تحلیل کتاب «بینایی» و واکاوی رفتار سیاسی جامعه

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، هجدهمین رویداد «علیه جمهوریت» با عنوان «جنگ قدرت چگونه مردم را از دموکراسی ناامید می‌کند؟» با تحلیل کتاب «بینایی» اثر «ژوزه ساراماگو» و فیلم «نیمه ماه مارس» ساخته «جورج کلونی» عصر امروز یکشنبه ۱۰ تیر در سالن دکتر شریعتی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتدای این برنامه و پس از مقدمه مجری برنامه، فاطمه رایگانی پژوهشگر فلسفه و سیاست گفت: کتاب «بینایی» در رابطه با اجتماعی است که در انتخابات در دور اول ۷۰ درصد رای سفید می‌دهند و در دور دوم ۸۳ درصد. شباهت این دو اثر و ادبیاتی که در این سال‌های اخیر در کشور ما بازتولید شده، شباهت این فیلم و رمان به امروز جامعه ماست.

وی اظهار کرد: در کتاب «بینایی» و مواجهه با رای سفید، شما یک کنشگر آگاه جریان قدرت را به چالش می‌کشد و این عنصر مدتی است تبدیل به امری رویایی برای برخی از کنشگران ما شده است. یعنی اراده مردمی آگاهانه که بتواند قدرت را به چالش بکشد. از سال ۱۴۰۰ به امروز این خیلی مطرح شده که رای سفید کنش اجتماعی محسوب می‌شود یا خیر؟

در رمان «بینایی» سیاسیون رفتار عاقلان را ندارند

رایگانی افزود: در این رمان عرصه قدرت عرصه‌ای است که سیاسیون رفتار عاقلان را ندارند، این کنش با قدرت اپوزیسیون عاقل به وجود آمده است. شما طبقه‌ای دارید که نه براندازی می‌کند نه رای می‌دهد؛ و در رویا‌ها به دنبال کنشی شبیه به رای سفید دادن در رمان «بینایی» است.

مهدی نیکخواه، فعال سیاسی هم دومین سخنران مراسم است که در این مراسم گفت: ما باید واقعی‌تر به این سوژه‌ها بپردازیم. برای شروع باید گفت جنگ قدرت چگونه مردم را از دموکراسی ناامید کرد؟ برخی معتقدند جمهوریت در جمهوری اسلامی ذبح شده است. این نگاه شاید بدبینانه باشد، البته بر این باور نیستم که صددرصد این اتفاق رخ داده است.

آیا جمهوری اسلامی می‌خواهد یک دولت مدرن باشد یا یک دولت و عمارت اسلامی؟

وی عنوان کرد: شما در فیلم جورج کلونی درسیستمی بر پایه دموکراسی یک کنش می‌بینید، ولی این اصلأ شباهتی با جوامعی مثل جامعه ما ندارد. من در حوزه‌های فعالیت کاری‌ام از مسیر رسانه آمدم و چیزی که من متوجه می‌شوم این است که تکلیف جمهوری اسلامی با خودش مشخص نیست. آیا جمهوری اسلامی می‌خواهد یک دولت مدرن باشد یا یک دولت و عمارت اسلامی؟ ما اگر قواعد دولت‌های مدرن را می‌پذیریم نباید نهاد‌های موازی با دولت به وجود بیاوریم که ساختار جمهوری و دموکراسی را زیر سوال ببریم.

نیکخواه گفت: اتفاقات رخ داده در رمان «بینایی» در برخی موارد به کشور ما نزدیک است. یا کتاب‌هایی مثل «قلعه حیوانات» و «۱۹۸۴» جورج اورول نیز به کشور ما شبیه است. در رمان «بینایی» نقش مردم به مرور کمرنگ‌تر می‌شود، همانطور که حس می‌کنم در کشور ما اینچنین است. حاکمیت به کجا خواهد رسید؟ به اینجا که مشارکت زیر ۴۰ درصد است.

وی افزود: ویدئویی از رهبر انقلاب این روزها همه گیر شده که انتخابات ریاست جمهوری با مشارکت زیر چهل درصد یا چهل درصد ننگ است و امروز ما به حرف‌های بیست سال پیش ایشان رسیدیم و این نشان می‌دهد ما فضاهای زیادی را از دست دادیم.

از وعده تا وعید سیاسیون

در ادامه رایگانی گفت: من تلاش کردم بگویم در این دو محصول چه چیزی می‌تواند چشم کنشگران ما را بگیرد. فروپاشی باور در این آثار به چشم می‌آید. شخصیتی که می‌خواهد با دانش خودش به یک کنشگر اجتماعی کمک کند در پایان موفق نمی‌شود، همان گونه که دیدیم اکثر کسانی که با مبانی نظری و آکادمی وارد میدان شدند پس از ورود به عرصه دچار سرخوردگی می‌شوند. سیاستمداری که با رویافروشی به طبقه جوان و نوجوان قول‌هایی می‌دهد که می‌دانند عملی نیست، خودش نسل جوان طرفدارش را سرخورده می‌کند.

حرف‌هایی که آرای سفید دارد

وی افزود: رای سفید دادن در انتخابات، نظر کنشگران باوجدانی است که می‌خواهند با کنش خودشان حرفی را به حاکمیت برسانند. 

نیکخواه نیز عنوان کرد: رای سفید در جامعه امروز ما متفاوت است، چون من آن رای را، رای گروگان گرفته شده می‌دانم. چون هستند کسانی که مجبور بودند رای بدهند برای آزمون‌های استخدامی‌ و.... رای سفید امروز ما با رای سفید داخل رمان «بینایی» متفاوت است. شما انتخابات ۱۴۰۰ را در نظر بگیرید، آرای باطله ما در انتخابات دوم شد و این آرای باطله همان رای سفید است.

وی افزود: رفتار شورای نگهبان در زمینه رد صلاحیت برخی از افراد و سیاسیون بسیار عجیب است. 

مردم سیاست زده شده‌اند

رایگانی  نیز ادامه داد:  متاسفانه در کشور ما برخی از این اتفاق خوشحال می‌شوند. در حال حاضر گفتار امنیتی بر گفتار سیاسی و اجتماعی ارجحیت دارد. این باعث می‌شود اپوزیسیون شریف را از دست بدهیم، کسی که دلش برای ایران می‌سوزد، اما می‌خواهد مرزهای ایران حفظ شود ولی نقدهایی هم دارد. ما هم در برخی از این مسائل مقصر هستیم. شهروند ایرانی از هرگونه کنش اجتماعی و سیاسی زده شده است. ما در جامعه‌ای هستیم که گروه زیادی از مردم در آن دچار سیاست‌زدایی شدند.