بی‌توجهی به شرکت‌های دانش‌بنیان زنگ خطری برای مسئولان آموزش عالی کشور

به گزارش گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ بدیهی است که باید مرجعیتی در دانشگاه‌های کشور، مسئولیت شرکت‌های دانش بنیان را بر عهده بگیرد و اکوسیستم نوآوری را برای ایجاد اشتغال در دانشگاه‌ها تعریف کند و تا زمانی که زیرساخت‌های این زیست‌بوم در دانشگاه‌ها فراهم نشود، انتظار رشد و بالندگی شرکت‌های دانش‌بنیان، قطعاً انتظار بیهوده‌ای خواهد بود و این زنگ خطری است برای مسئولان متولی امر آموزش عالی کشور تا هرچه سریع‌تر برای این موضوع چاره‌ای بیندیشند.

سال‌هاست زمزمه‌ای بر شکل‌گیری یک شبکۀ فناورانه و نوآورانه در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی که شامل همۀ اساتید و دانشجویان است، وجود دارد تا دانشجویان و اساتید به خلاقیت و نوآوری در دانشگاه‌ها بپردازند و با این کار یک موج عظیم نوآوری در مراکز علمی کشور شکل بگیرد.

زیست‌بوم نوآوری کشور شامل مراکز رشد، مراکز نوآوری، شرکت‌های دانش‌بنیان، کارخانه‌های نوآوری، شتاب‌دهنده‌ها، پارک‌های علم و فناوری و … است در همین راستا با حکیمه زیادی، عضو هیئت‌علمی و مدیر دفتر ارتباط با صنعت و جامعۀ دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی دربارۀ نقش صنعت در دفاتر حوزۀ معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران به گفتگو نشسته‌ایم.

دفتر ارتباط با صنعت چه نقشی در دانشگاه آزاد علوم پزشکی دارد؟

دفتر ارتباط با صنعت یکی از دفاتر حوزۀ معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه است که در زمینه‌های مختلف فعالیت دارد. نخستین حوزۀ فعالیت این دفتر ارتباط‌گیری با شرکت‌ها، صنایع، ارگان‌ها، سازمان‌ها و نهاد‌های خارج از دانشگاه است. به صورت کلی نظارت، هماهنگی و سایر موضوعات مرتبط با بنگاه‌های شغلی، اجتماعی یا مدیریتی در دفتر ارتباط با صنعت انجام می‌شود. لازم به ذکر است که طی ۵ سال گذشته حدود ۵۳ تفاهم‌نامه و در نیم‌سال دوم ۱۴۰۲ حدود ۱۲ تفاهم‌نامه با شرکت‌ها، سازمان‌ها و دانشگاه‌های مختلف در این دفتر منعقد شده است.

شرکت‌های دانش‌بنیان اهمیت بسیاری برای کشور دارند، بااین‌وجود آیا توانسته‌اند در حوزۀ سلامت دستاورد‌های خوبی داشته باشند؟ دانشگاه آزاد چند شرکت دانش‌بنیان در حوزۀ سلامت دارد؟

حدود ۱۰ شرکت دانش‌بنیان در این حوزه از ظرفیت هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران استفاده می‌کنند. برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان در قالب شرکت‌های داروسازی در سنتز و تولید محصولات دارویی فعالیت می‌کنند. علاوه بر آن شرکت‌هایی نیز در گروه صنایع غذایی که تولیدکنندۀ مواد غذایی، مکمل‌های غذایی، بهبوددهنده‌های غذایی، بسته‌بندی و توزیع مواد غذایی هستند، فعالیت درخشانی دارند. همچنین در حوزۀ صنایع شیمی نیز ۶ شرکت دانش‌بنیان وجود دارد که همکاران دانشکدۀ شیمی در آن حوزه فعالیت می‌کنند. با توجه به اینکه حوزۀ فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان از بستر دانشگاه و علم است، می‌توان بسیاری از چالش‌های علمی روز را به نیاز‌های صنعتی جامعه تبدیل کرد. از این نظر وجود شرکت دانش‌بنیان برای کشور و دانشگاه‌های مختلف ضروری است.

