ضرورت ایجاد ساختار مناسب برای پیاده‌سازی علوم انسانی با جهان‌بینی الهی

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، سید سعید رضا عاملی، رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی در نشست خانه گفت‌وگو در دانشگاه تهران که در روز شنبه هشتم اردیبهشت برگزار شد، از رئیس این دانشگاه به این دلیل که مباحث خانه گفتگو مقطعی و منحصر به شرایط حساس نبوده است و در بیش از یکسال گذشته دانشگاه تهران به صورت پیوسته محفل بحث درباره مسائل حساس اجتماعی ایران را زنده نگه داشته است، تشکر کرد.

وی در ادامه با اشاره به شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی و ریاست دکتر حدادعادل در این شورا ادامه داد: باید از دکتر حداد که ۱۴ سال رئیس شورای تحول علوم انسانی بود و خدمات ارزشمندی را در این مدت صورت داد، تشکر کرد. تشخیص ایشان این بود که باید بر برنامه‌های آموزشی و درسی مرتبط با علوم انسانی تمرکز کرد و در این مسیر ۱۷ کارگروه را ایجاد کرد تا تحول لازم در حوزه برنامه‌های درسی اتفاق بیافتد.

دعاملی ادامه داد: از سوی دیگر تأکید داشت که برای هر برنامه درسی که تدوین می‌شود باید حداقل ۲۰ منبع اساسی آموزشی به‌عنوان کتب مرجع وجود داشته باشد تا بتواند جریان علم را در آن حوزه تقویت کند. البته آثارش در این سال‌ها بیرون آمده، شاید حدود ۹۰ جلد کتاب توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده و کتاب‌های متعددی هم در صف انتشار هستند.

در تحول برای علوم انسانی، آموزش و پرورش به عنوان زیرساخت علوم اجتماعی و علوم انسانی برای ورود به دانشگاه باید مورد توجه باشد. 
رئیس شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی با اشاره به تأکیدات مقام معظم رهبری در سال ۸۸ گفت: ایشان فرمودند که من احساس نگرانی می‌کنم راجع به توسعه بی‌محابای علوم انسانی، بدون اینکه هدفمندی در علوم انسانی وجود داشته باشد، بدون اینکه توجهی به بازار کار علوم انسانی و علوم اجتماعی شود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: در حال حاضر ۴۸ درصد دانشجویان کشور در رشته‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی و هنر تحصیل می‌کنند، ۳۵ درصد اعضای هیئت علمی در این حوزه هستند، از ۱۶۰۰ فصلنامه مختلف در کشور ۹۰۰ فصلنامه متعلق به علوم اجتماعی، علوم انسانی و هنر است، بنابراین سرمایه عظیم انسانی در این حوزه داریم با این امید که علوم انسانی، علوم اجتماعی و هنر بتواند مسائل اساسی کشور را حل کند و سرمایه‌ای با نگرش اسلامی باشد تا بتواند تمدن نوین اسلامی و جامعه اسلامی که هدف انقلاب بوده، خلق کند.

عاملی اضافه کرد: در تحول برای علوم انسانی، آموزش و پرورش به عنوان زیرساخت علوم اجتماعی و علوم انسانی برای ورود به دانشگاه باید مورد توجه باشد. دانش آموزان به لحاظ ارزشی توجه زیادی به علوم اجتماعی و علوم انسانی ندارند و حتی علوم پایه در حال رکورد است. هفته گذشته گزارشی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شد که نشان می‌داد هیچ یک از المپیادی‌های فیزیک و ریاضی به رشته ریاضی و فیزیک نرفتند و همه تمایلات به پزشکی و رشته‌های مهندسی پول‌ساز و یا رشته‌هایی که به لحاظ کسب و کار و شئون اجتماعی در مرتبه بالایی هستند، است. دانش‌آموزان بااستعداد سراغ علوم اجتماعی و انسانی نمی‌روند انتخاب‌هایشان رشته‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی نیست مگر رشته‌ای مانند حقوق که ارتباطش با کسب و کار قوی است، رشته اقتصاد و مدیریت در اولویت بعدی انتخاب قرار دارد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: از طرفی نگاه انتقادی قوی درباره علوم انسانی غرب در کشور شکل نگرفته است اساسا تغییر در پارادایم‌های دنیای غرب نشان این است که این پارادایم‌ها جواب نداده است، پارادایم دکارتی علوم تجربی جایش را به پارادایم علوم کیفی می‌دهد، و امروز روش‌های تحقیق ترکیبی؛ قدرتمندتر از روش‌های تحقیق کمّی است. همچنین در حال حاضر بین رشته‌ای‌ها مورد توجه است چراکه تک رشته‎ای‎ها نتوانستند نگاه جامع و عمیق ایجاد کنند لذا از زوایای مختلف باید به مسائل اجتماعی نگاه شود.

رئیس شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی گفت: ملاحظه دیگر خود دنیای غرب است، دانش دنیای غرب نتوانست توسعه جامع برای آن جامعه ایجاد کند، بحران‎های امروز غرب بزرگ است، درصد قابل توجهی از جوانان در غرب تمایل به هم‌جنس دارند یا اساسا بی‌جنس هستند و در سردرگمی خودیابی جنسیتی هستند. بحران تجاوز به عنف در آمریکا، سواستفاده جنسی از کودکان، قمار و مسائل دیگر در این جوامع بصورت گسترده دیده می‌شود، علوم انسانی چقدر توانسته مسائل غرب را حل کند که امروز بتواند مسائل ما را حل کند.

 عاملی بیان کرد: نیازمند ساختاری هستیم که علوم انسانی دارای جهان‌بینی الهی که می‌تواند جامعیت را خلق کند، داشته باشیم. در اولویت بعدی کارآمدی مطرح است. چقدر علوم انسانی می‌تواند به پیشرفت کشور کمک کند؟ چه نسبتی با خدمات صنعت و بازار کار دارد؟ چقدر علوم انسانی جدی گرفته شده است؟ چقدر سرمایه و منابع پژوهشی در کشور به علوم انسانی اختصاص می‌یابد؟!

رئیس شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی با تأکید بر روزآمدی علوم انسانی گفت: چقدر این علم به روز شده است؟ فضای مجازی امروز یکی از فضا‌های پرطرفدار در جهان است، سهم تجارت الکترونیک به ۱۷ تریلیون دلار از سهم تولید ناخالص ملی جهان رسیده است

وی با طرح این سوال که علوم پایهِ علوم انسانی کجاست؟ اضافه کرد: مقام معظم رهبری عنوان می‌کنند که علوم پایه ذخیره مالی برای توسعه و پیشرفت ایجاد می‌کند، چطور می‌توانیم علوم پایه علوم انسانی تقویت کنیم.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: تاکنون با دانشگاه‌های مثل دانشگاه علامه طباطبائی و دانشگاه شریف، فرهنگستان علوم و پژوهشگاه‌ها نشست‌هایی داشتیم تا هم‌افزایی دانشی داشته باشیم، امیدواریم بتوانیم در مسیر تحول و ارتقای علوم انسانی گام‌های موثر برداریم. 

 عاملی در بخش پایانی این نشست بیان کرد: در حدیثی از پیامبر (ص) آمده که دو نیکی برتر در جهان وجود دارد که برتر از آن نیست و آن توحید و آزار نرساندن به مردم است و دو پلیدی بزرگ وجود دارد که بدتر از آن نیست، شرک و آزار رساندن به مردم است، به نظر می‌رسد که مبنای فکری ما در علوم انسانی باید این رویکرد باشد.

وی ادامه داد: باید خودمان را پیدا کنیم، اگر یافتن خود و اهداف محقق شود می‌توانیم مسیرمان را پیدا کنیم. از طرفی رکن رکین جهانی شدن ارتباطات تنوع دسترسی‌ها و اطلاعات است، اما این تنوع باعث ایجاد سردرگمی بیشتر شده است بنابراین نیازمند هستیم در این تکثر خودمان را پیدا کنیم تا بفهیم که مسیر را باید چگونه طی کنیم.

رئیس شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی اضافه کرد: یکی از کار‌های این دوره، غیرمرکزی کردن منابع تحول است تا بتوانیم از ظرفیت سرمایه انسانی کشور استفاده کنیم. افراد فاخر زیادی در کشور وجود دارد که باید از آنها استفاده کنیم.

آیین‌نامه عامل اصلی ایجاد مسیر جدید در علوم انسانی است؛ خوش‌بختانه آیین‌نامه مستقلی برای علوم انسانی و هنر تدوین می‌شود. دانشگاه‌های تهران و علامه طباطبایی و مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور به موضوع تدوین آیین نامه جدید تمرکز دارند.

عاملی گفت: منطق مهم اینترنت غیرمرکزی بودن محیط است. ۶ میلیارد کاربر منبع ورود داده هستند و در حال حاضر تنها بنگاه داده‌پردازی امریکا از آنها استفاده می‌کند در حالی که ما باید داده‌های مورد نیاز خودمان را داشته باشیم.

وی همچنین با انتقاد از ارجاع ندادن اساتید به آثار علمی یکدیگر بیان کرد: متاسفانه به هم ارجاع نمی‌دهیم در حالی که باید ارجاع دادن به همدیگر را مورد توجه قرار دهیم.

رئیس شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی با تأکید بر توجه به چالش‌ها و ظرفیت‌های علوم انسانی در ۴۵ سال گذشته ادامه داد: تحول در علوم انسانی از آموزش و پرورش تا دانشگاه و اشتغال را دنبال می‌کنیم. بدون توجه به آموزش و پرورش نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که ورودی قوی به علوم انسانی داشته باشیم، از لیسانس به ارشد فرهیختگی در علوم انسانی مشاهده می‌شود، اما این کیفی گرایی باید در دوره کارشناسی نیز مدنظر باشد.

 عاملی با اشاره به ایجاد کارگروه‌های جدید در شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی گفت: کارگروه‌های اشتغال، نوآوری، پژوهش، آموزش و پروش، تدوین نقشه جامع در حوزه علوم انسانی و هنر در دوره جدید ایجاد شده است. همچنین ۱۷ کارگره شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی به ۱۱ کارگروه تبدیل شده چراکه می‌خواهیم به سمت دانش یکپارچه برویم.

وی با اشاره به تدوین آیین‌نامه ارتقای اعضای هیئت علمی بیان کرد: آیین‌نامه عامل اصلی ایجاد مسیر جدید در علوم انسانی است؛ خوش‌بختانه آیین‌نامه مستقلی برای علوم انسانی و هنر تدوین می‌شود. دانشگاه‌های تهران و علامه طباطبایی و مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور به موضوع تدوین آیین نامه جدید تمرکز دارند.

گفتنی است؛ دانشگاه تهران روز شنبه ۸ آذر ماه در خانه گفتگو میزبان اندیشمندان و دانشمندان علوم انسانی و علوم اجتماعی، به ریاست دکتر مقیمی رئیس دانشگاه تهران بود. 

جلسه ساعت ۷:۴۶ دقیقه شروع شد و تا نزدیک ۱ بعد از نیمه شب ادامه پیدا کرد و بیش از ۴۰ نفر از حاضران اظهار نظر کردند.