ایجاد ساختار منسجم برای شبکه‌سازی فعالان حوزه علم و فناوری کشور

خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در کشورمان(دولت چهاردهم) در پی بروز سانحه برای بالگرد آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهور شهید وهیئت همراه ایشان و بر اساس قانون اساسی، هشتم تیر 1403 برگزار خواهد شد تا از بین ۶ نامزد تعیین صلاحیت شده یکی به‌عنوان رئیس جمهور جدید انتخاب شود.

با توجه به انتخابات پیش رو و آنچه نامزد‌های ریاست جمهوری و منتخب آینده مردم باید در حوزه علم و فناوری مد نظر داشته و مطالبات این حوزه را در اولویت برنامه‌های کاری خود قرار دهند را با شهاب شریعتی عضو هیئت علمی گروه شیمی، متخصص شیمی تجزیه، استادتمام و جزء سرآمدان علمی دانشگاه آزاد اسلامی در میان گذاشتیم و مطالبات فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور را از رئیس‌جمهور جدید جویا شدیم.

گفت‌وگوی خبرنگار آنا با عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت  را در ادامه خواهیم خواند.

آنا:‌ نامزد‌های ریاست جمهوری باید در حوزه علم و فناوری کشور چه برنامه‌هایی را در اولویت خود قرار دهند؟

شریعتی: حمایت بیشتر از فعالیت‌های علمی، فناورانه و نوآورانه به‌عنوان محرک اصلی توسعه اقتصادی کشور،  افزایش سهم بخش تحقیق و پژوهش از تولید ناخالص داخلی، برنامه‌ریزی برای افزایش اثرگذاری نخبگان در مراجع تصمیم‌ساز کشور و تسهیل به‌کارگیری نخبگان در سازمان‌ها، ایجاد سیاست‌های تشویقی و حمایتی در راستای جلوگیری از خروج نخبگان علمی و صنعتی، اندیشمندان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و بازگرداندن جریان نخبگی به داخل کشور و برنامه‌ریزی برای تغییر و اصلاح شیوه آموزش پیش از دبستان از شیوه سنتی به آموزش‌های مهارت محور و پرورش خلاقیت و نگاه مسئله محور در دانش‌آموزان ازجلمه برنامه‌هایی هستند که باید نامزد‌های ریاست جمهوری در حوزه علم و فناوری کشور در اولویت خود قرار دهند.

برنامه‌ریزی و انجام اقدامات اجرایی جهت تغییر رویکرد دانشگاه‌ها به سمت دانشگاه‌های مولد علم، فناوری و نوآوری، نگاه حمایتی و همه‌جانبه به همه اجزای فعال در آموزش عالی کشور اعم از بخش دولتی و خصوصی و تخصیص مناسب امکانات و ظرفیت‌ها به همه فعالان این حوزه، ایجاد تحول در اشتغالزایی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، ارتقای کیفیت عرضه و دسترسی به سرویس‌های شبکه ملی اطلاعات و افزایش مرتبه ایران در جهان و منطقه.، برخورداری مستمر از نظرات اندیشمندان و دانشمندان حوزه‌های مختلف علمی و فناوری کشور جهت رفع مشکلات و چالش‌های موجود و فراروی کشور فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی و برنامه‌ریزی برای توجه ویژه به علوم پایه به‌عنوان زیربنای سایر علوم از دیگر برنامه‌هایی است که نامزد‌های ریاست جمهوری باید در اولویت برنامه‌های خود قرار دهند.

شناسایی چالش‌ها و ابرچالش‌های موجود در کشور در حوزه‌های تخصصی مختلف اثرگذار بر جامعه اعم از مسائل فرهنگی، اجتماعی، سرزمینی، تغییر اقلیم، خشکسالی، دفاعی، امنیت غذایی، انرژی، محیط‌زیست، کشاورزی و منابع طبیعی و... و هدایت برنامه‌های علمی و فناورانه دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری برای رفع این موارد، برنامه‌ریزی مناسب در راستای افزایش برونداد علمی و نیز افزایش اثرگذاری اجتماعی فعالیت نهاد‌های علمی و فناورانه،‌ سیاست‌گذاری برای بهبود جایگاه ایران در رتبه‌بندی‌های علمی، فناورانه و نوآورانه در جهان و اهمیت‌دهی به فناوری‌های نوظهور و آینده‌نگر نیز می‌تواند از اولویت‌های نامزد‌های ریاست جمهوری در حوزه علم و فناوری کشور باشد.

آنا:‌ سیر رشد علمی کشور را از ابتدای انقلاب تاکنون چگونه ارزیابی می‌کنید و در ادامه چه مؤلفه‌هایی باید مدنظر مسئولان قرار گیرد تا این رشد متوقف نشود؟

شریعتی: پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ایران روند پرشتابی را در راستای دستیابی به علوم و دانش نوین آغاز کرده است. در برخی فناوری‌های راهبردی مانند سلول‌های بنیادی، فناوری نانو، زیست‌فناوری، انرژی‌های نو، فناوری میکروالکترونیک، هوافضا و... سرمایه‌گذاری‌های جدی انجام و پیشرفت‌های خوبی در این علوم حاصل شده، امروزه ایران در برخی از این موارد جزء کشور‌های پیشرو بوده به نحوی که بر اساس گزارش مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) ایران به رتبه ۱۷ دنیا در سال ۱۴۰۱ و ۱۶ دنیا در سال ۱۴۰۲ دست یافته است.

