چرا از فراتحلیل استفاده کنیم؟

گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا- سیدمهدی میرزاپور رضایی؛ روش‌های تحقیق به ابزار‌های یک جعبه‌ابزار شبیه هستند. همانطور که برای چرخاندن هر پیچ به پیچ‌گوشتی خاصی نیاز دارید، برای پاسخ به سؤالات گوناگون نیز به روش‌های تحقیق متفاوتی نیاز دارید.

اهمیت این روش‌ها در این است که می‌توانیم به سؤالات به روشی علمی و قابل اعتماد پاسخ دهیم. فرض کنید صورت مسئله این است که چرا برخی از مردم غذا‌های تند را دوست دارند در حالی که برخی دیگر حتی نمی‌توانند این دسته خوراکی‌ها را تحمل کنند. اگر از یک روش تحقیق مناسب استفاده نکنید، فقط می‌توانید در رابطه با این سؤال گمانه‌زنی کنید و با خود حدس بزنید.

با این حال با استفاده از روش‌های تحقیق می‌توانید یک مطالعه طراحی کنید، داده‌ها را جمع‌آوری کنید، نتایج را تجزیه‌وتحلیل کنید و درنهایت به یک پاسخ محکم (که فقط بر اساس حدس و گمان نیست) برسید. دانشمندان و محققان با پیروی از این روش‌ها می‌توانند از صحت یافته‌های خود اطمینان بیشتری پیدا کنند، مسئله‌ای که برای درک از دنیای اطرافمان بسیار مهم است.

فراتحلیل (Meta-Analysis) یک روش پژوهشی است که به محققین کمک می‌کند تا با بررسی همزمان چندین مطالعه بتوانند به سؤالات کلیدی پاسخ دهند. تصور کنید که سعی در حل یک پازل دارید. هر تحقیق تکه‌ای از این پازل را به ما می‌دهد و فراتحلیل کمک می‌کند قطعات را کنار هم بگذاریم تا تصویر بزرگ را ببینیم.  در فراتحلیل نتایج حاصل از مطالعات مختلف ترکیب می‌شود تا پاسخ روشن‌تری در مورد یک سوال خاص به دست آید. در این روش از تکنیک‌های آماری برای تجزیه و تحلیل داده‌های پروژه‌های تحقیقاتی مختلف استفاده می‌کنیم. محققان با انجام این کار می‌توانند الگوها و روندهایی را پیدا کنند که ممکن است در یک تک‌مطالعه نشان داده نشود.

چرا از فراتحلیل استفاده کنیم؟

تحقیقات مجزا ممکن است حجم نمونه کوچکی داشته باشند، به این معنی که افراد کافی درگیر آزمایش‌ها نبوده‌اند و به تبع آن نتیجه‌گیری مقاله آنقدرها قوی نیست. در فراتحلیل، داده‌های مطالعات مختلف را جمع آوری می‌کنند. این کار منجر به اطلاعات غنی‌تری می‌شود.

فراتحلیل با ترکیب نتایج مختلف می‌تواند برآوردهای دقیق‌تری از مسئله داشته باشد. این خاصیت به ویژه در زمینه‌هایی مانند پزشکی مفید است؛ جایی که دانستن بهترین گزینه‌های درمانی بسیار مهم است. همچنین گاهی اوقات، مطالعات مختلف ممکن است نتایج متفاوتی ارائه دهند. فراتحلیل با ارائه دید وسیع‌تری به رفع این ناسازگاری‌ها کمک می‌کند. در عین حال زمینه‌هایی را که تحقیقات بیشتری در آنها مورد نیاز است برجسته می‌کند. اگر یک فراتحلیل داده‌های کمی را در مورد یک موضوع خاص نشان داد، محققان می‌توانند تصمیم بگیرند که مطالعات بیشتری روی آن حوزه انجام دهند.

فراتحلیل چگونه کار می‌کند؟

فراتحلیل به طور کلی با اینکه یک روش تحقیق مستقل است اما برای تجزیه و تحلیل نتایج چندین تحقیق مجزا به کار می‌رود. پژوهشگران از این روش به منظور شناسایی الگوها و ارتباطات کلی در داده‌ها و ارزیابی اثرات متغیرها استفاده می‌کنند.

 مرحله 1: سوال را تعریف کنید!

اولین قدم در یک فراتحلیل، تعریف یک سوال واضح است. به عنوان مثال، محقق ممکن است بخواهد بداند آیا یک رژیم غذایی خاص به کاهش وزن کمک می‌کند یا خیر. سوال باید مشخص و مرتبط باشد.

مرحله 2: بررسی پژوهش‌های پیشین

در مرحله بعد، محققان مروری بر ادبیات این حوزه انجام می‌دهند. این کار بدان معناست که تمام مطالعات مربوط به سوال خود را جستجو می‌کند. او به دنبال مطالعاتی است که معیارهای خاصی داشته باشند.

