تکنولوژی‌های انجماد پیشرفته، راهکار افزایش صادرات محصولات غذایی

به گزارش گروه بازار خبرگزاری علم و فناوری آنا، صادرات محصولات غذایی عرصه‌ای پر فرازونشیب است که در کنار فرصت‌های بی‌شمار، چالش‌های خاص خود را نیز به‌همراه دارد. از یک سو، بازارهای تشنه جهانی و تقاضای روزافزون برای محصولات باکیفیت ایرانی، نویدبخش آینده‌ای درخشان برای صادرکنندگان است. اما از سوی دیگر، موانعی چون هزینه‌های بالای تولید، نوسانات نرخ ارز و رقابت سنگین با سایر کشورها، راه را برای حضور قدرتمند در این عرصه دشوار می‌سازد. در این میان، تکنولوژی به یاری صادرکنندگان آمده است تا با ارائه راهکارهای نوین، زمینه را برای غلبه بر این چالش‌ها و افزایش رقابت‌پذیری فراهم کند. یکی از این راهکارها، بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته انجماد مانند سیستم‌های مکانیکی منجمدکننده، نیتروژن مایع و فن‌های سرعت بالا است که باعث حفظ کیفیت و ارزش محصولات غذایی می‌شوند و طول عمر مفید آن‌ها را نیز افزایش می‌دهند.

در این گزارش خبری به بررسی نقش کلیدی این تکنولوژی‌ها در توسعه صادرات محصولات غذایی و راهکارهای غلبه بر موانع موجود می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا با تکنولوژی‌های انجماد و نقش آن در تبدیل چالش‌ها به فرصت‌ها بیشتر آشنا شوید.

نگاهی به بازار جهانی محصولات غذایی منجمد

بازار جهانی محصولات غذایی منجمد، همچون یخچالی غول‌پیکر و پررونق، مملو از محصولات رنگارنگ و متنوع است که هر ساله بر ابعاد و گستردگی آن افزوده می‌شود. این بازار که در سال 2023 ارزشی معادل 226.16 میلیارد دلار داشته، پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 2024 با رشدی معادل 6.5 درصد به رقمی نزدیک به 240.88 میلیارد دلار برسد. اما چه عواملی باعث این رشد چشمگیر شده‌است؟

در پاسخ می‌توان به عواملی چون جهانی شدن، تغییر سبک زندگی و افزایش تمایل به رفاه و صرفه جویی در زمان اشاره کرد. در دنیای پر شتاب امروز، مردم به‌دنبال راهکارهایی برای آسان کردن زندگی خود هستند و محصولات غذایی منجمد به‌خاطر تنوع و سهولت استفاده، به‌خوبی پاسخ‌گوی این نیاز هستند.

اما در این بازار پر رقابت، کدام کشورها گوی سبقت را از آن خود کرده‌اند؟

ایالات متحده آمریکا با تولید گسترده انواع محصولات منجمد از سبزیجات گرفته تا غذاهای آماده، یکی از بزرگ‌ترین بازیگران این عرصه است. چین نیز با تولید انبوه میوه‌ها و سبزیجات منجمد، نقش مهمی در تأمین نیاز بازار جهانی ایفا می‌کند. کشورهای اروپایی مانند آلمان و فرانسه نیز با تکیه‌بر کیفیت بالای محصولات خود، سهم قابل توجهی از این بازار را در اختیار دارند.

این کشورها با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته انجماد و فرآوری، توانسته‌اند محصولاتی با کیفیت بالا و ماندگاری طولانی را به بازارهای جهانی عرضه و رضایت مشتریان را جلب کنند.

اما ایران در این بازار چه فرصتی را پیش روی دارد؟

کشور ما با تنوع بی‌نظیر محصولات کشاورزی و غذایی از زعفران و پسته گرفته تا میوه‌های تازه و خشکبار، پتانسیل بالایی برای ورود به بازار جهانی محصولات غذایی منجمد دارد. تقاضای بالا برای محصولات ایرانی در کشورهای همسایه و سایر نقاط جهان، فرصتی استثنائی برای افزایش صادرات و کسب سهم بیشتر از این بازار پرسود را فراهم کرده است.

با سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های انجماد پیشرفته و افزایش کیفیت محصولات، ایران می‌تواند به یکی از صادرکنندگان قوی در حوزه محصولات غذایی منجمد تبدیل شود و نام خود را در کنار غول‌های این صنعت در جهان مطرح کند.

تکنولوژی‌های انجماد IQF پیشرفته و مزایای آنها در صادرات

در گذشته روش‌های سنتی انجماد مانند انجماد در هوا یا آب سرد، به‌دلیل سرعت پایین منجمدسازی، باعث تشکیل کریستال‌های بزرگ یخ در بافت محصولات می‌شدند. این کریستال‌ها با ایجاد آسیب در ساختار سلولی، به کاهش کیفیت ماده غذایی و محصولات منجر می‌شدند. این مسئله به‌ویژه در مورد محصولات حساس مانند میوه‌ها و سبزیجات اهمیت بیشتری پیدا می‌کرد. اما با پیشرفت تکنولوژی و ظهور روش‌های جدید انجماد، تحولی عظیم در صنعت غذایی رخ داد.

یکی از این روش‌ها که از آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این حوزه یاد می‌شود، تکنولوژی انجماد سریع تک به تک (IQF) است. در این روش پیشرفته که از اوایل قرن بیستم توسعه بافته‌است، هر قطعه از مواد غذایی به‌صورت جداگانه و با سرعتی بسیار بالا منجمد می‌شود. این سرعت عمل مانع از تشکیل کریستال‌های یخ بزرگ شده و باعث حفظ ساختار سلولی، طعم، رنگ و ارزش غذایی محصولات می‌شود.

تونل انجماد IQF، یکی از ابزارهای کلیدی در این تکنولوژی است. در این تونل‌ها محصولات غذایی بر روی یک نوار نقاله حرکت می‌کنند و در معرض جریان هوای بسیار سرد با سرعت بالا قرار می‌گیرند. این جریان هوا با نفوذ به تمام نقاط محصول، باعث انجماد سریع و یکنواخت آن می‌شود.

استفاده از تکنولوژی IQF و تونل انجماد IQF مزایای فراوانی را برای صنایع غذایی به‌همراه دارد، از جمله:

• حفظ کیفیت و تازگی محصولات: با جلوگیری از تشکیل کریستال‌های یخ بزرگ، کیفیت و تازگی محصولات به‌طور چشمگیری حفظ می‌شود.
• حفظ ارزش غذایی: سرعت بالای انجماد باعث می‌شود تا ویتامین‌ها و مواد مغذی محصولات به‌طور کامل حفظ شوند.
• افزایش ماندگاری: محصولات منجمد شده با این روش، ماندگاری بسیار بیشتری نسبت به محصولات منجمد شده با روش‌های سنتی دارند.
• سهولت استفاده: محصولات IQF به‌صورت تک به تک منجمد می‌شوند و به‌راحتی می‌توان مقدار مورد نیاز را از بسته‌بندی خارج کرد و مورد استفاده قرار داد.
• کاهش ضایعات: با استفاده از این تکنولوژی، ضایعات محصولات در طول فرآیند انجماد و نگهداری به حداقل می‌رسد.

به‌طور کلی، تکنولوژی IQF و تونل انجماد IQF راهکاری نوین و کارآمدی برای انجماد محصولات غذایی هستند و به تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی کمک می‌کند تا محصولاتی با کیفیت بالا و ماندگاری طولانی را به بازار عرضه کنند و در رقابت با سایر کشورها موفق‌تر عمل نمایند.

مقایسه سایر تکنولوژی‌های انجماد پیشرفته با تونل انجماد IQF

همان‌طور که اشاره شد، تکنولوژی IQF و به‌طور خاص تونل انجماد IQF، به‌دلیل مزایای منحصربه‌فرد خود به‌عنوان یکی از کارآمدترین روش‌های انجماد در صنایع غذایی شناخته می‌شود. اما برای درک بهتر جایگاه این تکنولوژی، لازم است آن را با سایر روش‌های انجماد پیشرفته مقایسه کنیم.