کشورما در زمان کرونا با چالش ساخت واکسن روبه‌رو بود؛ آیا دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران در ساخت واکسن موفق بود؟

یکی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه پزشکی آزاد اسلامی حتی در بحث ساخت واکسن کرونا نقش بسیار پررنگی داشت؛ به‌طوری‌که این واکسن قابلیت صادرات نیز دارد. همچنین یکی دیگر از افراد هیئت‌علمی در زمینۀ سرم‌سازی فعالیت صنعتی دارد که در زمان کرونا باری از دوش حوزه سلامت برداشت.

دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران برای رفع نیاز‌های حوزۀ سلامت چه اقداماتی انجام داده است؟ آیا برای کمک به این حوزه اقدامات مثبتی انجام شده است؟

دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران با داشتن هیئت‌علمی و دانش‌آموختگانی که در حوزۀ سلامت فعال هستند، توانسته در راستای رفع نیاز‌های به‌روز جامعه گام‌های مثبتی بردارد. به‌عنوان‌مثال در زمان آغاز کرونا با چالش‌هایی مانند واکسن، ماسک، سرم، دارو‌های کرونا و پوشش‌های بهداشتی روبه‌رو بودیم. شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران توانستند تا حدودی پاسخگوی نیاز کشور در آن برهۀ زمانی باشند. اعضای هیئت‌علمی ما در زمینه‌های مختلف از جمله واکسن‌سازی، سرم‌سازی، تولید ماسک‌های بهداشتی N۹۹ و N۹۵ فعالیت داشتند؛ به‌طوری‌که محصولاتشان را به کشور‌های دیگر صادر می‌کردند.

صادرات محصولات سلامت‌محور فقط در دوران کرونا انجام می‌شد؟ آیا اکنون هم محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان به کشور‌های دیگر صادر می‌شود؟

بله. اعضای هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران به‌عنوان اعضای هیئت‌مدیره در یک شرکت دانش‌بنیانِ تولید تجهیزات پزشکی و ماسک فعالیت می‌کنند که محصولاتشان به کشور‌های دیگر صادر می‌شود. این شرکت دستگاه‌های تولید ماسک نانویی و نانوالیاف را به کل دنیا از جمله چین، کره، مالزی، کانادا، آمریکا و ... صادر می‌کنند.

گام‌های مثبت در جهت تولید داروی بیماران خاص‌

می‌توانید محصولاتی را نام ببرید که در گذشته در کشور خودمان تولید نمی‌شد؛ اما اکنون به همت شرکت‌های دانش‌بنیان به خودکفایی رسیده‌ایم؟

دستگاه‌ها و تجهیزات مختلف تشخیصی و درمانی مانند «ام‌آر‌آی»، «رادیولوژی»، «الکتروریسی» (Electrospinning)، «کیت‌های پزشکی برای تشخیص بارداری، مواد مخدر، ویروس‌های مختلف»، «ماسک‌ها»، «دارو‌های بیماران خاص» در گذشته از کشور‌های دیگر خریداری و وارد ایران می‌شدند؛ اما اکنون به همت شرکت‌های دانش‌بنیان از تولیدات داخل استفاده و به خودکفایی رسیده‌ایم.

در حوزۀ تولید دارو‌های ضد سرطان و داروی بیماران خاص، دانشمندان ایرانی وارد عمل شدند و گام‌های مؤثری برداشته‌اند. امروز در حوزۀ صنایع غذایی، مکمل‌ها و مواد شیمیایی به‌طور کامل به خودکفایی رسیده‌ایم. متأسفانه صادرات محصولات حوزۀ سلامت به دلیل وجود تحریم‌های فراوان با چالش‌های زیادی مواجه است که نیازمند پیگیری مسئولان مربوطه را دارد. باید نقاط ضعف را رفع کرد تا شاهد صادرات محصولات بیشتری در حوزۀ سلامت باشیم.

