وضعیت و چالش‌های آب در کشور

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در پژوهشی با عنوان «بررسی کلی بیلان آب در کشور؛ وضعیت و چالش‌ها» بیان کرد که تهیه بیلان منابع و مصارف آب، لازمه هرگونه سیاستگذاری کلان و خرد در این زمینه است.

با بررسی بیلان آب، تمام ورودی‌ها، خروجی‌ها و تغییرات ذخایر آبی طی یک محدوده مکانی و زمانی مشخص بررسی و تعیین می‌شود. این ورودی‌ها، خروجی‌ها و تغییرات ذخایر می‌توانند به هر شکلی بوده و با تغییر مقیاس مکانی مورد بررسی، ممکن است جزئیات جدیدی به هرکدام اضافه شود. معمولاً با کوچک‌تر شدن مقیاس مکانی تدوین بیلان آب، جزئیات بیشتر شده و موضوع پیچیده‌تر می‌شود.

اکنون در تمام حوضه‌های آبریز کشور خروجی‌ها و مصارف آب از ورودی‌ها و منابع، پیشی گرفته و بیشتر شده است. در این حالت اضافه خروجی‌ها و مصارف از ذخایر تأمین شده و باعث ایجاد کسری در ذخایر (ذخیره منفی) می‌شود. با تداوم این وضعیت، کسری به‌صورت تجمعی افزایش یافته و تبعات منفی چشمگیری را در‌بر خواهد داشت.

* آخرین بیلان آب کشور

طبق بررسی‌های این گزارش، آخرین بیلان آب کشور که بر‌اساس آماربرداری‌های سراسری منابع و مصارف آب صورت گرفته است، منتهی به سال آبی ۱۳۹۰-۱۳۸۹ است و آمار ۱۱ سال آبی اخیر در آن لحاظ نشده است. به‌دلیل اینکه دهه اخیر به‌طور معنا‌داری نسبت به سال‌های قبل خشک‌تر بوده است، از این منظر قطعاً تغییراتی در بیلان منابع و مصارف آب صورت گرفته است.

بر این اساس، کل آب تجدیدپذیر کشور برابر ۱۱۰ میلیارد مترمکعب است. با لحاظ سال‌های اخیر در بیلان آب کشور، به‌طور حتم این میزان کمتر شده و درنتیجه بخش‌های مصرف‌کننده کشور، آب کمتری را برای توسعه در اختیار خواهند داشت. براساس آخرین بیلان کشور کل خروجی‌ها و مصارف آب از کل ورودی‌های و منابع بیشتر بوده و مابه‌التفاوت آنها از ذخایر سطحی و زیرزمینی تأمین می‌شود. مقدار کسری یادشده ۶.۴ میلیارد مترمکعب بوده که ۵.۸ میلیارد مترمکعب آن مربوط به منابع آب زیرزمینی است.

* منابع آب زیرزمینی

در این گزارش آمده است به‌دلیل تداوم کسری مذکور برای چندین سال متوالی، در حال حاضر مقدار تجمعی این کسری برای منابع آب زیرزمینی یکی از چالش‌های اصلی بخش آب کشور است. از‌طرف‌دیگر به‌دلیل وابستگی ۵۵ درصدی مصارف مختلف کشور به منابع آب زیرزمینی و وخامت بیشتر اوضاع در سال‌های اخیر، این امر باید یکی از اولویت‌های مهم سیاستگذاران بخش آب کشور باشد.

* روز آمد نشدن بیلان منابع و مصارف آب کشور

آسیب‌شناسی گزارش مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد بیلان منابع و مصارف آب کشور برای بیش از ۱۰ سال روزآمد نشده و این موضوع خلل جدی در سیاستگذاری‌های موضوعه در سطوح مختلف ایجاد کرده است. از‌جمله این سیاستگذاری‌ها می‌توان به قوانین برنامه توسعه پنج‌ساله، قوانین بودجه سنواتی و برخی طرح‌ها و لوایح مرتبط با آب اشاره کرد. حاکمیتی نبودن موضوع بیلان آب، عدم وفاق بین بخش‌های مختلف مرتبط با بیلان آب در مورد آمار و ارقام، پویا نبودن بیلان آب و برخی عدم قطعیت‌ها در اجزای مختلف بیلان آب از آسیب‌های اساسی مقوله بیلان آب در کشور است.

این گزارش مواردی مانند تلقی موضوع بیلان آب به‌عنوان امری حاکمیتی، تکمیل و تجهیز شبکه پایش منابع و مصارف آب کشور، استفاده از فناوری‌های جدید، استانداردسازی روش تولید بیلان و استفاده از رویکرد حسابداری آب را از مهم‌ترین راهکار‌های بهبود تهیه بیلان آب کشور می‌داند.

متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید.