تکنولوژی و آموزش چه تاثیری در توزیع درآمدها دارند؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، چندی پیش گزارشی در خصوص میزان ضریب جینی در کشور منتشر شد که نشان می‌داد این ضریب نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. ضریب جینی را در اقتصاد معمولا به عنوان معیاری برای محاسبهٔ توزیع ثروت در میان اقشار مختلف مردم و یا به عبارت دیگر نابرابری در میزان درآمد افراد جامعه یاد می‌شود، اما آیا به راستی این آمار مبنایی برای قضاوت فقر است.

آمار‌های مرکز آمار در خصوص ضریب جینی تصریح دارد که این ضریب از ۰.۳۸۷۷ در سال ۱۴۰۱ به ۰.۳۹۷۹ در سال ۱۴۰۲ رسیده است؛ یعنی میزان ضریب جینی به میزان ۰.۰۱۰۱ در کشور رشد داشته است. البته توجه به این موضوع ضروری است که در سال‌های گذشته نیز در همین حدود نوسان می‌کرد.

مرتضی افقه استاد و مدرس دانشگاه و محقق اقتصادی در خصوص چرایی این افزایش ۰.۰۱۰۱ ضریب جینی در گفت‌وگو با آنا گفت: اول لازم است که بدانیم، ضریب جینی فقط و فقط ناظر بر توزیع درآمد است؛ کم شدن آن به معنای بهبود وضع رفاه نیست و بلعکس افزایش آن نیز به معنای افزایش فقر نیست. همچنین لازم به ذکر است که نوسان این شاخص آماری در محدوده همین ۱ درصد بوده و ضریب جینی بین ۰.۳۵ تا ۰.۴ عالی محسوب می‌شود.

دلیل افزایش ضریب چینی چیست؟

این محقق اقتصادی ادامه داد: باید توجه داشت که این شاخص اقتصادی توانایی نمایش کامل وضعیت رفاه را نداشته و هر چند که هم اکنون در وضعیت بسیار خوبی از لحاظ شاخص ضریب جینی قرار داریم، اما این موضوع نمایانگر تمامی ابعاد نیست. دلیل این افزایش حدودا یک درصدی به مشکلاتی از جمله حذف ارز ترجیحی، حل نشدن مشکلات تحریمی و سخت‌تر شدن وضعیت معیشتی از لحاظ افزایش هزینه‌های عمومی زندگی باز می‌گردد.

افقه تصریح کرد: شرایط از نظر اقتصادی و رفاهی سخت‌تر شده است، اما این یک درصد به معنای خراب شدن شدید وضعیت نیست؛ ضمن آن که ضریب جینی ۰.۳۹ در کل جهان جزو ضریب‌های بسیار خوب به شمار می‌رود. افزایش ۱ درصدی ضریب جینی صرفا به معنای تغییر در توزیع درآمد است و این مساوات در توزیع درآمد می‌تواند در شرایط فقر عمومی و یا ثروتمندی عمومی باشد. پس ضریب جینی تعیین کننده میزان رفاه مردم نیست.

این استاد دانشگاه توضیح داد: ممکن است که تمامی جامعه در فقر باشند، اما با توجه به یکسان بودن میزان درآمد آن‌ها ضریب جینی پایین باشد و یا جامعه در رفاه باشند، اما به دلیل تفاوت درآمد اقشار مختلف ضریب جینی بالا باشد. اگر بخواهیم با توجه به ضریب جینی میزان رفاه را قضاوت کنیم باید در کنار آن درآمد سرانه را را نیز بررسی کنیم.

وی ادامه داد: با مطالعه توامان درآمد سرانه و ضریب جینی اگر ضریب جینی پایین و درآمد سرانه بالا باشد می‌توان گفت که اکثریت مردم به طور مساوی در شرایط رفاهی خوبی قرار دارند. شایان ذکر است به عنوان مثال در اروپای غربی با روی کار آمدن دولت‌های طرفدار رفاه این اتفاق حاصل شده و مردم شرایط رفاهی مطلوبی دارند. اما در آمریکا که نظام سرمایه داری حاکم است، با وجود بالا بودن درآمد سرانه ضریب جینی همواره در حدود ۰.۴ بوده و به دلیل عدم وضع مالیات و اعطای یارانه مردم در رفاه برابر نیستند و سرمایه داران زندگی راحت تری دارند.

نقش آموزش و تکنولوژی در گسترش رفاه در سطح جامعه

افقه گفت: دو مقوله آموزش و تکنولوژی در موضوع توضیح درآمد در تضاد با یک دیگر هستند؛ یعنی هر چه آموزش در سطح جامعه گسترده‌تر شود، توزیع درآمد نیز بهبود خواهد یافت؛ چرا که افزاد آموزش دیده می‌توانند در جامعه شغل و سطح درآمد بالاتری را بدست آورند. در مقابل توسعه تکنولوژی‌های سرمایه محور یا اتوماتیک موجب کاهش اشتغال شده و درآمد بین افراد کمتری تقسیم می‌شود.

وی ادامه داد: در شرایط که تکنولوژی سرمایه محور در سطح کشور توسعه یافته است اگر دخالت دولت‌ها و ایجاد چرخش سرمایه نباشد، توسعه تکنولوژی‌های سرمایه بر مانند پتروشیمی‌ها ضریب جینی را افزایش می‌دهد. کشور‌های پیشرفته‌ای مانند ژاپن نیز از تکنیک‌های سرمایه بر را به کار می‌گیرند، اما با توجه به آن که سیاست‌های آنان موجب ایجاد شغل در دیگر بخش‌ها شده و سرمایه را به گردش در جامعه وادار می‌کند، توزیع درآمد با مشکل مواجه نمی‌شود.

این استاد دانشگاه در پایان گفت: با توجه به آن که در کشور ما فرار سرمایه نیز وجود دارد، توسعه تکنولوژی‌های سرمایه بر ممکن است موجب افزایش نابرابری در توزیع درآمد شود و لازم است برای افزایش اشتغال در دیگر بخش‌ها برنامه ریزی مدونی صورت پذیرد.