واکاوی وضعیت شرکت‌های تعاونی در نظام‌های بهره برداری کشاورزی
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به بررسی تحولات نظام‌های بهره برداری کشاورزی در جهان پرداخت و درس آموختههایی برای ایران ارائه داد.
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، شرکت‌های تعاونی فعال در مناطق روستایی، در صورت توجه به موارد زیر می‌توانند شاهد تحولات جدی در عملکرد خود باشند.
البته لازم است سازمان مرکزی تعاون روستایی در راستای ایفای وظایف راهبری خود، نسبت به توانمندسازی شرکت‌های مربوطه و نظارت بر تحقق موارد مذکور اقداماتی را انجام دهد که به این شرح است؛ تمرکز بر کسب‌وکار‌های راهبردی، تعیین چشم‌انداز پیشرفت در سطح ملی و جهانی، بهینه‌سازی ارتباط با اعضا، اتخاذ پیوند‌های راهبردی با دانشگاه‌ها و شرکت‌های همسو، ائتلاف با اتحادیه‌های تعاونی پیشرو در کشور‌های مسلمان و همسایه، توسعه صنایع تبدیلی، تنظیم فعالیت‌ها براساس مدل زنجیره تأمین، ارائه خدمات توسعه کسب‌وکار و خدمات پشتیبان معیشت کشاورز، استفاده از فناوری‌های متناسب و همچنین توجه ویژه به فرایند جذب، توانمندسازی و نگهداشت نیروی انسانی، مدیریت ریسک فعالیت‌های تعاونی از طریق پیگیری سیاست‌هایی از قبیل تنظیم قرارداد‌های آتی، انجام خرید تضمینی، افزایش گسترده جغرافیایی فعالیت‌ها و تنوع بخشی به سبد محصولات، تقویت خودگردانی مالی از طریق پیگیری سیاست‌هایی از جمله توزیع مناسب مازاد برگشتی، انتشار اوراق قرضه به‌منظور جذب سرمایه اشخاص، برقراری شرایط مالی خاص برای عضویت در تعاونی و شراکت راهبردی با دیگر شرکت‌ها در جهت تأمین مالی پروژه‌های توسعه‌ای، طراحی، توسعه و خرید نشان تجاری‌های معتبر ملی و شرکت‌های بازاریابی و شراکت با بنگاه‌های بازاریابی موفق، توجه به ایمنی غذایی و رعایت ملاحظات محیط زیستی از طریق اخذ استاندارد‌های سلامت غذایی و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و توجه به نوآوری و بهبود فعالیت‌های تحقیق و توسعه در راستای تنواع‌بخشی به محصولات و تأمین سلایق مشتریان.
در همین راستا مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «بررسی تحولات نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی در جهان و ارائه درس‌آموخته‌هایی برای ایران؛ با تأکید بر شرکت‌های تعاونی» آورده است که نظام‌های بهره‌برداری کشاورزی نقش مهمی در امنیت غذایی و پایداری بخش کشاورزی برعهده دارند.
بررسی نظام تعاونی کشاورزی در کشور به‌خصوص تعاونی‌های فراگیر که چندین روستا را پوشش می‌دهند مانند شرکت‌های تعاونی روستایی (نشان می‌دهد که در این ساختار به‌دلایلی از قبیل نداشتن نگاه راهبردی، سنتی بودن ساختار مدیریتی، آگاهی محدود مردم از فلسفه شکل‌گیری تعاونی‌ها و در نتیجه تشکیل نشدن این نهاد‌ها به‌صورت داوطلبانه و از پایین، محدودیت سرمایه، سیستم بازاررسانی نامناسب و ضعف در فعالیت‌های آموزشی و ترویجی، بستر‌های لازم برای نقش‌آفرینی آنها در جهت رشد و تعالی کشاورزی کشور فراهم نشده و نظام انفرادی تولید کشاورزی منجر به تحمیل هزینه‌های فراوان به تولیدکننده و دشواری تداوم تولید در کشور شده است.
در این شرایط و با توجه به ضرورت حرکت به‌سمت اقتصاد غیرنفتی و همچنین حفظ امنیت و سلامت غذایی کشور، ایجاد تحول در نظامات بهره‌برداری کشاورزی اولویت پیدا کرده است. با درک چنین ضرورتی، این پژوهش تلاش کرده است تا با بررسی تجارب موفق جهانی در ۸ کشور و ۱۳ شرکت بین‌المللی تعاونی در بخش کشاورزی، راهکار‌هایی را در جهت تحول نظام تعاونی بخش کشاورزی در کشور ارائه کند.
این گزارش بیان می‌کند که تجارب کشور‌هایی همچون کره جنوبی، برزیل، چین، سوئد، هند، هلند، ترکیه، آلمان و ویتنام و شرکت‌های بین‌المللی مانند آرالای دانمارک، ماندراگن اسپانیا، ایفکو هند، الماس آبی کالیفرنیا، آدکواگرو آرژانتین، فدراسیون تعاونی تولیدکنندگان شیر کنیا، آریوی ایرلند، ژن‌نو ژاپن، تاریس ترکیه و آمول هند، مؤید این موضوع هستند.
