورد جهانی است.

طهرانچی با آسیب‌شناسی این نوع ارزیابی ادامه داد: دانشجو مقاله چاپ شده در ژورنال را نشان استاد می‌دهد، اما در جواب سوال استاد که از او جزئیات معماری تز را می‌خواهد، چهار مقاله را ترکیب می‌کند و تزش را ارائه می‌دهد. هیچ جای دنیا این نسبت یک به یک بین مقاله و رسانه برقرار نیست.

وی با آسیب شناسی این موضوع از نگاه بین المللی تصریح کرد: ما منطقه را در یک مسابقه تولید مقاله انداخته‌ایم و مقاله را به عنوان یک رفرنس مطرح کردیم. حال اگر مقالات ما چاپ نشود و آمار تولید مقاله پایین بیاید دیگر در این رقابت که خود باعث به وجود آمدن آن شده‌ایم عقب می‌مانیم. این قضیه دیگر تنها برای ما نیست و چین و آمریکا و اروپا هم دچار این قیاس هستند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است، رساله دکتری برای تقویت جریان تولید مقاله نیست. باید به جریان بدیع بودن رساله دکتری واقف باشیم. اگر این جریان به درستی هدایت شود، رساله دکتری منجر به تولید مقاله هم می‌شود.

وی با بیان اینکه ارزشمند تلقی شدن هرچیزی موجب به وجود آمدن بازار کاذب آن می‌شود، گفت: الآن بازار کاذب مقالات هم بشدت وجود دارد. این بازار هم آفت ژورنال‌های ملی و هم ژورنال‌های خارجی است.

وی در ادامه اشاره کرد: ما در دانشگاه آزاد اسلامی به جهت اهمیت دادن به بدیع بودن رساله دکتری و اهمیت آن، نظام پیش‌دفاع را راه‌اندازی کردیم. نظام پیش دفاع کاری به مقاله دادن شما ندارد، بلکه از شما می‌خواهد که از کار خود دفاع کنید و این موضوع عقلانیت و اهمیت رساله را دربر می‌گیرد.

طهرانچی بیان کرد: دانشجو طبق برنامه تزش را به صورت پروپوزال ارائه می‌دهد، استاد اختمام آن‌را اعلام می‌کند و می‌گوید که کفایت دستاورد دارد و بعد از آن به کنفرانس ارسال می‌شود. شورای علمی کنفرانش وظیفه‌‍‌اش آن است که مقاله را از نظر تطابق با موضوع کنفرانس بررسی کند و تایید اولیه را برای آن صادر کند. دانشجو برای ارائه آن به کنفرانس می‌رود و داور پنهان که در جلسه کنفرانس شرکت می‌کند، با پرسیدن سوالاتی به یقین می‌رسد که تطابق لازم دارد یا خیر، اگر تطابق توسط کنفرانس اعلام شد، دانشجو پیش دفاع انجام می‌دهد و در این مدت طی همکاری با کنفرانس مقاله خود را در مجله کنفرانس چاپ می‌کند و پس از پذیرش مقاله، از آن دفاع می‌کند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: اعضای هیئت علمی پیش دفاع، ۹ متخصص در حوزه خود هستند و از نظر علمی تز را بررسی می‌کند. کنفرانس نیز وظیفه‌اش بررسی تز از نظر تطابق با موضوع است و تایید دو تیم کنفرانس و پیش دفاع معادل همان ارائه دو مقاله است.

طهرانچی تشریح کرد: در خارج از ایران هرچیز فانکشنال (functional) است و ما هرچیز را به صورت formal استفاده می‌کنیم، کنفرانس به این منظور گماشته شد که دستاورد‌های علمی نو در آن ارائه شود که یکی از دستاورد‌های علمی نو رساله دکتری بود ولی ما، چون سیستم را اساساَ به‌هم درست گره نزده‌ایم، کنفرانس را یکی برگزار می‌کند، مجله را دیگری منتشر می‌کند و رساله دکتری را نیز جای دیگری. هرکدام نیز هویت جدا پیدا کرده‌اند.

وی ادامه داد: این درحالی است در خارج از ایران همه اینها به صورت فانکشنال به همدیگر متصل است. در آینده روش «آزاد» برای رساله دکتری را کنار می‌گذاریم و تنها قالب برنامه علمی را به رسمیت خواهیم شناخت، در این صورت می‌توان پیش دفاع را به دفاع نهایی گره زد و این‌دو را یکی در نظر گرفت. تنها ژورنال حاکم، کمیته علمی کنفرانس خواهد بود که تخصصی بر روی مسئله کار خواهد کرد.

در ادامه این نشست اعضای شورا پیشبرد اجرایی برنامه علمی دانشگاه را به بحث و تبادل نظر گذاشتند.

لازم به ذکر است در این نشست محمد علی‌اکبری معاون علوم، مهندسی و کشاورزی، محسن نفر معاون علوم پزشکی، محمدعلی نادی معاون علوم تربیتی و مهارتی، هادی همایون معاون علوم انسانی و هنر، عنایت اله ملکی تبار رئیس مرکز حوزه ریاست و روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی، علیرضا فیروزفر رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران حضور داشتند.