1. انجماد کرایوژنیک: این روش با استفاده از گازهای مایع مانند نیتروژن، سرعت انجماد بسیار بالایی دارد و برای محصولاتی که نیاز به حفظ ساختار ظریف دارند مناسب است. اما هزینه بالای آن و نیاز به تجهیزات خاص، استفاده از آن را برای همه تولیدکنندگان مقرون به صرفه نمی‌کند. در مقایسه با IQF، انجماد کرایوژنیک معمولاً برای حجم کم و محصولات با ارزش افزوده بالا مناسب‌تر است.
2. انجماد با بستر سیال: این روش برای محصولات کوچک و بسته‌بندی نشده مانند میوه‌ها و سبزیجات خرد شده مناسب است. اما در مقایسه با IQF، کنترل یکنواختی انجماد در این روش دشوارتر است و ممکن است باعث چسبیدن محصولات به یکدیگر شود.
3. انجماد انفجاری: این روش برای انواع مختلف مواد غذایی مناسب است و سرعت عمل خوبی دارد. اما در مقایسه با IQF، مصرف انرژی در این روش بیشتر است و ممکن است باعث خشکی سطح محصولات شود.
4. انجماد تماسی: این روش برای محصولاتی که به‌صورت ورقه‌ای یا تخت هستند مناسب است. اما در مقایسه با IQF، تنوع محصولاتی که می‌توان با این روش منجمد کرد کم‌تر است.
5. انجماد غوطه‌وری: این روش سرعت انجماد بسیار بالایی دارد؛ اما برای همه محصولات مناسب نیست و ممکن است باعث تغییر طعم و بافت برخی محصولات شود. در مقایسه با IQF، بیشتر برای محصولات دریایی خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
6. انجماد با فشار بالا و انجماد با امواج فراصوت: این روش‌ها جزء تکنولوژی‌های جدید و گران قیمت هستند و هنوز به‌طور گسترده در صنایع غذایی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

در مجموع، تونل انجماد IQF با ترکیب سرعت عمل بالا، یکنواختی انجماد، حفظ کیفیت و ارزش غذایی محصولات و همچنین مقرون به صرفه بودن، به‌عنوان یکی از بهترین روش‌های انجماد در صنایع غذایی مطرح است. این تکنولوژی به‌ویژه برای تولیدکنندگان که به‌دنبال افزایش صادرات و رقابت در بازارهای جهانی هستند، یک گزینه‌ی ایده‌آل محسوب‌می‌شود.

چالش‌ها و موانع صادرات محصولات غذایی منجمد

صادرات محصولات غذایی منجمد، سفری پرفراز و نشیب است که در کنار چشم‌اندازهای زیبا و دل‌انگیز با موانع و چالش‌هایی نیز همراه است. تولیدکنندگان ایرانی در مسیر توسعه صادرات این محصولات، با موانع متعددی مواجه هستند که غلبه بر آنها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اتخاذ راهکارهای مناسب است.

1- چالش‌های مربوط به بسته‌بندی و حمل‌ونقل:

• بسته‌بندی مناسب: بسته‌بندی محصولات غذایی منجمد باید به‌گونه‌ای باشد که بتواند کیفیت آنها را در طول حمل‌ونقل به سایر کشورها حفظ کند. عواملی مانند مقاومت در برابر ضربه و رطوبت، قابلیت نگهداری دما و جلوگیری از نفوذ بو و مزه در انتخاب نوع بسته‌بندی مؤثر هستند.
• رعایت استانداردهای بسته‌بندی در بازارهای هدف: هر کشور استانداردهای خاص خود را برای بسته‌بندی محصولات غذایی دارد. تولیدکنندگان ایرانی باید با این استانداردها آشنا باشند و آنها را در بسته‌بندی محصولات خود رعایت کنند.
• همکاری با شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی معتبر: انتخاب یک شرکت حمل‌ونقل معتبر و باتجربه که بتواند محصولات را در شرایط مناسب و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مقصد برساند از اهمیت بالایی برخوردار است.

2- چالش‌های مربوط به بازاریابی و فروش:

• شناسایی بازارهای هدف: تولیدکنندگان باید با تحقیقات بازار، بازارهای هدف مناسب برای محصولات خود را شناسایی کنند و با نیازها و سلیقه مشتریان در این بازارها آشنا شوند.
• برندسازی و تبلیغات: ایجاد یک برند قوی و انجام تبلیغات مؤثر برای معرفی محصولات ایرانی در بازارهای جهانی ضروری است. استفاده از روش‌های نوین بازاریابی مانند بازاریابی دیجیتال می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
• شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی: شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی فرصت مناسبی برای معرفی محصولات به خریداران خارجی و برقراری ارتباط با آنها فراهم می‌کند.