این گزارش ادامه می‌دهد که در جهت رسیدن به نسل نوین تعاونی‌های بخش کشاورزی توجه به نکات زیر می‌تواند راهگشا باشد؛ عدم مداخله دولت در نظام تصمیم‌گیری تعاونی‌ها مورد تأکید بوده است. خودگردانی مالی تعاونی‌ها از طریق سیاست‌هایی همچون تعیین شرایط مالی خاص برای عضویت در تعاونی و ورود به بازار بورس پیگیری شده است. مدیریت ریشک شرکت‌های پیشرو از طریق تنوع‌بخشی جغرافیایی فعالیت‌ها و متنوع کردن و تکمیل زنجیره ارزش محصولات دنبال شده است. سهم اعضا از مازاد برگشتی متناسب با سهم آنها از کل تولید هر محصول توزیع می‌شود تا افراد به تولید محصولات بیشتر و باکیفیت‌تر تشویق شوند. نظامات نوین در پی برقراری شراکت‌های راهبردی با دانشگاه‌ها، سازمان‌های پژوهشی، تأمین کنندگان و سایر سازمان‌های خصوصی هستند تا شرکت خود را با استفاده از تخصص بیرونی شعله‌ور سازند. جذب، نگهداری و توانمندسازی استعداد‌های انسانی، اهتمام به تحقیق و توسعه، توجه به مسئولیت‌پذیری اجتماعی و حساسیت به مسائل محیط زیستی از جمله اصول مورد تأکید بوده است. اشخاصی با تخصص‌های مرتبط را از جمله در حوزه‌هایی همچون تأمین مالی، بازاریابی، مدیریت ریسک و ... به کار گرفته‌اند.
این گزارش در ادامه و براساس بررسی‌های صورت گرفته، راهکار‌هایی در سه بخش تقنینی، توصیه‌های سیاستی برای دولت و توصیه‌های سیاستی برای نظام تعاونی بخش کشاورزی ارائه داده که در بخش اول، پیشنهاد می‌دهد که در جهت روزآمد کردن نظام‌های بهره‌برداری با تأکید بر تعاونی‌های بخش کشاورزی، پیشنهاد می‌شود قانون جامعی درخصوص «نوسازی نظام‌های بهره‌برداری در بخش کشاورزی» تدوین و به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.
این گزارش در کنار توجه به اصولی همچون آموزش و توانمندسازی مستمر اعضا، جذب و به‌کارگیری دانش آموختگان در بدنه مدیریتی و تأکید بر خودگردانی مالی، پیشنهاداتی نظیر «کارآمدسازی مدیریت تعاونی‌ها و گره نزدن مدیریت به مالکیت»، «مشارکت موثر اعضا در نظام تصمیم‌گیری و انتخاب مدیران» و «کارآمدسازی نظام بازرسی» را مطرح می‌کند.
این گزارش در توضیح پیشنهاد «کارآمدسازی مدیریت تعاونی‌ها و گره نزدن مدیریت به مالکیت» توضیح می‌دهد که ایجاد پیوند بین حقوق و مزایای مدیرعامل تعاونی و عملکرد وی و نیز مسئول دانستن وی از نظر حقوقی در قبال سوء مدیریت، می‌تواند به کارآمدی این شرکت‌ها کمک کند. همچنین جدایی مدیریت از مالکیت حداقل در بخشی از تعاونی‌های فراگیر بخش کشاورزی می‌تواند راهکار مناسبی باشد. البته بخشی از پیشنهاد موضوع این بند باید از طریق اصلاح اساسنامه مربوطه دنبال شود.
این گزارش درباره «مشارکت موثر اعضا در نظام تصمیم‌گیری و انتخاب مدیران» بیان می‌کند که باتوجه به پوشش تعداد زیادی از روستا‌های کشور توسط یک تعاونی فراگیر و به تبع آن سخت شدن مشارکت مؤثر در چنین ساختاری، پیشنهاد می‌شود تا مجمع عمومی تعاونی‌های بزرگ به دو صورت ناحیه‌ای و ملی برگزار شود.
این گزارش درخصوص پیشنهاد «کارآمدسازی نظام بازرسی» نیز توضیح می‌دهد که برای رسیدن به این مهم ضروری است تا در انتخاب و مدیریت اقدامات بازرسان به ملاک‌هایی مانند ذی‌نفع نبودن آنها از هرگونه معامله با شرکت، نداشتن روابط و مناسبات سازمانی و غیرسازمانی با اعضای هیئت مدیره و مدیران تعاونی، جبران خسارت در صورت اهمال و کوتاهی در انجام وظایف و ممنوعیت انتخاب بستگان درجه یک هیئت مدیره و مدیران شرکت به عنوان بازرس، توجه لازم صورت پذیرد.
پیشنهادات مرکز پژوهش‌های مجلس در این گزارش در زمینه توصیه‌های سیاستی برای دولت به این شرح است: تمرکز بیشتر سازمان مرکزی تعاون روستایی بر توسعه فعالیت‌های تعاونی به جای تمرکز بر امور بازرگانی، در تحقق جزء «۲» ماده (۱۵) قانون شرکت‌های تعاونی، ضرورت دارد تا وزارت جهاد کشاورزی با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری وسازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، دوره‌هایی را با هدف پرورش مدیران راهبردی تنظیم و اجرا کند. همچنین، تعریف فرصت‌های مطالعاتی و دوره‌های کارورزی برای دانشجویان برای دانشجویان و اعضای هیئت علمی می‌تواند از دیگر اقدامات مثبت در این زمینه قلمداد شود. اصلاح مقررات در راستای پیشنهاد‌های تقنینی فوق‌الذکر.
انتهای پیام/
