فرم و شکل در مجسمه‌های شهری

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، شهرهای امروز سرشار از عناصرهای ناهنجار است و این شهروندان هستند که نیازمند فضاهای مناسب برای آرامش هرچه بیشتر هستند. ورود هنر به ویژه مجسمه های شهری به عرصه فضاهای شهری، یکی از مناسب‌ترین راه حل‌ها، برای زیباسازی محیط و ساختن فضاهایی به منظور تعامل شهروندان در شهرها است.

پیش‌تر در گزارشی با عنوان «عوامل موثر بر کیفیت آثار حجمی در فضاهای شهری» تلاش کردیم به نسبت بین مجسمه و شهر و همچنین موضوعاتی چون کیفیت و کارکرد مجسمه‌های شهری تهران بپردازیم. این گزارش بخش دومی است از نتایج استخراج شده از مقاله‌ «بررسی عوامل موثر در کیفیت مجسمه‌­سازی شهری» که توسط محسن موسیوند (دکتری پژوهش هنر) نگارش شده است.

* بررسی آثار حجمی از لحاظ فرم و شکل

این پژوهشگر می‌نویسد امروزه اگرچه دنیا آکنده از دستاوردهای نوین بشر است؛ آورده­‌هایی که با هدف ایجاد رفاه و آسایش بیشتر خلق شده­است، اما این مصنوعات، انسان امروزی را به نوعی قربانی خودخواهی‌­های خود کرده است. در جای­جای نقاط شهری بار بصری سنگین عناصر مصنوع در فضاها و ازدحام پدیده‌­های ناموزون و ناهماهنگ، همگی به اغتشاش و آشفتگی فضاها انجامیده است و شهروندان را به بسیاری از مشکلات روحی و به­‌ویژه عدم آرامش بصری دچار ساخته است.

موسیوند در این پژوهش به برخی از عوامل و فاکتورهایی که در میزان کیفیت آثار حجمی در فضاهای شهری موثر و با اهمیت است می‌پردازد:

* تاثیر تناسبات در ارتباط مخاطبان با عناصر شهری

به زعم این پژوهشگر آنچه که اندازه ظاهری و شکل و فرم اثر را می‌رساند. از مشخصات بصری فرم، جدای از شکل، می‌توان به اندازه یعنی ابعاد واقعی فرم، طول، عرض و عمق آن اشاره نمود. در حالی که این ابعاد تناسب را معین می‌کنند، مقیاس فرم توسط نسبت اندازه آن به اندازه سایر فرم‌های موجود در محیطش تعیین می‌شود.

مشخصات بصری فرم، جدای از شکل، می‌توان به اندازه یعنی ابعاد واقعی فرم، طول، عرض و عمق آن اشاره نمود

او در ادامه می‌نویسد در مبحث مجسمه‌سازی شهری، توجه به ابعاد، شکل و فرم اثر بسیار حائز اهمیت است. زیرا هنرمند نمی‌تواند فقط به بیان شخصی و ویژه خود بیاندیشد، بلکه یک مجسمه شهری قرار است به عنوان عنصری در کلیت یک فضای شهری تعریف شود و لذا با مخاطبان اندک خاص و مخاطبان بی‌شمار عام مواجه است. پس در فرم اثر علاوه بر لحاظ کردن اصول زیبایی‌شناسانه، لازم است که به قابل هضم بودن فرم اثر و ارتباط اکثریت شهروندان با آن، توجه کافی نماید.

* تاثیر رنگ مناسب بر فرم مجسمه شهری با فضای محیطی

موسیوند در این مقاله می‌نویسد در فرآیند مجسمه‌سازی شهری، توجه ویژه به رنگ محیطی فضا و به تبع آن گزینش رنگ اثر بسیار حائز اهمیت است. رنگ؛ مشخص‌ترین صفتی است که یک فرم را از محیطش متمایز می‌نماید. در زندگی اجتماعی، رنگ نقش مهمی دارد و سعی می‌کند که امور جاری و یکنواخت روزانه را بپوشاند.همچنین در بار بصری فرم اثر دارد.

این پژوهش به این مهم اشاره می‌کند که رنگ پیش از بافت، فرم و مواد مصرفی دریافت می‌شود و به همین دلیل اثرش بیشتر است. ولی در این میان آنچه که ضروری است، حرکت منسجم تمامی عناصر یک طرح به سوی هماهنگی با محیط است. رنگ باید جزئی از کل فرض شود؛ کلی که به سوی وحدت و یگانگی رو دارد. همچنین عامل دیگر، در گزینش رنگ، کاربرد اثر است. رنگ نباید برای دوره‌ای کوتاه و تنها به قصد جلب نظر رهگذران به کار رود.

یکی از راه‌های رسیدن به نتیجه مطلوب و تاثیرگزاری هرچه بیشتر در هنر محسمه‌سازی شهری، انتخاب رنگ اثر است و طبیعتا تضاد آن با رنگ محیط

از دیدگاه نویسنده این پژوهش انتخاب رنگ مناسب هم در ارتباط موثر فرم مجسمه شهری با فضای محیطی موثر خواهد بود و هم در پیام احتمالی اثر؛ مثلا اگر برای یک فضای شهری اثری مرتبط با مفهوم تضاد و کنتراست طراحی شود، بی‌شک یکی از راه‌های رسیدن به نتیجه مطلوب، انتخاب رنگ اثر است و طبیعتا تضاد آن با رنگ محیط.

* نسبت نور و مجسمه‌های شهری

در ادامه این پژوهش آمده است که  نور طبیعی یا مصنوعی نیز می‌تواند دید احساسی خاصی را ارائه دهد. انعکاس و تغییر نور بر روی سطح صیقلی فرم، مفهوم حرکت را تقویت می‌کند. وقتی نور از میان فرم‌هایی که در فضا ایجاد شده عبور می‌کند، نقش‌ها و تصویر‌هایی پدید می‌آیند که می‌توانند احساس متحیر‌کننده‌ای را به وجود آورند، به همین دلیل در محتوای احساسی فضا، نور نقش اساسی ایفا می‌کند.

در این پژوهش آمده است که در طراحی یک اثر حجمی، همان اندازه که رنگ تاثیرگذار و مهم است، نور نیز به‌ویژه به هنگام شب دارای اهمیت فراوان است. مساله‌ای که اغلب با کم‌توجهی روبروست و بیشتر آثار حجمی در شب، یا به خوبی دیده نمی‌شود و یا به دلیل نورپردازی نامناسب آن‌گونه که باید دیده نمی‌شود و این خود ضعف تخصصی سازندگان اثر را در شیوه نمایش و ارائه اثر می‌رساند. وجود نورپردازی مناسب، می‌تواند یک اثر حجمی را ـ هنگام شب ـ به بهترین حالت و البته با فضای احساسی متفاوتی نسبت به روز، معرفی کند.

نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که با توجه به روند رو به رشد شهرها، و البته افزایش تصاعدی عناصر و آرایه‌های جوامع شهری مدرن و به نوعی آشفتگی‌های بصری که شهروندان را به تقابل می‌خوانند. لزوم پرداختن به نوعی نظم حاکم بر فضا‌های شهری و به نوعی جبران تلاطم و پیچیدگی‌های صوری در شهر‌ها امری اجتناب ناپذیراست. مجسمه‌‌ها نقش بسیاری در غنی ساختن زندگی شهری از طريق بيان هنری دارند.