3- چالش‌های مربوط به قوانین و مقررات:

• آشنایی با قوانین و مقررات صادرات و واردات: تولیدکنندگان باید با قوانین و مقررات مربوط به صادرات و واردات محصولات غذایی در بازارهای هدف آشنا باشند و آنها را رعایت کنند.
• اخذ مجوزهای لازم: اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح برای صادرات محصولات غذایی نیز ضروری است.
• همکاری با مشاوران حقوقی و گمرکی: همکاری با مشاوران حقوقی و گمرکی می‌تواند در تسهیل فرآیند صادرات و جلوگیری از مشکلات احتمالی مفید باشد.

4- چالش‌های مربوط به رقابت:

• رقابت با سایر کشورهای صادرکننده: بازار جهانی محصولات غذایی منجمد بسیار رقابتی است و تولیدکنندگان ایرانی باید با سایر کشورهای صادرکننده رقابت شدیدی داشته‌باشند.
• ارائه محصولات با کیفیت و قیمت رقابتی: برای موفقیت در این رقابت، ارائه محصولات با کیفیت بالا و قیمت رقابتی ضروری است.
• نوآوری: ارائه محصولات جدید و متفاوت که بتواند نیازهای جدید بازارهای هدف را برآورده کند، می‌تواند میزان رقابت‌پذیری در بازار را افزایش دهد.

با شناسایی و غلبه بر این چالش‌ها، تولیدکنندگان ایرانی می‌توانند در بازار جهانی محصولات غذایی منجمد موفقیت کسب کنند و سهم خود را در این بازار افزایش دهند.

... و اما برای عبور از این گذرگاه‌های پر پیچ‌وخم و رسیدن به مقصد مطلوب در صادرات محصولات غذایی منجمد، چه راهکارهایی پیش رو داریم؟

هموار کردن مسیر با بسته‌بندی و حمل‌ونقل بهینه:

• بسته‌بندی هوشمند: بسته‌بندی، علاوه بر اینکه محافظ محصول است، می‌تواند به مثابه یک سپر حرارتی عمل کند و کیفیت و تازگی محصولات را در برابر نوسانات دما حفظ نماید. استفاده از بسته‌بندی‌های نوین با قابلیت کنترل دما و رطوبت، مانند بسته‌بندی‌های فعال و هوشمند، می‌تواند به حفظ بهتر کیفیت محصولات در مسیرهای طولانی منجر شود.
• استانداردسازی: استانداردهای بسته‌بندی در هر کشور، مانند زبان آن کشور است. برای ورود به بازارهای جدید، باید با زبان آن بازار آشنا باشید. مطالعه و رعایت دقیق استانداردهای بسته‌بندی در بازارهای هدف، باعث افزایش اعتماد مشتریان می‌شود و از بروز مشکلات گمرکی و حقوقی نیز جلوگیری می‌کند.
• زنجیره سرد: زنجیره سرد شریان حیاتی محصولات منجمد است. هر گونه اختلال در این زنجیره می‌تواند به کاهش کیفیت و حتی فساد محصولات منجر شود. ایجاد یک زنجیره سرد کارآمد و بدون نقص از محل تولید تا مقصد نهایی، برای حفظ کیفیت محصولات منجمد ضروری است. این امر مستلزم همکاری با شرکت‌های حمل‌ونقل معتبر و استفاده از تجهیزات مناسب مانند کامیون‌های یخچال‌دار است.

فتح بازارهای جهانی با بازاریابی هدفمند و فروش استراتژیک:

• تحقیقات بازار: قبل از هر گونه اقدامی برای صادرات، باید بازار هدف خود را به‌خوبی بشناسید. تحقیقات بازار جامع و دقیق برای شناسایی بازارهای هدف با پتانسیل بالا و نیازهای خاص آنها اولین گام در بازاریابی مؤثر است.
• برندسازی خلاق: برند، هویت و شخصیت محصول شماست. یک برند قوی و جذاب می‌تواند در ذهن مشتریان خارجی ماندگار شود و فروش شما را افزایش دهد. ایجاد یک برند منحصربه‌فرد و به یاد ماندنی با تأکید بر کیفیت و اصالت محصولات ایرانی، در این زمینه ضروری است.
• دیپلماسی غذایی: نمایشگاه‌های بین‌المللی و رویدادهای تبلیغاتی، فرصت مناسبی برای معرفی محصولات به خریداران خارجی و مذاکره با آنها فراهم می‌کند. این رویدادها مانند یک ضیافت بین‌المللی هستند که در آن می‌توانید با سایر بازیگران این عرصه آشنا شوید و روابط تجاری خود را گسترش دهید.