مرحله 3: جمع آوری داده‌ها

محقق بعد از شناسایی مطالعات مربوطه، داده‌هایی را از هر یک از تحقیقات جمع آوری می‌کند. این داده‌ها معمولاً شامل اطلاعاتی در مورد حجم نمونه، نتایج و روش‌های مورد استفاده است. این مرحله بسیار مهم است زیرا کیفیت داده‌ها بر نتیجه نهایی تأثیر می‌گذارد.

مرحله 4: تجزیه و تحلیل داده‌ها

در اینجا مرحله تحلیل فرا می‌رسد. محقق از ابزارهای آماری برای محاسبه اندازه کلی اثر رژیم غذایی استفاده می‌کنند. این اندازه گیری مشخص می‌کند که یک یافته خاص چقدر مستحکم است. به عنوان نمونه، در مثال کاهش وزن، نشان می‌دهد که افراد به طور متوسط ​​چقدر وزن از دست داده‌اند.

مرحله 5: نتایج را تفسیر کنید

مرحله نهایی شامل تفسیر نتایج است. محققان برای نتیجه گیری به داده‌های ترکیبی نگاه می‌کنند. آنها همچنین کیفیت مطالعات موجود در فراتحلیل را ارزیابی کرده و هرگونه محدودیت را گزارش می‌کنند.

مرحله 6: یافته‌ها را منتشر کنید

در نهایت، یافته‌ها در مجلات علمی منتشر می‌شوند. اشتراک گذاری اطلاعات به دیگر دانشمندان و عموم مردم اجازه می‌دهد تا آنها مطالبی را از تجزیه و تحلیل اطلاعات بیاموزند.

مثال عملی

فرض کنید گروهی از دانشمندان می‌خواهند بدانند که آیا ورزش بر خلق و خو تأثیر می‌گذارد یا خیر. آنها تحقیقات متعددی را در این زمینه پیدا می‌کنند. با این حال به یک تحقیق بسنده نمی‌کنند. برخی از مطالعات نشان می‌دهد که ورزش باعث بهبود خلق و خو می‌شود، در حالی که برخی دیگر می‌گویند که اثرات آن حداقلی است.

دانشمندان با استفاده از فراتحلیل، داده‌های همه این مطالعات را جمع آوری می‌کنند. بعد از بررسی‌های بیشتر آنها متوجه می‌شوند که به طور متوسط، ورزش منجر به تغییر مثبت در خلق و خو می‌شود. فراتحلیل اینجا حرف آخر را می‌زند و نشان می‌دهد که  ورزش برای سلامت روان مفید است.

چالش‌های فراتحلیل

در حالی که فراتحلیل روش قدرتمندی است، چالش‌های خود را دارد:

1. کیفیت مطالعات: همه مطالعات به طور یکسان تولید نشده‌اند. اگر مطالعات با کیفیت پایین در این بین گنجانده شوند، می‌تواند نتایج را تغییر دهد.
2. ناهمگونی: مسئله ناهمگونی به تفاوت‌های بین مطالعات، مانند تنوع در روش‌ها، جمعیت‌ها و معیارهای مختلف اشاره دارد. این تفاوت‌ها عموماً به گونه ای است که می‌تواند ترکیب موثر مطالعات را تحت الشعاع قرار دهد.
3. سوگیری انتشار: اگر برای مثال فقط مطالعات مثبت در فراتحلیل گنجانده شود، آنگاه ممکن است نتیجه تحقیق تأثیری قوی‌تر از آنچه در واقع وجود دارد نشان دهد.
4. ساده سازی بیش از حد: گاهی اوقات، فراتحلیل ممکن است مسائل پیچیده را بیش از حد ساده کند و تفاوت‌های ظریف مهم در داده‌ها را نادیده بگیرد.

اهمیت این روش در تحقیق علمی

فراتحلیل در بسیاری از زمینه‌ها به ویژه مراقبت‌های بهداشتی، روانشناسی و آموزش اهمیت دارد. این روش تحقیق با ارائه شواهد قوی در مورد موضوعات مختلف، به اطلاع رسانی در حوزه تصمیمات راهبردی و اقدامات بالینی کمک می‌کند. به عنوان مثال، می‌توان از آن برای تعیین اثربخشی داروها یا درمان‌های جدید بر اساس نتایج مطالعات ترکیبی استفاده کرد.

به طور خلاصه، فراتحلیل یک روش علمی ارزشمند است که به محققان اجازه می‌دهد داده‌های حاصل از مطالعات متعدد را در یک زمینه خاص با هم تلفیق کنند و به یک خروجی معین برسند. این روش به پاسخگویی به سؤالات مهم کمک می‌کند، دقت نتایج را بهبود می‌بخشد و حوزه‌هایی را که به تحقیقات بیشتری نیاز است شناسایی می‌کند. با درک این که این روش چگونه کار می‌کند، می‌توانیم دریابیم که چگونه محققان از طیف گسترده ای از داده‌ها نتیجه گیری می‌کنند و در نهایت به بهبود درک ما از دنیای پیرامون مان کمک می‌کنند.