بررسی شاخص‌های توسعه مالی اسلامی در جهان ۲۰۲۳

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری آنا، در سال گذشته، صنعت مالی جهانی تحت‌تاثیر عوامل مختلفی ازجمله بی‌ثباتی قیمت کالا‌های بین‌المللی و زنجیره تامین جهانی که هنوز به ثبات پیش از همه‌گیری کرونا بازنگشته بود با یک اقتصاد نامطمئن دست و پنجه نرم کرد.

افزایش سطح تورم ناشی از تکانه‌های اقتصادی و پیش‌بینی‌ناپذیری به‌عنوان خطری بزرگ، بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها را در تمام حوزه‌های خرد، کلان، و توسعه با مانع جدی روبه‌رو کرده است. در طول سال، نهاد‌های مالی در برابر اعمال سیاست‌های پولی سخت‌گیرانه‌تر و افزایش‌های چندگانه نرخ بهره توسط بانک‌های مرکزی، برای حفظ میزان بازدهی خود در بالاترین سطح موجود کوشیدند. در این میان به‌رغم مشکلات موجود، اندازه دارایی‌های صنعت مالی اسلامی جهانی با رشد ۱۱ درصدی در سال ۲۰۲۲ به ۴٫۵ تریلیون دلار افزایش یافته است.

طی دهه گذشته، این صنعت با رشد ۱۶۳ درصدی روبه‌رو بوده است که نشان می‌دهد تقاضا برای خدمات و محصولات منطبق با شریعت در جهان با سرعت درحال افزایش است. در این میان، ایران، عربستان، و مالزی در مجموع بیشترین سهم بازار مالی اسلامی را از لحاظ دارایی‌ها (۷۱ درصد از کل وجوه اسلامی جهانی) به خود اختصاص می‌دهند و کشور‌هایی همچون کویت، عراق، قرقیزستان، و تاجیکستان توانسته‌اند رشد سریعی داشته باشند.

در این راستا، صنعت مالی اسلامی برای دستیابی به توسعه بیشتر و حفظ قدرت و جایگاه مناسب خود، نیازمند پیشرفت و به‌کارگیری نوآوری است که دستیابی به اطلاعات و داده‌های قابل‌اعتماد برای حصول موفقیت و ارزیابی مؤسسات مالی اسلامی، فعالان بازار، و تنظیم‌کننده‌ها (قانون‌گذاران)، و در نتیجه بهبود وضعیت و تراز صنعت بسیار مهم و ضروری است.

لذا، متن حاضر ترجمه و تلخیص گزارش LSEG و ICD با عنوان Islamic Finance Development Report ۲۰۲۳ به‌اضافه تألیف برخی از نکات ضروری است. در این گزارش، ۱۳۶ کشور در ۸ منطقه مختلف جغرافیایی از لحاظ شاخص‌های توسعه مالی اسلامی (IFDI) ارزیابی و بررسی شده‌اند. شاخص توسعه مالی اسلامی، با طبقه‌بندی عوامل مؤثر در حوزه‌های مختلف به‌عنوان شاخص‌های اصلی، به بررسی بازار‌های مختلف مالی اسلامی در سرتاسر جهان از لحاظ پیشرفت مالی می‌پردازد.

پنج شاخص اصلی برای IFDI شامل شاخص‌های وزنی عملکرد مالی و توسعه کمّی، نظارت (حاکمیت)، پایداری و ثبات، دانش، و آگاهی (اطلاع‌رسانی) است که برای هرکدام نیز زیرشاخص‌های مرتبط با آنها معرفی می‌شود که در توسعه و اندازه‌گیری صنعت جهانی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این میان، عملکرد مالی و رشد دارایی‌های پنج بخش بانکداری اسلامی، صکوک، صندوق‌های اسلامی، سایر مؤسسات مالی اسلامی، و تکافل مهم‌ترین بخش اکوسیستم مالی اسلامی و سنجش توسعه کمّی صنعت مالی در نظر گرفته می‌شود و حاکمیت (نظارت)، پایداری، دانش، و آگاهی از دیگر بخش‌های اکوسیستم مالی اسلامی به‌منظور ارزیابی پیشرفت کلی صنعت است.

ایران از لحاظ شاخص عملکرد مالی و توسعه کمّی توانسته است در ردیف برترین بازار‌های مالی قرار گیرد. بااین‌حال، مجموع نمرات اختصاص‌یافته به کل شاخص‌های توسعه مالی در پنج حوزه یادشده نشان می‌دهد که به‌ترتیب کشور‌های مالزی، عربستان، اندونزی، بحرین، و کویت پنج بازار برتر مالی اسلامی از لحاظ شاخص توسعه مالی اسلامی شناخته می‌شوند. 

با توجه به تحولات مثبت اخیر در بخش‌های مختلف صنعت مالی اسلامی و اکوسیستم پیرامون آن، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که رشد دورقمی این صنعت همچنان ادامه خواهد داشت و ارزش دارایی‌های نظام مالی اسلامی تا سال ۲۰۲۷ به ارزشی حدود ۶٫۷ تریلیون دلار خواهد رسید که عمدتاً ناشی از تقویت صنعت مالی اسلامی در بازار‌های بزرگ مالی اسلامی کشور‌های حوزه خلیج‌فارس، مالزی، و اندونزی خواهد بود.

پیشرفت‌های ایجادشده در بازار‌های جدید و نوظهور مانند آسیای مرکزی و غرب افریقا، الزامات تبدیل نظام مالی پاکستان به نظام بدون ربا و کاملاً اسلامی در سال ۲۰۲۲، و توسعه بانکداری اسلامی در کشور‌های غیرمسلمان می‌تواند در تعمیق و گسترش صنعت مالی اسلامی جهانی کمک قابل‌توجهی باشد. در این گزارش، تلاش شده است ضمن بررسی وضعیت آماری صنعت مالی اسلامی در جهان، شاخص‌های توسعه مالی اسلامی در پنج بخش یادشده معرفی و رتبه‌بندی کشور‌ها به تفکیک هریک از شاخص‌ها و زیرشاخص‌های معرفی‌شده انجام شود. 

در ادامه می‌توانید متن کامل این گزارش را از طریق این لینک مطالعه کنید