تسلط بر قوانین و مقررات برای یک صادرات بی‌دردسر:

• مشاوره حقوقی: قوانین و مقررات صادرات و واردات، مانند یک نقشه راه هستند که شما را به‌سمت مقصد هدایت می‌کنند. همکاری با مشاوران حقوقی متخصص در زمینه صادرات و واردات محصولات غذایی، می‌تواند از بروز مشکلات حقوقی و مالی جلوگیری کند.
• به‌روزرسانی اطلاعات: دنیای تجارت بین‌الملل، دنیایی پویا و در حال تغییر است. قوانین و مقررات نیز همواره در حال به‌روزرسانی هستند. پیگیری و به‌روزرسانی مداوم اطلاعات مربوط به قوانین و مقررات صادرات و واردات در بازارهای هدف، برای تسهیل فرآیند صادرات ضروری است.
• گواهینامه‌ها و استانداردها: گواهینامه‌های بین‌المللی مانند ISO و HACCP، مانند جواز عبور شما در بازارهای جهانی هستند. اخذ این گواهینامه‌ها و رعایت استانداردهای بهداشتی و کیفی، باعث افزایش اعتبار و رقابت‌پذیری محصولات ایرانی در بازارهای جهانی می‌شود.

رقابت هوشمندانه برای فتح قله‌های موفقیت:

• نوآوری و تمایز: در بازار رقابتی امروز، تنها محصولات منحصربه‌فرد و متفاوت هستند که می‌توانند موفق شوند. با ارائه محصولات جدید و متفاوت با ارزش افزوده بالا، مانند محصولات ارگانیک و غذای آماده منجمد، می‌توان سهم بازار را افزایش داد و مشتریان زیادی جذب کرد.
• قیمت‌گذاری رقابتی: قیمت یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در تصمیم گیری مشتریان است. ارائه قیمت‌های رقابتی با توجه به شرایط بازار و هزینه‌های تولید، برای موفقیت در بازارهای جهانی ضروری است.

سخن پایانی

در این گزارش با هم نگاهی کوتاه به دنیای انجماد و صادرات محصولات غذایی داشتیم. با بررسی بازار جهانی و شناسایی چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو، دریافتیم که تکنولوژی‌های پیشرفته انجماد به‌ویژه تونل انجماد IQF، نقش کلیدی در حفظ کیفیت و افزایش ماندگاری محصولات غذایی منجمد ایفا می‌کنند. اما فناوری به‌تنهایی کافی نیست! برای موفقیت در عرصه صادرات، علاوه بر بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین، به عواملی چون بسته‌بندی مناسب، بازاریابی هدفمند، رعایت قوانین و مقررات و رقابت هوشمندانه نیز نیاز داریم.

با توجه به پتانسیل بالای ایران در تولید محصولات کشاورزی و غذایی و همچنین تقاضای روزافزون بازارهای جهانی، می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق و اتخاذ راهکارهای مناسب به یکی از صادرکنندگان برجسته در حوزه محصولات غذایی منجمد تبدیل شد و سهم قابل توجهی از این بازار پرسود را از آن خود کرد.

در پایان، لازم به ذکر است که موفقیت در این مسیر، مستلزم همکاری و هم‌افزایی همه فعالان این حوزه از تولیدکنندگان و صادرکنندگان گرفته تا نهادهای دولتی و بخش خصوصی است. با تلاش و پشتکار می‌توان چالش‌ها را به فرصت تبدیل کرد و آینده‌ای درخشان برای صادرات محصولات غذایی منجمد ایران رقم زد.

منابع:

https://brnouri.com/individual-quick-freezing-iqf/

https://www.newfoodmagazine.com/article/8682/innovative-freezing-technologies-for-foods/

https://www.thebusinessresearchcompany.com/report/frozen-food-global-market-report