همکاری بین رشته‌ای در دانشگاه آزاد اسلامی تحول بزرگی ایجاد می‌کند/ باید قدرت بازدارندگی اجتماعی ایجاد کنیم

به گزارش خبرگزاری آنا، جلسه شورای تحول علوم انسانی امروز دوشنبه ۱۶ مهر ماه در دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد، حجت الاسلام سعیدرضا عاملی در آغاز سخنرانی خود اظهار کرد: شورای تحقق ارتقا علوم انسانی در سال ۸۸ به ابتکار رهبر معظم انقلاب و به منظور رسیدگی به دغدغه‌های مرتبط با خروجی‌های این حوزه تاسیس شد. این شورا مصوبه‌ای از شورای عالی انقلاب فرهنگی دریافت کرد و نزدیک به ۱۰ وظیفه برای ارتقا علوم انسانی تعیین کرد.

عاملی افزود: دکتر حداد عادل به مدت ۱۴ سال ریاست این شورا را بر عهده داشت و بر برنامه‌های آموزشی ۱۷ کارگروه تخصصی تمرکز کرد. این تلاش منجر به تولید نزدیک به ۶۰ جلد کتاب مرجع توسط انتشارات سمت و شکل‌گیری حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ ایده کتاب مرجع دیگر شد.

وی ادامه داد: در برنامه هفتم، دو محور کلیدی شامل برنامه‌های آموزشی و کتب مرجع علوم انسانی مورد توجه قرار گرفت. یک گروه برای بررسی انطباق این برنامه‌ها با ابلاغ مجمع تشخیص مصلحت نظام فعالیت می‌کند. در برنامه هفتم، هفت تا هشت بند جدید درباره اشتغال در علوم انسانی اضافه شده است. شأن و جایگاه علوم انسانی در جامعه باید افزایش یابد تا افراد بتوانند در این حوزه‌ها فعالیت کنند. امروزه در دبیرستان‌ها، با توجه به اینکه دانش‌آموزان امکان ورود به رشته‌های علوم ریاضی یا تجربی را ندارند، به رشته انسانی گرایش پیدا می‌کنند که این موضوع باعث تقلیل اعتبار این رشته می‌شود. اما در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، بروز توانمندی‌های علمی و توجه به این حوزه‌ها مشاهده می‌شود. در حال حاضر، نزدیک به ۴۴ درصد از دانشجویان ایرانی در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی هستند.

این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت بررسی ها نشان می دهد ۵۴ درصد از دانشجویان در ژاپن و ۵۷ تا ۶۱ درصد در فرانسه در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی مشغول به تحصیل هستند. در ایالات متحده نیز بالاترین حقوق‌های دانشگاهی متعلق به متخصصان علوم اجتماعی و انسانی است، که نشان‌دهنده نقش اساسی این علوم در تمامی حوزه‌ها است.

عاملی بر این باور است که غفلت از اهمیت علوم انسانی در کنار علوم پایه مانند فیزیک و شیمی موجب ضعف در این حوزه‌ها شده است.

وی افزود: آمار اشتغال رشته های مختلف نگران کننده است، فقط ۲۸ درصد از رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی در آزمون‌ها کد رشته تعریف شده دارند و ۷۲ درصد بدون کد مانده‌اند. این مشکل در رشته‌های تجربی نیز وجود دارد، به‌طوری‌که تنها ۴۲ درصد از رشته‌های پزشکی، دندان‌پزشکی و پرستاری کد رشته تعریف شده دارند. این نشان‌دهنده عدم ساماندهی مناسب بین دانشگاه‌ها و بازار کار است. اگر ۳۰ هزار دانشجوی روابط بین‌الملل داشته باشیم ولی بازار کار تنها ۵۰۰ شغل داشته باشد، نارضایتی اجتماعی ایجاد می‌کند و زخم‌های اجتماعی را تشدید می‌کند.

وی ادامه داد: در شورای تحول، کمیسیون‌ها و کارگروه‌های تخصصی ۱۰۰ درصد اختیارات را دریافت کردند. تصمیم‌گیری درباره رشته‌ها باید در کارگروه‌های تخصصی صورت گیرد، نه در شوراهای عمومی که متخصص نیستند. به عنوان مثال، شورای برنامه‌ریزی دانشگاه تهران شامل تخصص‌های مختلف است و از این رو تصمیمات غیرتخصصی اتخاذ می‌شود. اکنون کارگروه‌های مدیریت، حقوق، روان‌شناسی و علوم تربیتی اختیار کامل دارند و رشته‌هایی که به تأسیس می‌رسند، دیگر نیازی به تصمیم‌گیری در شورای تحول ندارند. در ۱۴ سال گذشته، ۹۱ رشته تصویب و ابلاغ شد و در ۵ الی ۶ ماه اخیر، نزدیک به ۵۳ رشته جدید در کارگروه‌ها تصویب و ابلاغ شده است.

