۲۸ اردیبهشت در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تأثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲۸ اردیبهشت برابر ۱۷  می را ورق می‌زنیم.

***

عمر خیام

۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ خورشیدی، غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام نیشابوری، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس همه‌چیزدان، فیلسوف و شاعر رباعی‌سرای ایرانی سده پنجم هجری و سده ۱۱ میلادی به‌دنیا آمد. خیام اولین ریاضی‌دانی بود که نشان داد معادله درجه سوم می‌تواند بیش‌از یک پاسخ داشته باشد یا این که اصلاً جوابی نداشته باشند. او در کتاب «رساله فی شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس» اصل پنجم اقلیدس را درباره قضیه خطوط متوازی اثبات کرد. او در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک در دوره حکمرانی ملک‌شاه سلجوقی، مدار گردش کره زمین به دور خورشید را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه کرد و گاهشماری ایران را سامان داد. دوجمله‌ای خیام-نیوتن و مثلث خیام‌-پاسکال از دیگر مطالعات این شاعر و دانشمند ایرانی به‌شمار می‌رود.

الکسی کلِرو

۱۷ می ۱۷۶۵ میلادی برابر با ۲۸ اردیبهشت ۱۱۴۴ خورشیدی، الکسی کلود دُ کلِرو، ریاضی‌دان، اخترشناس و ژئوفیزیک‌دان درگذشت. این ریاضیدان فرانسوی در ۱۰ سالگی تحت تعلیم پدرش به مطالعه حساب دیفرانسیل و انتگرال پرداخت. کلرو، اولین مقاله‌اش را که «چهار مسئله در منحنی‌های جدید» نام داشت در سال ۱۷۲۶ در سن ۱۳ سالگی در آکادمی پاریس قرائت کرد.  او در سفری به لاپلند برای اندازه‌گیری طول نصف‌النهار، پیر لوئی موپرتوئی، دیگر ریاضی‌دان فرانسوی را همراهی کرد. از این تجربه، او در سال ۱۷۴۳ کتابی را درباره شکل زمین در حال چرخش تحت تأثیر گرانش و نیروهای گریز از مرکز آغاز کرد. همچنین، کلرو نحوه اندازه‌گیری شکل را با استفاده از اندازه‌گیری‌های اثر گرانش در مکان‌های مختلف روی تاب یک آونگ نشان داد. کلِرو علاوه‌براین، اولین مقدار معقول را برای جرم زهره و یک مقدار بهبودیافته را برای جرم ماه تعیین و زمان بازگشت دنباله‌دار هالی را پیش‌بینی کرد.

بوریس بوریسوویچ گلیتسین

۱۷ می ۱۹۱۶ میلادی برابر با ۲۸ اردیبهشت ۱۲۹۵ خورشیدی، بوریس بوریسوویچ گلیتسین، فیزیکدان و زلزله‌شناس روسی درگذشت. گلیتسین روش‌ها و ابزارهای علمی را برای رصد زلزله و اکتشاف مواد معدنی توسعه داد. مطالعات اولیه او در فیزیک مولکولی، فیزیک ریاضی و الکترومغناطیس بود، از سال ۱۸۹۹ علایق او به زلزله‌شناسی معطوف شد و سال ۱۹۰۶ اولین لرزه‌نگار الکترومغناطیسی موثر را اختراع کرد و به بهبود آن ادامه داد. این دستگاه آونگی داشت که حامل سیم‌پیچی از سیم عایق بود که اطراف یک هسته مغناطیسی که روی زمین ثابت شده بود پیچیده شده بود. جریان کوچکی که در سیم‌پیچ در اثر حرکت نسبی ناشی‌از لرزش زمین ایجاد می‌شد، ازطریق یک قلم ثبت‌کننده روی کاغذ ترسیم می‌شد. بخشی از گوشته زمین در عمق ۴۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتری که امواج لرزه‌ای به سرعت در آن حرکت می‌کنند، در بزرگداشت او، لایه گلیتسین نامیده می‌شود.

آموس ایتون

 ۱۷ می ۱۷۷۶ میلادی برابر با ۲۸ اردیبهشت ۱۱۵۵ خورشیدی، آموس ایتون، گیاه‌شناس، زمین‌شناس و وکیل آمریکایی که علاقه گسترده‌ به علم را ازطراق سخنرانی‌های عمومی، ترویج کرد به‌دنیا آمد. او در مقام معلمی مبتکر، کتاب‌های درسی خود را در شیمی، جانورشناسی و زمین‌شناسی ترویج داد. حرفه حقوقی اولیه او با محکومیت به اتهام جعل اسناد (شاید ناعادلانه) به پایان رسید. او درطول پنج‌سال زندان، دانش خود را در علم غنا بخشید. سپس، با توسعه روش تدریسی که در آن دانش‌آموزان با انجام‌دادن کارهایی ازجمله سفرهای میدانی و انجام آزمایش‌ها، یاد می‌گرفتند، به آموزش علمی کمک کرد. او با حمایت استفان ون رنسلر مدرسه رنسلر را در سال ۱۸۲۴ تاسیس کرد که بعدها به موسسه رنسلر تغییر نام داد. او در سال ۱۸۲۶ مدرسه‌ای سیار روی یک کشتی در کانال ایری برای مشاهده سازندهای زمین‌شناختی و جمع‌آوری نمونه‌ها راه‌اندازی کرد. ایتون تا پایان عمر تدریس کرد.