خلاقیتی که بر پایۀ دانش نباشد، اثرگذار و پایدار نیست

رضا خرم نوازنده و آهنگساز و فرزند زنده یاد همایون خرم هنرمند پیشکسوت موسیقی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا درباره اهمیت خلاقیت در موسیقی گفت: شرط اول برای خلاقیت در موسیقی، داشتن آگاهی و اطلاعات و پایۀ علمی است؛ اما متأسفانه بعضی از افراد به‌رغم ضعف علمی نسبت به مسائل نظری موسیقی، ادعای ابتکار و خلاقیت نیز دارند که چنین روشی صحیح نیست.

عضو شورای سیاست‌گذاری جشنوارۀ موسیقی نوای خرم با تأکید بر اینکه آگاهی درباره پایه‌های علمی موسیقی و تسلط به مسائل نظریِ آن، دانستنِ کامل نت و داشتن اطلاعات دربارۀ ردیف و موسیقی ایرانی، گام نخست برای خلاقیت است، ادامه داد: کسی که فاقد دانش لازم دربارۀ موسیقی است قطعاً نمی‌تواند خلاقیتی در این زمینه از خود نشان دهد.

وی با تأکید بر اینکه خلاقیتی که بر پایۀ علم و دانش نباشد اثرگذار نیست و پایدار نخواهد بود، بیان کرد: گام بعدی برای بروز خلاقیت در هریک از هنر‌ها و ازجمله در زمینۀ موسیقی، مسئلۀ ذوق و قریحۀ خدادادی است.

هنرمندان عرصۀ موسیقی باید آثار برجستۀ بزرگان را بشنوند

این تهیۀ‌کنندۀ موسیقی دراین‌باره توضیح داد: شاید دو هنرمندی که عرصۀ موسیقی فعال‌اند هردو دارای پایۀ علمی درباره موسیقی باشند ولی خلاقیتی که در یک‌ نفر از آنها بروز می‌کند از قریحۀ خدادادیِ او نشأت می‌گیرد؛ چه‌بسا هنرمندان برجسته‌ای که حتی با داشتن آگاهی و دانش بالای علمی، موفق به ارائۀ حتی یک اثر خلاقانه و مبتکرانه نشده‌اند، بنابراین داشتن چنین قریحه‌ای گامی است که شاید بتوان عنوان عنایت خدادادی را برای آن به کار برد.

خرم افزود: موضوع بسیارمهم دیگر این است که هنرمندان عرصۀ موسیقی باید آثار برجستۀ بزرگان را بشنوند و با آنها مأنوس باشند، چراکه در حین شنیدن آثار بزرگان، جرقه‌های بسیاری در ذهن‌ها شکل می‌گیرد همان‌طور که مرحوم پدرم نیز همیشه می‌گفت بخش بزرگی از سازندگی‌هایش در عرصۀ موسیقی حاصل از جرقه‌هایی بود که در جریان زندگی عادی و یا با شنیدن و زمزمه‌کردن آثار موسیقایی در ذهن او ایجاد می‌شدند.

تولید یک اثر خلاقانه تماماً با الهام ممکن نیست

فرزند زنده یاد همایون خرم که دستی در شعر و شاعری نیز دارد، گفت: این الهام و یا این جرقۀ ذهنی شکل می‌گیرد، اما باید با دانش همراه باشد تا بتوان آن را پرورش و گسترش داد؛ به‌عبارتی تولید یک اثر خلاقانه تماماً با الهام ممکن نیست. ازاین‌رو در گذشته نیز آهنگسازانی بودند که گاهی این جرقه در ذهن‌شان ایجاد می‌شد ولی به دلیل نداشتن پایۀ علمی، ایدۀ خود را برای پرورش و بالندگی به استاد دیگری می‌سپردند تا چارچوب اصلی آن را بسازد. 

وی بیان کرد: بنابراین عالم بودن به دانش موسیقی، عنایت خدادی و البته ممارست، از شروط لازم برای شکل‌گیری اثر خلاقانۀ موسیقی است؛ ضمن اینکه باید آثار بزرگان موسیقی را شنید و با این آثار اشک ریخت و احساس داشت که همۀ این موارد در دایره‌ای که همان انسان پاک‌سرشت است محاط می‌شوند و همچون زنجیری به‌هم اتصال دارند که درنهایت موجب خلق اثری خواهند شد که می‌توان آن را اثر خلاقانه نامید.

