«آپاترید»؛ هشداری برای مهاجران غیرقانونی و تلنگری برای مسئولان/ از پزشکی قانونی گلایه دارم!

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، فیلم کوتاه «آپاترید» به نویسندگی و کارگردانی سیدمحمدحسین حسینی و تهیه‌کنندگی محمد گودرزی یکی از آثاری است که این روز‌ها در چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به نمایش درآمده است.

در این فیلم که در گونه ملودرام اجتماعی ساخته شده و از جدیدترین محصول باشگاه فیلم سوره و «باشگاه فیلم رویاد» است، علی باقری، فاطمه میرزایی و عالم صبور به ایفای نقش پرداخته‌اند. حسینی پیش از این، فیلم کوتاه «بنفش» و «کلاویه» را کارگردانی کرده است.

فیلمی درباره پیامد‌های تلخ بی‌تابعیتی

در همین ارتباط، کارگردان این اثر در گفت‌وگو با خبرگزاری آنا عنوان کرد: رشته تحصیلی من حقوق است و فیلم‌های قبلی من هم مرتبط با مسائل حقوقی و ارتباط آن با جامعه بود. «آپاترید» واژه‌ای است که از فرهنگ یونانی وارد حقوق بین‌الملل شد و به معنای وضعیت فردی است که «بی‌تابعیت» است. شیوه برخورد کشور‌های میزبان با فرد بی‌تابعیت تقریباً در همه جای دنیا به یک شکل است و بسیاری از حقوق آن فرد به رسمیت شناخته نمی‌شود. حالا فرق نمی‌کند که این فرد مهاجر غیرقانونی، اهل افغانستان باشد که به ایران آمده و یا یک ایرانی که به اروپا می‌رود. حتی فرضاً اگر یک شهروند کانادایی هم به صورت غیر قانونی به آلمان برود از داشتن این حقوق محروم بوده و در صورت دستگیری از آن کشور اخراج خواهد شد.

حسینی در پاسخ به این پرسش که چرا از عنوان «بی‌تابعیت» برای فیلمش استفاده نکرده هم گفت: در این چندسال و در سینمای بلند فیلم‌هایی را داشتیم که با پیشوند «بی» ساخته شدند مثل «بی‌رویا»، «بی‌مادر» و .. «بی‌تابعیت» یک عنوان خشک اداری و حقوقی بود؛ معمولاً در فیلم کوتاه وجوه هنری در نامگذاری و شیوه پرداخت برجستگی بیشتری دارد و به همین خاطر ترجیح دادم از این نام استفاده کنم.

وی با اشاره به این که بحث فوت مهاجران غیرقانونی یک موضوع چالش‌برانگیز است که نیاز به تأمل بیشتری دارد، افزود: آمار رسمی جمعیت اتباع افغانستانی در ایران رقمی حدود هشت میلیون نفر است که احتمالاً آمار واقعی بین دو تا سه میلون نفر بیشتر از این رقم باشد. طبیعی است که احتمال بروز این اتفاق برای بخش هر چند کوچکی از این جمعیت دور از ذهن نیست؛ بنابراین فراوانی آن به اندازه‌ای هست که ذهن فیلمساز را به خودش جلب کند.

گلایه از عدم همکاری سازمان پزشکی قانونی

این کارگردان عنوان کرد: متأسفانه مسئولان سازمان پزشکی قانونی کشور برای ساخت این فیلم با ما همکاری نکردند و من از آنها گله دارم. این در حالی است که هدف ما نقد برای اصلاح بود، اما انگار دوستان از آن برداشت نفی و تخریب داشتند. این در حالی است که خود من اتفاقی شبیه به آن چه در قصه فیلم می‌بینیم را در پزشکی قانونی از نزدیک دیدم. به هر حالا نمی‌توان صرفاً با یک رویکرد حقوقی خشک (که حتما در جای خود لازم است) به این پدیده نگاه کنیم. بالاخره صاحبنظران و مدیران حوزه‌های مختلف مثل قوه قضائیه یا سازمان‌های اجتماعی باید فکری برای این موضوع بکنند.

حسینی گفت: فیلم من نه دفاع از مهاجران افغانستانی است و نه به دنبال همدیل با آنان است. اتفاقاً فیلم می‌خواهد پیامد‌های تلخ و تاریک مهاجرت غیرقانونی را نشان دهد. حالا این مهاجرت ممکن است برای فردی از افغانستان رقم بخورد و یا این که گریبانگیر مهاجران غیرقانونی ایرانی در آن‌سوی آب‌ها شود.

وی افزود: از سوی دیگر امیدوارم این فیلم تلنگری برای مدیران ما باشد که با جدیت بیشتری مانع از ورود مهاجران غیرقانونی شوند.

کارگردان فیلم کوتاه «آپاترید» اظهار کرد: من در زمان نمایش فیلم در تهران نبودم؛ اما گویا در جریان نشست نقد و بررسی فیلم، آقای قطبی‌زاده که از منتقدان شناخته‌شده است نکات مثبتی را درباره اثر مطرح کرد ه و گفته که دربین یازده فیلمی که دیده است، فیلمنامه «آپاترید» را بیشتر پسندیده؛ حتی لطف داشته و اشاره کرده که کاش همانطور که فیلم «دایره مینا» داریوش مهرجویی باعث شد تا مسئولان وقت به فکر راه‌اندازی سازمان انتقال خون بیفتند این فیلم هم زمینه‌ساز رسیدگی به وضعیت متوفیان بی‌تابعیت شود.

بازیگرانی که رضایت کارگردان را جلب کردند

وی درباره بازیگران این اثر هم گفت: علی باقری از دوستان من است و همواره چه در فیلم‌های کوتاه و چه بلند، بازی‌های درخشانی از او دید‌ایم. فکر می‌کنم در این دوره از جشنواره فیلم کوتاه فقط در این فیلم بازی داشته که باعث افتخارمن است. وقتی فیلمنامه را برای او فرستادم به من گفت که پیشنهادات زیادی به دستش می‌رسد، اما در حوزه فیلم کوتاه گزیده‌کار شده؛ بازی او در فیلم هم بسیار به اندازه و به جا است. به نظر من باقری در نقش متصدی شیفت پزشکی قانونی، به خوبی توانسته از پس شخصیتی که هم نماینده قانون است و در عین حال دارای عاطفه است و با فرد قربانی و آسیب‌دیده هم همدردی می‌کند بربیاید.

حسینی افزود: دو بازیگر افغانستانی یعنی آقای عالم صبور و خانم فاطمه میرزایی هم همکاری خوبی با ما داشتند. خانم میرزایی پیش از این تجربه بازیگری داشت در همین دوره از جشنواره هم در فیلم دیگری ایفای نقش کرده است. عالم صبور اولین حضور خود در جلوی دوربین را تجربه می‌کرد البته او از فضای هنری و تئاتر و شعر دورنبود، اما حضورش به عنوان بازیگر نقش اصلی آن هم در یک نقش پرچالش که فشار روانی بالایی را تحمل می‌کند واقعاً ریسک بود که خوشبختانه به خوبی از پس آن برآمد.

کارگردان فیلم کوتاه «آپاترید» عنوان کرد: من روی مهاجرت قانونی حرفی ندارم، اما هدفم این بود که فیلم برای کسانی که به هر دلیلی سودای مهاجرت و پناهندگی به شکل غیررسمی را دارند به منزله یک هشدار باشد.

لازم به یادآوری است، چهل و یکمین جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه تهران به دبیری مهدی آذرپندار تا ۲ آبان ۱۴۰۳ در پردیس سینمایی ملت در حال برگزاری است.