با وجود اینکه در سالیان گذشته تولید علم به‌عنوان مهم‌ترین معیار برای سنجش رشد و توسعه علمی مورد توجه قرار گرفته؛‌ اما افزایش حمایت از فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه، انجام فعالیت‌های بین‌المللی علمی و مشترک با سایر کشورها، بهینه‌سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور و افزایش اثربخشی اقتصادی و اجتماعی دانشگاه‌ها ازجمله مواردی هستند که لازم است مورد توجه دولت چهاردهم قرار گیرند.

آنا: گستره علمی در استان‌های کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

شریعتی: در هر استان و منطقه با توجه به عوامل انسانی، شرایط و امکانات بالقوه و بالفعل منابع طبیعی و انسانی و آمایش سرزمینی، رسالت ویژه‌ای متناسب با آن تعریف شده است. توسعه دوره‌های تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌های تابعه وزارت عتف، دانشگاه آزاد اسلامی، پارک‌های علم و فناوری، مراکز رشد و سایر نهاد‌های علمی- فناوری در استان‌های مختلف کشور منجر به نقش پررنگ شهر‌ها و استان‌های مختلف در تولیدات علمی و فناوری کشور شده است.

با این حال تمرکززدایی از تجمیع امکانات و بودجه‌ها در پایتخت و توزیع متناسب آن در استان‌های مختلف، تصمیم‌سازی علمی و فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی در شهر‌ها و استان‌ها، توجه به توانمندی نخبگان و محققین داخلی و توجه ویژه به قشر جوان و باتجربه در کنار هم می‌تواند منجر به غنی‌تر شدن برونداد‌های علمی-فناورانه استان‌های مختلف شود.

آنا:‌ مطالبات فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور از رئیس‌جمهور جدید را چه می‌دانید؟

شریعتی: حمایت بیشتر از محققان کشور به‌ویژه در شرایط کنونی که افزایش بی‌رویه نرخ ارز باعث رشد چشمگیر هزینه‌های تحقیقاتی پروژه‌های مختلف شده که تقبل این هزینه‌ها از توان محققان خارج بوده و نیازمند برخورداری از حمایت‌های دولتی و سازمانی ویژه است. ضرورت برنامه‌ریزی برای تجمیع و هدفمندسازی پژوهش‌ها در راستای رفع چالش‌ها و ابرچالش‌های موجود ملی و منطقه‌ای، ایجاد ضوابط و قوانین انگیزشی/تشویقی برای محققان کشور در راستای انجام پژوهش‌های کاربردی و اثرگذار بر جامعه،‌ رفع دغدغه‌های معیشتی محققان و فعالان عرصه علم و فناوری با برنامه‌ریزی مناسب و توجه ویژه به قشر جوان و تحصیل‌کرده و رفع دغدغه‌های اشتغال آنان ازجمله مطالبات فعالان حوزه علم، پژوهش و فناوری کشور از رئیس‌جمهور جدید است.

جلوگیری از تبعیض و نابرابری در تخصیص امکانات و ظرفیت‌های علمی-تحقیقاتی، افزایش سرعت در روند توسعه کسب‌وکار‌های دانش‌بنیان و رفع چالش‌های موجود و دغدغه‌های پیش روی فعالان کسب‌وکار‌های دانش‌محور، ایجاد ساختاری منسجم برای شبکه‌سازی فعالان حوزه علم و فناوری کشور به صورت موضوع محور به نحوی که اکثر محققان و فعالان حوزه‌های تخصصی مرتبط در کشور در آن شبکه باهم در ارتباط بوده که این موضوع منجر به هم‌افزایی برای رفع مشکلات و چالش‌های پیش‌رو خواهد شد.

آنا: ضعف و قوت‌های حوزه علم و فناوری کشور چیست؟

شریعتی: کشور در حوزه‌های مختلف علمی اعم از هسته‌ای، نانوفناوری، بیولوژیکی، فناوری، شیمی، فضایی، پزشکی و... به پیشرفت‌ها و دستاورد‌های بسیاری رسیده و آمار انتشارات علمی ایران در سال‌های اخیر مؤید تعدد پژوهش‌های علمی انتشار یافته،‌ اکنون تبدیل این تولیدات علمی به محصول و فناوری و توسعه ارتباط با صنعت ازجمله مواردی بوده که باید تقویت شود.

یکی از مواردی که لازم است در این باره چاره‌اندیشی شود، مهاجرت یا خروج بسیاری از افراد تحصیلکرده، رتبه‌های برتر کشوری و حتی صنعتگران و هنرمندان بنا به دلایل مختلف به خارج از کشور بوده که این موضوع باعث هدررفت بخشی از سرمایه‌های انسانی کشور می‌شود و ضرورت اتخاذ تصمیمات لازم برای رفع دغدغه‌های موجود و معکوس کردن جریان خروج نخبگان از خارج به داخل کشور را می‌طلبد.

به نظر می‌رسد باید به توسعه آموزش‌های مهارتی یا مهارت محور و فرهنگ‌سازی در بخش علم و فناوری و نیز رفع موانع شرکت‌های دانش‌بنیان و واحد‌های فناور برای اجرایی سازی تبدیل ایده به محصول تلاش و توجه بیشتری جلب شود.