نقش تغییرات سبک زندگی در افزایش شیوع بیماری‌های غیرواگیر در ایران
بر اساس آمار وزارت بهداشت، حدود ۴۵ درصد مرگ‌ومیر‌ها به بیماری‌های قلبی-عروقی اختصاص دارد و پس از آن، سرطان‌ها و بیماری‌های تنفسی سهم بالایی از آمار مرگ‌ومیر را به خود اختصاص داده‌اند
به گزارش خبرگزاری آنا، بیماری‌های غیرواگیر در سال‌های اخیر به بزرگ‌ترین معضل نظام سلامت ایران تبدیل شده‌اند. بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت، سرطان و بیماری‌های مزمن تنفسی به‌طور مستقیم مسئول بیش از ۷۰ درصد مرگ‌ومیر‌های کشور هستند. بر اساس آمار وزارت بهداشت، حدود ۴۵ درصد مرگ‌ومیر‌ها به بیماری‌های قلبی-عروقی اختصاص دارد و پس از آن، سرطان‌ها و بیماری‌های تنفسی سهم بالایی از آمار مرگ‌ومیر را به خود اختصاص داده‌اند. برای مقایسه، این آمار در کشور‌های در حال توسعه‌ای مانند ترکیه و مالزی به ترتیب حدود ۶۵ و ۶۰ درصد است. این ارقام نشان می‌دهند که ایران در مقابله با این بیماری‌ها عملکرد ضعیف‌تری داشته است، هرچند که هر سه کشور از نظر درآمد سرانه و ساختار اقتصادی شباهت‌هایی با یکدیگر دارند.
یکی از دلایل اصلی شیوع بالای بیماری‌های غیرواگیر در ایران، تغییر سبک زندگی در دهه‌های اخیر است. مصرف غذا‌های پرچرب و فرآوری‌شده، کاهش فعالیت بدنی، و افزایش استرس از عوامل کلیدی محسوب می‌شوند. پژوهشی از دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان داده است که حدود ۲۵ درصد از جمعیت بزرگسال کشور به فشار خون بالا مبتلا هستند، در حالی که بیش از نیمی از آنها از بیماری خود بی‌اطلاع‌اند. علاوه بر این، مصرف دخانیات و الکل نیز نقش چشمگیری در افزایش خطر بیماری‌های غیرواگیر داشته است. براساس پژوهشی از مؤسسه تحقیقات سرطان، مصرف دخانیات در ایران باعث مرگ حدود ۶۰ هزار نفر در سال می‌شود که این آمار در مقایسه با کشور‌های همسایه بالاتر است.
برنامه‌های ملی پیشگیری و چالش‌های آن
ایران طی سال‌های اخیر اقدام به اجرای برنامه‌های ملی متعددی برای مقابله با بیماری‌های غیرواگیر کرده است. یکی از این اقدامات طرح ملی پیشگیری از دیابت و غربالگری فشار خون است که در سال‌های گذشته با هدف شناسایی زودهنگام و مدیریت بیماری‌ها آغاز شد. بر اساس گزارش وزارت بهداشت، این طرح‌ها توانسته‌اند حدود ۳۰ درصد از جمعیت در معرض خطر را تحت پوشش قرار دهند. اما در مقایسه با ترکیه که برنامه‌های مشابهی را اجرا کرده و بیش از ۷۰ درصد جمعیت هدف را پوشش داده است، عملکرد ایران همچنان ناکافی است.
یکی از چالش‌های اصلی این برنامه‌ها، کمبود بودجه و منابع انسانی در بخش سلامت است. مناطق محروم کشور همچنان دسترسی کافی به خدمات غربالگری و درمان ندارند و بسیاری از خدمات پیشگیرانه تحت پوشش بیمه قرار نگرفته‌اند. در مقابل، کشور‌هایی مانند مالزی با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بهداشتی، دسترسی مناطق روستایی به خدمات درمانی را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده‌اند.
همچنین، آموزش عمومی یکی دیگر از نقاط ضعف برنامه‌های پیشگیری در ایران است. سطح آگاهی عمومی درباره عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر و اهمیت پیشگیری همچنان پایین است. برای مثال، طبق پژوهشی از مرکز تحقیقات سلامت جامعه، تنها ۴۰ درصد از مردم از تأثیر مصرف نمک بر افزایش فشار خون آگاهی دارند. در حالی که ترکیه با اجرای کمپین‌های گسترده آگاهی‌بخشی توانسته است مصرف نمک را تا ۲۵ درصد کاهش دهد، این برنامه‌ها در ایران با محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده‌اند.