اصالت از شروط ماندگاری یک اثر موسیقی است

این پژوهشگر موسیقی با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین شروط ماندگاری یک اثر موسیقی، اصالت است، گفت: اصالت زمانی به دست می‌آید که بر پایۀ اصول باشد.
خرم که به‌عنوان عضو شورای سیاستگذاری جشنوارۀ موسیقی نوای خرم، موفق به برگزاری آن در شش دوره شده است، افزود: هنر دارای تعریفی کوتاه، اما جامع است که براساس این تعریف، هنر واقعی آن است که آن را خواص تحسین کنند و عوام نیز آن را بپسندند. اگر هرکدام از این دو مورد نباشد آن اثر ماندگار نخواهد شد، یعنی اگر فقط عوام از یک اثر موسیقی خوششان بیاید آن اثر پایۀ درستی ندارد و تنها به‌صورت مقطعی موردتوجه قرار خواهد گرفت و به قولی دولت مستعجل می‌شود؛ ضمن اینکه آن اثر باید مقبول خواص نیز باشد تا شروط لازم برای ماندگاری فراهم شود.

وی  ضمن قدردانی از شهرداری شاهین‌شهر به‌عنوان متولی برگزارکنندۀ نخستین جشنوارۀ موسیقی خلاق در این شهر، تصریح کرد: در همۀ کشور‌های و شهر‌های توسعه‌یافته، اصل بر این است که نهاد‌های دولتی و نیمه‌دولتی و به‌ویژه شهرداری‌ها نسبت به برگزاری رویداد‌ها و جشنواره‌های فرهنگی هنری اقدام کنند و یا برگزاری این رویداد‌ها ازسوی چنین نهاد‌هایی به بخش خصوصی واگذار شود آنها حامی باشند.

تهیه‌کنندۀ آلبوم «درعشق زنده باید» ادامه داد: بخش خصوصی هرچقدر هم عشق به فرهنگ و هنر داشته باشد تنها می‌تواند تا اندازه‌ای به جلو حرکت کند و اگر حمایت مالی نهاد‌های دولتی نباشد فعالیت بخش خصوصی نیز متوقف خواهد شد. 

عضو شورای سیاست‌گذاری جشنواره موسیقی نوای خرم یادآوری کرد: لازم است اشاره کنم که برگزاری جشنواره‌های فرهنگی هنری موجب تزریق نشاط در بین شهروندان خواهد شد؛ همان‌طور که این تجربه در برگزاری شش دوره از جشنوارۀ موسیقی نواحی خرم نیز حاصل شد و تعداد شرکت‌کنندگان این جشنواره که همگی زیر ۱۸ سال سن داشتند از ۱۰۰ نفر در دورۀ نخست به ۶ هزارنفر در دورۀ ششم رسید و هنرمندانی که از استان‌های مختلف ایران در جشنواره حضور داشتند به این نکته تأکید می‌کردند که برای آماده‌سازی به‌منظور در جشنواره، ماه‌ها در شهر محل زندگی‌شان نشاط ایجاد شده و حرکت مثبتی شکل می‌گرفت.

فرزند زنده‌یاد همایون خرم ضمن تأکید بر تداوم برگزاری جشنواره‌های مختلف هنری ازجمله با محوریت موسیقی، افزود: چنین رویداد‌هایی ذهن‌ها را به سمت خوبی‌ها، پاکی‌ها و زیبایی‌ها سوق می‌دهد و درنهایت جامعه متعالی خواهد کرد. جوانی که ساز در دست می‌گیرد چاقو در دست نخواهد گرفت، جوانی که بر ساز زخمه می‌زند ماشۀ اسلحه را بر هم‌وطنش نمی‌کشد، دزدی نمی‌کند و طبع او به شکل دیگری پرورش پیدا خواهد کرد. همۀ این موارد، مسائل کلانی است که متأسفانه کمتر به آنها توجه می‌شود.