دایرة المعارف دانش‌بنیان‌ها ۱۰۳؛
ایران فناور در دولت آینده؛ (۲۶)
رفع چالش مناطق محروم و روستایی با ظرفیت شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان
یک استاد دانشگاه گفت: رفع چالش‌های مناطق محروم و روستایی با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان، خلاق و فناور باید مد نظر رئیس جمهور جدید و دولتمردان دولت چهاردهم باشد.
خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ انتخابات، مهم‌ترین فرایند مشارکت سیاسی در کشور است و مردم از طریق رأی، نماینده خود را برمی‌گزینند. واژه مشارکت سیاسی معادل شرکت مردم و دخالت آنها در سیاست بوده و لازمه تحقق آن امید و اطمینان مردم به تأثیرگذاری در فرایند تصمیم‌گیری در جامعه با برخورداری از حق انتخاب آزادانه است. از این‌رو خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، گفت‌وگویی با موضوع انتخابات و اولویت برنامه نامزدهای ریاست جمهوری با سعید نبی‌زاده دکتری رشته مهندسی صنایع و استاد دانشگاه آزاد اسلامی انجام داده که در ادامه می‌خوانیم.
آنا: نامزدهای ریاست جمهوری باید در حوزه علم و فناوری کشور چه برنامه‌هایی را در اولویت خود قرار دهند؟
نبی‌زاده: نامزدهای ریاست جمهوری برای ایجاد تحول اساسی در نظام آموزش و پرورش به‌منظور تربیت انسان‌های خلاق و هدفمند، تغییر و اصلاح شیوه آموزش پیش از دبستان از شیوه سنتی به آموزش‌های مهارت محور، پرورش خلاقیت و نگاه مسئله محور در دانش‌آموزان، رفع چالش‌های مناطق محروم و روستایی با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان، خلاق و فناور، شناسایی چالش‌ها و ابرچالش‌های موجود در کشور در حوزه‌های تخصصی مختلف اثرگذار بر جامعه اعم از مسائل فرهنگی و اجتماعی، دفاعی و امنیتی، تغییر اقلیم، خشکسالی، دفاعی، امنیت غذایی، انرژی، محیط‌زیست، کشاورزی و منابع طبیعی و... و هدایت برنامههای علمی و فناورانه دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری برای رفع این موارد را باید در اولویت برنامههای خود قرار دهند.
نامزدهای ریاست جمهوری برای افزایش سهم بخش تحقیق و پژوهش از تولید ناخالص داخلی نیازمند برخورداری مستمر از نظرات اندیشمندان و دانشمندان حوزه‌های مختلف علمی و فناوری کشور برای رفع مشکلات، چالش‌های موجود و فراروی کشور فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی و برنامه‌ریزی برای توجه ویژه به علوم پایه هستند.
برنامه‌ریزی برای افزایش اثرگذاری نخبگان در مراجع تصمیم‌ساز کشور و تسهیل به‌کارگیری نخبگان در سازمان‌ها، ایجاد سیاست‌های تشویقی و حمایتی در راستای جلوگیری از خروج نخبگان و بازگرداندن جریان نخبگی به داخل کشور، تغییر رویکرد دانشگاه‌ها به سمت دانشگاه‌های مولد علم، فناوری و نوآوری، تجاری‌سازی علم و فناوری، سیاست‌گذاری برای بهبود جایگاه ایران در رتبه‌بندی‌های علمی، فناورانه و نوآورانه در جهان و اهمیت‌دهی به فناوری‌های نوظهور و آینده‌نگر، توجه ویژه به تأمین و ارتقای امنیت غذایی، ارتقای شاخص‌های سلامت، ضرورت اتخاذ رویکرد تمایز و تمرکز روی چند حوزه علمی که کشور در آنها مزیت نسبی دارد به جای توزیع منابع در همه حوزه‌های علمی که سیاست ناکارآمدی بوده و جلوگیری از موازی‌کاری در عرصه فعالیت‌های علمی می‌تواند ازجلمه برنامههای نامزدهای ریاست جمهوری در حوزه علم و فناوری باشد.
آنا: سیر رشد علمی کشور را از ابتدای انقلاب تاکنون چگونه ارزیابی می‌کنید و در ادامه چه مؤلفه‌هایی باید مدنظر مسئولان قرار گیرد تا این رشد متوقف نشود؟
نبی‌زاده: کشور امروز در برخی از فناوری‌های راهبردی مانند سلول‌های بنیادی، فناوری نانو، زیست‌فناوری، انرژی‌های نو، فناوری میکروالکترونیک، هوافضا و... جزء کشور‌های پیشرو بوده به نحوی که بر اساس گزارش مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) ایران به رتبه ۱۷ دنیا در سال ۱۴۰۱ و ۱۶ دنیا در سال ۱۴۰۲ دست یافته؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت رشد صعودی داشته؛ ولی آیا این کافی است؟ خیر، می‌توانستیم در جایگاه بسیار بالاتری باشیم و با توجه به سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری و در راستای آنها، حرکت پرشتاب‌تری داشته باشیم.
کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان، بهینه‌سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور، تحقق دانشگاه‌های اسلامی مبتنی بر مبانی و ارزش‌های اسلامی، افزایش درک اجتماعی از توسعه علم و فناوری، دیپلماسی علمی و مشارکت علمی با دنیا، افزایش اثربخشی اقتصادی و اجتماعی دانشگاه‌ها و افزایش حمایت از فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه، انجام فعالیت‌های بین‌المللی علمی و مشترک با سایر کشورها، بهینه‌سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور، تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش‌های اسلامی، هسته اصلی سیاست‌های کلان علم و فناوری هستند که لازم است مورد نظر قرار گیرند.
آنا: گستره علمی در استان‌های کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نبی‌زاده: به نظر می‌رسد باید کاوش همه‌جانبه در این رابطه انجام گیرد که سهم هر استان به لحاظ تولید علم در چه سطحی است؟ در نگاه کلی این‌گونه دریافت می‌شود که بررسی شاخص‌های پژوهشی و فناوری نشان‌دهنده حرکت رو به جلو همه عرصههای علم و فناوری بوده به‌گونه‌ای که در پاره‌ای از علوم و فناوری‌ها به‌عنوان قطب علمی منطقه و جهان مطرح شده‌ایم؛ اما باید به استان‌های محروم کمک بیشتری در زمینه تزریق امکانات علمی که یکی از آنها تأسیس شعبه‌هایی از دانشگاه‌های معتبر است؛ انجام داد.
بعضی از استان‌های کشور در راستای صنعتی‌سازی و تجاری‌سازی علوم، پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند که مهم‌ترین دلایل آن شامل دیدگاه مسئولان آن استان نسبت به این مقوله، وجود دانشگاه‌های متعدد در آن استانها، نسبت تعداد زیاد دانشجویان به جمعیت آن استان، وجود پارک‌های علم و فناوری در آنها و ... می‌شود.
ضعف و ناکارآمدی روش‌های مدیریتی، موجب گسترش ناپایداری در بسیاری از بخش‌های کشور ازجمله حوزه علم و فناوری و این توزیع ناعادلانه امکانات در استان‌های کشور، موجب نابرابری اجتماعی –اقتصادی در زمینه اشتغال شده که نتیجه آن؛ عدم تعادل منطقه‌ای در بسیاری از مناطق جغرافیایی کشور بوده و این اتفاق نه تنها کیفیت زندگی مردمان آن مناطق را به شدت کاهش داده؛ بلکه باعث بروز مشکلات زیادی در آن مناطق شده است.
با این حال تمرکززدایی از تجمیع امکانات و بودجه‌ها در پایتخت و توزیع متناسب آن در استان‌های مختلف، تصمیم‌سازی علمی و فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی در شهر‌ها و استانها، توجه به توانمندی نخبگان و محققان داخلی و توجه ویژه به قشر جوان و باتجربه در کنار هم می‌تواند منجر به غنی‌تر شدن برونداد‌های علمی-فناورانه استان‌های مختلف شود.
آنا: مطالبات فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور از رئیس‌جمهور جدید چیست؟
نبی‌زاده: افزایش سرانه تولید علمی کشور، پشتیبانی از دانش‌بنیان‌ها، نخبگان علمی کشور، تولید و در کل حمایت همه‌جانبه از فناوری در کشور، اجرای قانون بهبود محیط کسب‌وکار، توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی در کشور، توسعه زیرساخت اینترنت در کشور به‌جای فیلترینگ، پرهیز از تمرکزگرایی و اینکه با نگاه اطمینان‌بخش و ساختاری به همه جوانب علمی کشور و اعتماد به دانشمندان جوان، فرصت ظهور و بروز استعداد‌های جوانان این مرزوبوم را فراهم کند و جلوگیری از تبعیض و نابرابری در تخصیص امکانات و ظرفیت‌های علمی-تحقیقاتی ازجمله مطالبات فعال حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور از رئیس جمهور جدید است.
آنا: ضعف و قوت‌های حوزه علم و فناوری کشور را چه می‌دانید؟
نبی‌زاده: نقاط قوت حوزه علم و فناوری کشور شامل ورود به صنایع خاص و پیشرفته و زیرساختی، توجه به صنایع مادر که زمینه‌ساز اشتغال بوده و بستر را برای سایر صنایع فراهم می‌کنند، توجه ویژه به شرکت‌های دانش‌بنیان می‌شود.
کوتاهی در پیگیری تا رسیدن به نتیجه برنامههای علمی و فناوری کشور، شعارمحور بودن برخی مدیران در این حوزه، عدم توسعه آموزش‌های مهارتی یا مهارت محور و فرهنگ‌سازی در بخش علم و فناوری و عدم رفع موانع شرکت‌های دانش‌بنیان و واحد‌های فناور برای اجرایی سازی تبدیل ایده به محصول ازجلمه نقاط ضعف حوزه علم و فناوری کشور هستند.
انتهای پیام/