مقایسه با کشور‌های در حال توسعه
تجربه کشور‌های موفق در کنترل بیماری‌های غیرواگیر می‌تواند الگوی مناسبی برای ایران باشد. ترکیه یکی از موفق‌ترین کشور‌های منطقه در کاهش بار این بیماری‌ها است. این کشور با اعمال مالیات‌های سنگین بر دخانیات و نوشیدنی‌های قندی توانسته است مصرف این محصولات را تا ۳۰ درصد کاهش دهد. همچنین، برنامه «زندگی سالم» در ترکیه که شامل فعالیت‌های بدنی جمعی، آموزش تغذیه سالم و گسترش خدمات غربالگری است، توانسته نرخ مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
در مالزی نیز سیاست‌های پیشگیرانه با تمرکز بر کاهش عوامل خطر، مانند افزایش دسترسی به مواد غذایی سالم و ممنوعیت تبلیغات مواد مضر، نتایج چشمگیری داشته است. بر اساس گزارش بانک جهانی، مالزی توانسته است با کاهش هزینه‌های درمانی، بودجه بیشتری را به بخش پیشگیری اختصاص دهد. برای مثال، این کشور با گسترش خدمات غربالگری در مناطق روستایی توانسته است نرخ شناسایی زودهنگام دیابت را بیش از ۴۰ درصد افزایش دهد.
در مقابل، ایران هنوز در مراحل اولیه اجرای چنین برنامه‌هایی قرار دارد. مالیات بر دخانیات در ایران یکی از پایین‌ترین نرخ‌ها در جهان است و تبلیغات مواد غذایی ناسالم همچنان در رسانه‌های عمومی رواج دارد. علاوه بر این، دسترسی به خدمات غربالگری در بسیاری از مناطق روستایی محدود است که این موضوع روند شناسایی زودهنگام بیماری‌ها را کند کرده است.
راهکار‌ها و پیشنهادات برای ایران
با توجه به آمار و تجربه‌های جهانی، ایران می‌تواند با اجرای سیاست‌های جامع‌تر و مبتنی بر پژوهش، گام‌های موثرتری در کنترل بیماری‌های غیرواگیر بردارد. یکی از اقدامات کلیدی، افزایش مالیات بر دخانیات و نوشیدنی‌های قندی است که تجربه جهانی نشان داده می‌تواند مصرف این محصولات را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. علاوه بر این، گسترش خدمات غربالگری در مناطق محروم و افزایش بودجه نظام سلامت می‌تواند تأثیر چشمگیری بر شناسایی زودهنگام بیماری‌ها داشته باشد.
آگاهی‌بخشی عمومی نیز نقش مهمی در کاهش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر دارد. استفاده از رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی برای آموزش سبک زندگی سالم، به‌ویژه در میان جوانان، می‌تواند تأثیر بسزایی داشته باشد. تجربه ترکیه در این زمینه نشان می‌دهد که اجرای کمپین‌های هدفمند می‌تواند مصرف نمک و مواد مضر را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
همچنین، سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های بومی و استفاده از داده‌های دقیق برای سیاستگذاری علمی ضروری است. اگر ایران بتواند مانند مالزی، منابع خود را به‌صورت هدفمند در بخش پیشگیری متمرکز کند، نه‌تن‌ها می‌تواند هزینه‌های درمانی را کاهش دهد، بلکه بار بیماری‌ها را نیز کم کند.
در نهایت، همکاری بین‌بخشی بین وزارت بهداشت، آموزش و پرورش، و رسانه‌ها می‌تواند مسیر مناسبی برای کاهش بار بیماری‌های غیرواگیر در ایران فراهم کند. تجربه کشور‌های موفق نشان داده است که پیشگیری و کنترل این بیماری‌ها نیازمند برنامه‌های جامع، مداوم و مبتنی بر مشارکت گسترده جامعه است.
ایران اگرچه با چالش‌های جدی روبه‌رو است، اما با استفاده از سیاست‌های هوشمندانه و الگوبرداری از تجربه‌های موفق جهانی، می‌تواند گام‌های موثری در راستای کاهش مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های غیرواگیر و بهبود سلامت عمومی بردار
انتهای پیام/