عاملی بیان کرد: ممکن است در برخی موارد بیش از حد حساسیت نشان دهیم. به نظر من، تحول در شورای تحول چهار نگرش را مدنظر داشته است، یکی از این نگرش‌ها الهام‌گیری از اسلام در طراحی رشته‌هاست. تعبیر "اسلامی‌سازی" را چندان نمی‌پسندم زیرا این موضوع را صنعتی می‌کند. هدف‌گذاری و تعیین خط قرمزها ممکن است، اما در جزییات رشته‌هایی مانند روانشناسی نمی‌توانیم به‌طور کامل ورود کنیم.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی اضافه کرد: هوش مصنوعی فناوری‌ای است که می‌تواند هم الگوریتم‌های مثبت و هم منفی تولید کند. این الگوریتم‌ها ذاتاً مستقل هستند و هماهنگی خوبی بین وزارت بهداشت و وزارت علوم وجود دارد. روند تصویب و اجرا در شورای تخصصی و کارگروه‌ها باید با توجه به ظرفیت دانشگاه‌ها از لحاظ منابع انسانی صورت گیرد.

وی افزود: مسئله علوم انسانی تنها به حلقه‌ای که در آن نشسته‌ایم محدود نمی‌شود. در پزشکی و مهندسی نیز با انسان سروکار داریم. اکنون علوم پزشکی از سایر علوم جدا شده و باید دوباره بر علوم پایه تمرکز کند، زیرا بدون آن نمی‌توان زندگی کرد. همچنین نیاز به همکاری با مهندسی پزشکی و علوم انسانی برای ارتقای سلامت اجتماعی وجود دارد. این ضرورت به یک دانشگاه جامع در ایران منجر می‌شود. ممکن است آقای دکتر طهرانچی در دانشگاه آزاد اسلامی به این موضوع توجه کرده باشد، اما هنوز یکپارچگی در دانشگاه ها ‌ایجاد نشده است. نگاهی که ایشان به همکاری بین‌رشته‌ای دارند می‌تواند تحول بزرگی باشد. هاروارد برای ایجاد چنین هم‌افزایی، ۲۰ سال زمان صرف کرده است. در عین پیشرفت‌های غرب، ما شاهد رشد ناقصی هستیم؛ به‌عنوان مثال، آموزش‌های مبنی بر تعیین جنسیت توسط خود کودکان، نشان‌دهنده این مسئله است.

عاملی افزود: خانواده‌های تک‌سرپرست نتیجه بحران‌های جهانی غرب هستند و ما با ۱.۷ میلیون خانواده در این وضعیت مواجهیم که ۸۷ درصد آن‌ها توسط مادران اداره می‌شوند. این وضعیت نگران‌کننده است و من معتقدم دانشگاه نسل چهار باید به این مسائل توجه کند. ما مشتاقیم از نظرات دوستان درباره راه‌حل‌ها استفاده کنیم. در ایران، به‌ویژه در زمینه فرهنگی، نگرش ما نسبت به سرمایه‌گذاری محدود است. 

او در پایان گفت: قدرت نظامی و عملیات‌های ما یک احیا در جامعه ایران ایجاد کرده و موجب افزایش اعتماد به نفس شده است. تلاش‌های فرهنگی ما نتوانسته‌اند به اندازه قدرت نظامی سرمایه اجتماعی تولید کنند. در دنیای پر از دشمنی و جنگ، قدرت دفاعی برای ما یک سرمایه است و به همان اندازه نیازمند قدرت اجتماعی نیز هستیم، زیرا این قدرت هم بازدارندگی ایجاد می‌کند. نماز جمعه‌ای که حضرت آقا برگزار کردند، نمایان‌گر قدرت اجتماعی ایران بود و شامل متنوع‌ترین نمازگزاران تاریخ ۴۵ ساله انقلاب بود. برخی از آن‌ها نماز را بلد نبودند، اما احساس وفاداری داشتند. ما باید قدرت بازدارندگی اجتماعی ایجاد کنیم، که این نیز به علوم اجتماعی و سیاسی مربوط می‌شود و دانشی است که می‌تواند این حس را در مردم تقویت کند.