۸۰ درصد تجهیزات بیمارستان‌ها تولید ملی است

چند درصد تجهیزات بیمارستان‌ها تولید ملی و دستاورد شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی است؟

حدود ۸۰ درصد تجهیزات بیمارستان‌های کشور را شرکت‌های داخلی تولید می‌کنند که باید در جهت کیفی‌سازی آنها حرکت کرد. از سوی دیگر در تولید حدود ۹۵ درصد از دارو‌های پرمصرف به خودکفایی رسیده‌ایم.

این روز‌ها حرف‌های زیادی در رابطه با «دستیار هوشمند خودمراقبتی» گفته می‌شود. آیا در ایران هم کاربردی شده و در بیمارستان‌ها از آن استفاده می‌شود؟

دستیار هوشمند فعالیتی است که با حوزۀ هوش مصنوعی انجام می‌شود. در دانشگاه علوم پزشکی آزاد با دو شرکت که در حوزۀ هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند و برای همکاری صحبت شده است. متأسفانه فعلاً دستیار هوشمند، به صورت پیشرفته و کامل در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های ایران اجرا نمی‌شود. در این حوزه نیازمند ارتباط قوی و تنگاتنگ دانشمندان حوزۀ الکترونیک، کامپیوتر و مکانیک با رشته‌های مهندسی پزشکی و رشته‌های حوزۀ پزشکی هستیم تا در راستای رفع نیاز‌های نوین جامعۀ پزشکی قدم‌های جدی برداشته شود.

شرکت‌های دانش‌بنیان دانشگاه علوم پزشکی آزاد تهران به دنبال عملی‌سازی چه هدفی در حوزۀ سلامت هستند؟

یکی از اهدافی که توسط شرکت‌های دانش‌بنیان دنبال می‌شود حل معضل‌ها و مشکلات کنونی کشور است به‌عنوان‌مثال حل مشکلات دارویی یکی از افق‌های شرکت‌های دانش‌بنیان است. آنها در تلاش هستند که دارو‌های خارجی، تحریمی و دارو‌های بیماران خاص را در داخل کشور تولید کنند. در خصوص تجهیزات پزشکی نیز شرکت‌های دانش‌بنیان در تلاش هستند تا تجهیزاتی را که واردات آنها بسیار گران است، در ایران تولید و به بازار عرضه کنند. در حوزۀ صنایع غذایی هم بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان به دنبال بهبود کیفیت هستند.

تاریخچۀ روی کار آمدن عبارت «دانش‌بنیان» در جهان

تاریخچۀ روی کار آمدن این دسته از شرکت‌ها به ۱۹۷۹ بازمی‌گردد. در این سال پژوهشگری به نام لیتل اولین تحقیقات خود را برای ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان آغاز کرد؛ و با به کار بردن عباراتی نظیر شرکت‌های فناوری‌محور توانست شرکتی برای بررسی و توسعۀ اختراعات علمی، دانش و نوآوری‌ها تأسیس کند. لازم به ذکر است که از آن زمان تاکنون عبارت‌هایی نظیر «سازمان‌های دانش‌محور، شرکت‌های مبتنی بر فناوری‌های پیشرفته، شرکت‌های دانش‌مبنا، کسب‌وکار دانش‌محور، شرکت‌های مبتنی بر فناوری‌های نوین، سازمان‌های مبتنی بر نوآوری» رواج پیدا کرد که مصداقی از این شرکت‌ها در نظر گرفته می‌شوند. سهامداران این شرکت‌ها، اغلب متخصصان و افراد تحصیل‌کرده‌ای هستند که با فراگیری علوم و دانش و نوآوری‌ها موفق به ارائۀ یک خروجی غیر نقدی می‌شوند. این خروجی می‌تواند اموال معنوی همچون حق اختراع، طرح‌های صنعتی، دانش‌های فنی، نرم‌افزار‌ها و … باشد.